Türkiye'deki Tüketicilerin Katı Atıkların Geri Dönüşümü Konusundaki Bilinç Düzeylerinin ve Farkındalıklarının Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 379 - 392, 21.12.2021

Alptekin Mert Yılmaz , Özge Niyaz , Oktay Tomar

https://doi.org/10.33202/comuagri.972208

Öz

Her geçen gün artan dünya nüfusuna paralel olarak insan ihtiyaçlarını karşılamak niyeti ile tüketim de artmaktadır. Bununla birlikte katı atık miktarı da yükselmektedir. Geri dönüşüm, yeniden değerlendirilme imkanı olan katı atıkların, çeşitli işlemlerden geçirilerek yeniden üretim sürecine dahil edilmesidir. Geri dönüşüm programlarının başarısı, tüketicilerin katılımı ile doğru orantılıdır. Bu sebeplerle atıkların geri dönüşümünde tüketici davranışlarının araştırılması büyük öneme sahiptir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’deki tüketicilerin katı atıkların geri dönüşümü konusundaki bilinç düzeylerinin ve farkındalıklarının belirlenmesidir. Bu çalışmada online anket formu ile elde edilen birincil veriler kullanılmıştır. Çalışma kapsamında örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenen 415 tüketici ile anket yapılmıştır. Anketlerden elde edilen birincil veriler, temel istatistiki yöntemler ile değerlendirilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre; Türkiye’deki tüketicilerin %47,7’si cam eşyaları, %41,4’ü plastik malzemeleri, %53,5’i kağıt, karton ve türevlerini, %41,4’ü kumaş eşyaları ve %39,8’i elektronik eşyalar ve pilleri geri dönüşüme ayırdıklarını belirtmişlerdir. Araştırma kapsamındaki tüketicilerin bilinç düzeyleri genel olarak yüksektir. Türkiye’deki tüketicilerin geri dönüşüm ile ilgili ana sorunları; geri dönüşüm yapmak isteyen tüketiciler için sağlanan imkanların yetersiz olmasıdır. Bu nedenle özellikle yerel yönetimler kanalıyla geri dönüşüm kutularının sayılarının arttırılması ve bu kutulara her atık için ayrı bölmeye sahip olma özelliği kazandırılarak geri dönüşüm kutularının çeşitliliğinin sağlanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Davranış, Geri Dönüşüm, Tutum, Tüketici, Türkiye.

Kaynakça

• Ak, Ö., Genç, A.T., 2018. Üniversite öğrencilerinin geri dönüşüm bilinci üzerine bir araştırma: Sakarya üniversitesi örneği. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 4(2), 19-39.
• Aksoylu, Z., Savlak, N. Y., Yanğıç, Ç., Çağındı, Ö., Köse, E., 2014. Manisa il merkezinde bireylerin ekmek çeşitlerini tüketim alışkanlıklarının belirlenmesi. Gıda. 39(3), 147-154.
• Alhassan, H., Asante, F. A., Oteng-Ababio, M., Bawakyillenuo, S., 2018. Application of theory of planned behaviour to households’ source separation behaviour in Ghana. Management of Environmental Quality: An International Journal. Vol. 29 No.4, pp. 704-721.
• Ara, S., Khatun, R., Uddin, M. S., 2021. Urbanization Challenge: Solid Waste Management in Sylhet City, Bangladesh. International Journal of Engineering Applied Sciences and Technology. Vol. 5, Issue 10, ISSN No. 2455-2143, Pages 20-28.
• Arain, A. L., Pummill, R., Adu-Brimpong, J., Becker, S., Green, M., Ilardi, M., ... & Neitzel, R. L., 2020. Analysis of e-waste recycling behavior based on survey at a Midwestern US University. Waste Management. 105, 119-127.
• Arıcı, H., 2006. İstatistik: Yöntemler ve Uygulamalar (Geliştirilmiş 16. Baskı). Ankara: Meteksan Matbaası.
• Baş, T., 2010. Anket. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Başev, S. E., 2016. Recycling Behaviour of Students and the Effect of Sociodemographic Characteristics on Their Behaviour. Global Media Journal: Turkish Edition. 6(12).
• Bayraktar, S., Çobanoğlu, E., 2016. Türkiye’de Geri Dönüşüm: 2006 ve 2012 Yılları Arasında Tüketici Motivasyonu, Tutum ve Davranışlarının Karşılaştırmalı Analizi. Akdeniz İİBF Dergisi. 16(33), 1-33.
• Bendak, S., Attili, A. B., 2017. Consumers Attitude and Behavior Towards Domestic Waste Recycling in Developing Countries: A Case Study. Adv Recycling Waste Manag. 2: 124.
• Bezzina, F. H., Dimech, S., 2011. Investigating the determinants of recycling behaviour in Malta. Management of Environmental Quality: An International Journal. Vol. 22 No. 4, pp. 463-485.
• Birsen, V., 2020. Üniversite öğrencilerinin geri dönüşüm davranışlarına ilişkin görüş ve tutumlarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Björklund, A. E., Finnveden, G., 2007. Life cycle assessment of a national policy proposal–The case of a Swedish waste incineration tax. Waste Management. 27(8), 1046-1058.
• Boone, H. N., Boone, D. A., 2012. Analyzing likert data. Journal of Extension. 50(2), 1-5.
• Botetzagias, I., Dima, A. F., Malesios, C., 2015. Extending the theory of planned behavior in the context of recycling: The role of moral norms and of demographic predictors. Resources, Conservation and Recycling. 95, 58-67.
• Byrne, S., O’Regan, B., 2014. Attitudes and actions towards recycling behaviours in the Limerick, Ireland region. Resources, Conservation and Recycling. 87, 89-96.
• Corbin, J., Strauss, A., 2014. Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage Publications.
• Davis, G., Phillips, P. S., Read, A. D., Iida, Y., 2006. Demonstrating the need for the development of internal research capacity: Understanding recycling participation using the Theory of Planned Behaviour in West Oxfordshire, UK. Resources, Conservation and Recycling. 46(2), 115-127.
• Dinçol Özgür, S., 2020. Öğretmen adaylarının geri dönüşüm farkındalıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 837-856.
• Harman, G., Çelikler, D., 2018. The opinions of elementary science teacher candidates regarding the collection, separation and recycling of solid wastes. Kastamonu Eğitim Dergisi. 26(3), 813-822.
• Harman, G., Çelikler, D., 2016. Fen bilgisi öğretmen adaylarının geri dönüşüm kavramı hakkındaki farkındalıkları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 16(1), 331-353.
• Harpe, S. E., 2015. How to analyze Likert and other rating scale data. Currents in Pharmacy Teaching and Learning. 7(6), 836-850.
• Hoornweg, D., Bhada-Tata, P., 2012. What a waste: a global review of solid waste management. Urban development series; knowledge papers no. 15. Washington, DC: World Bank.
• Hopper, J. R., Yaws, C. L., Ho, T. C., Vichailak, M., 1993. Waste minimization by process modification. Waste Management. 13(1), 3-14.
• Joshi, A., Kale, S., Chandel, S., Pal, D. K., 2015. Likert scale: Explored and explained. British Journal of Applied Science & Technology. 7(4), 396.
• Kamara, A., 2006. Household participation in domestic waste disposal and recycling in the Tshwane metropolitan area: An environmental education perspective. University of South Africa, Pretoria.
• Karatekin, K., 2014. Social studies pre-service teachers’ awareness of solid waste and recycling. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 116, 1797-1801.
• Knussen, C., Yule, F., MacKenzie, J., Wells, M., 2004. An analysis of intentions to recycle household waste: The roles of past behaviour, perceived habit, and perceived lack of facilities. Journal of Environmental Psychology. 24(2), 237-246.
• Korum, U., 1971. Matematiksel İstatistiğe Giriş. Türkiye ve Orta Doğu Amme Enstitüsü Yayınları, No. 160, İkinci Basım, Sevinç Matbaası. Ankara.
• Likert, R., 1932. A technique for the measurement of attitudes. Archives of Psychology. Vol 22 (140), 5-55.
• Mahmud, S. N. D., Osman, K., 2010. The determinants of recycling intention behavior among the Malaysian school students: an application of theory of planned behaviour. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 9, 119-124.
• Newbold, P., Carlson, W., Thorne, B., 1995. Statistic For Business and Economics, by Prentice-Hall. Inc., NJ.
• Prats, G. M., Garcia, Y. I. Á., Hernández, F. S., Zamora, D. T., 2020. Environmental Taxes. Its Influence on Solid Waste in Mexico. Journal of Environmental Management & Tourism. 11(3 (43)), 755-762.
• Seacat, J. D., Northrup, D., 2010. An information–motivation–behavioral skills assessment of curbside recycling behavior. Journal of Environmental Psychology. 30(4), 393-401.
• Shevchenko, T., Laitala, K., Danko, Y., 2019. Understanding consumer E-waste recycling behavior: introducing a new economic incentive to increase the collection rates. Sustainability. 11(9), 2656.
• Siwar, C., Hossain, A., Chamuri, N., 2000. Waste recycling and scavenging : review of concepts and practices for waste minimization in Malaysia. Paper presented at Conference on Environmental Management Issues and Challenges in Malaysia. 25-26.
• Song, Q., Li, J., Zeng, X., 2015. Minimizing the increasing solid waste through zero waste strategy. Journal of Cleaner Production. 104, 199-210.
• Statistical Office of the European Union (EUROSTAT), 2020. Recycling rate of municipal waste. Erişim Adresi: https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/t2020_rt120/default/table?lang=en Erişim Tarihi: 09.06.2021.
• Şenyurt, A., Bayık, T.,A., Özkahraman, Ş., 2011. Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Konulara Duyarlılıklarının İncelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2(1), 8 15.
• T.C Resmi Gazete (TCRG), 2019. Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik. (30995, 31 Aralık 2019). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/12/20191231M4-4.htm Erişim Tarihi: 21.06.2021.
• Tabernero, C., Hernández, B., Cuadrado, E., Luque, B., Pereira, C. R., 2015. A multilevel perspective to explain recycling behaviour in communities. Journal of Environmental Management. 159, 192-201.
• Talay, İ., Gündüz, S., Akpınar, N., 2004. On the status of environmental education and awareness of undergraduate students at Ankara University, Turkey. International Journal of Environment and Pollution. 21(3), 293-308.
• Tam, V. W., Le, K. N., Wang, J. Y., Illankoon, I. M., 2018. Practitioners recycling attitude and behaviour in the Australian construction industry. Sustainability. 10(4), 1212.
• Tonglet, M., Phillips, P. S., Read, A. D., 2004. Using the Theory of Planned Behaviour to investigate the determinants of recycling behaviour: a case study from Brixworth, UK. Resources, Conservation and Recycling. 41(3), 191-214.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2020. http://www.tuik.gov.tr/Start.do;jsessionid=ml1RXrLHJh5LGV4LYGYp0KpRD8hnvl3GL7TLJJ7z1ndTNryc4lrW!1724732474. Erişim Tarihi: 07.04.2020.
• United States Environmental Protection Agency (EPA), 2021. Erişim Adresi: https://www.epa.gov/recycle Erişim Tarihi: 13.05.2021.
• Üstündağlı, E., Güzeloğlu, E., 2015. Gençlerin Yeşil Tüketim Profili: Farkindalik, Tutum ve Davraniş Pratiklerine Yönelik Analiz. Global Media Journal: Turkish Edition. 5(10), 341-362.
• Woollam, T. C., Emery, A., Griffiths, A. J., Williams, K. P., 2003. A comparison of intended and claimed recycling behaviour to actual, in a new kerbside scheme. CIWM Sci. Tech. Rev. 4, 2-9.
• Yaraş, E., Akın, E., Şakacı, B. K., 2011. Tüketicilerin Çevre Bilinci Düzeylerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Öneri Dergisi. 9(35), 117-126.
• Yaşar, M. C., İnal, G., Kaya, Ü. Ü., & Uyanık, Ö. (2012). Çocuk gözüyle tabiat anaya geri dönüş. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 30-40.