Türkiye'de Çiğ Süt Fiyatları ile Süt Yemi Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Toda-Yamamoto Testi ile Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 336 - 345, 28.12.2022

Kaan Kaplan , Adnan Çiçek

https://doi.org/10.33202/comuagri.1149442

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de çiğ süt fiyatları ile süt yemi fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Nedensellik ilişkisinin belirlenmesinde Toda-Yamamoto Testi kullanılmıştır. Araştırma materyalini Ocak 2008 – Aralık 2021 tarihleri arasındaki çiğ süt fiyatları ve süt yemi fiyatlarına ilişkin 168 aylık veri seti oluşturmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre süt yemi fiyatlarından çiğ süt fiyatlarına doğru %10 düzeyinde, çiğ süt fiyatlarından süt yemi fiyatlarına doğru ise %5 düzeyinde nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Serilerin birim kök sınaması yapılmıştır ve her iki değişkenin düzeyde birim kök içerdiği, birinci farklarında ise birim kökün ortadan kalktığı belirlenmiştir. Serilerde optimal gecikme uzunluğu 2 ay olarak belirlenmiştir. Fiyat serileri değişen varyans ve otokorelasyon barındırmamaktadır. Tüm bu sonuçlara göre çiğ süt fiyatları ile süt yemi fiyatları arasında bir nedensellik ilişkisinden söz edilebilir. Ürün ve girdi fiyatlarının birbirini etkilemesinde beklenen sonuç, girdi fiyatlarının artması halinde bunun ürün fiyatlarına yansıması şeklindedir. Süt üretiminde çok sayıda yetiştiricinin olması nedeniyle, yem fiyatlarındaki artışlar karşısında süt fiyatlarının %10 anlamlılık düzeyinde tepki verdiği ve bu tepkinin Ulusal Süt Konseyi’nin tavsiye süt fiyatlarını artırması sonucu oluştuğu söylenebilir. Süt fiyatlarındaki artışlar karşısında ise süt yemi fiyatlarında %5 anlamlılık düzeyinde bir nedenselliğe sahip olması, yem üreticilerinin daha örgütlü bir yapıda olmalarından kaynaklandığı ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Toda-Yamamoto, Nedensellik, Çiğ Süt Fiyatı, Süt Yemi Fiyatı

Determining The Causal Relationship Between Raw Milk Prices and Milk Feed Prices in Turkey by Toda-Yamamoto Test

Öz

In this study, it was aimed to determine the causality relationship between raw milk prices and milk feed prices in Turkey. Toda-Yamamoto Test was used to determine the causality relationship. The research material consists of a 168-month dataset on raw milk prices and milk feed prices between January 2008 and December 2021. According to the results of the research, a causal relationship of 10% from milk feed prices to raw milk prices and 5% from raw milk prices to dairy feed prices was determined. The unit root test of the series was carried out and it was determined that both variables contained a unit root at the level, and the unit root disappeared in the first differences. The optimal lag length in the series was determined as 2 months. Price series do not contain variable variance and autocorrelation. According to all these results, it can be mentioned that there is a causal relationship between raw milk prices and milk feed prices. The expected result when product and input prices affect each other is that if the input prices increase, this will be reflected in the product prices. Due to the large number of breeders in milk production, it can be said that milk prices against reacted at the level of 10% significance to the increases in feed prices, and this reaction occurred as a result of the National Dairy Council's increase in recommended milk prices. In the face of increases in milk prices, it can be stated that the causality in milk feed prices at the level of 5% significance stems from the fact that feed producers are more organized.

Anahtar Kelimeler

Toda-Yamamoto, Causality, Raw Milk Prices, Milk Feed Prices

Kaynakça

• Açıkgöz, M., 2001. Süt sanayinin hammadde sorunları. Türkiye-Hollanda Besi ve Süt Hayvancılığı Sempozyumu. 11-12 Haziran, Ankara.
• Albayrak, A., 2008. Değişen varyans durumunda en küçük kareler tekniğinin alternatifi ağırlıklı regresyon analizi ve bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 10 (2): 111-134.
• Anonim, 2020. Türkiye yem sanayicileri birliği. www.yem.org.tr (01.07.2022)
• Anonim, 2021. Tarım ve Orman Bakanlığı, IPARD III programının hazırlanmasında sektörel analizler projesi, Proje No TA/2020/SER/0002, Süt Sektörü Analiz Raporu, Ankara.
• Ayyıldız, M., Çiçek, A., Kaplan, K., 2021. Türkiye’de çiğ süt ile perakende süt fiyatları arasındaki asimetrik ilişki. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi. 24 (3): 594-602.
• Bölük, G., Karaman, S., 2015. Süt arz zincirinde aksak rekabet koşullarının asimetrik hata düzeltme modeli ile analizi. Rekabet Dergisi. 16 (1): 3-40.
• Çetin, M., Saygın, S., Demir, H., 2020. Tarım sektörünün çevre kirliliği üzerindeki etkisi: türkiye ekonomisi için bir eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 17 (3): 329-345.
• Çınar, G., 2017. Çiftlik sütü fiyatlarından yoğurt ve peynir pazarına asimetrik iletim. Tarım Ekonomisi Dergisi. 23 (1): 93-99.
• Djokoto, J.G., 2012. Does causal relationships exist between external trade and foreign direct investment flow to agricultural in ghana? International Journal of Business and Management. 7 (2): 179-193.
• Göktolga, Z.G., Karkacıer, O., Çiçek, A., 2004. İşlenmiş süt ve süt ürünleri sanayinde süt teşvik primi politikasının analizi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 21 (2): 49-55.
• Günlü, A., 2011. Çiğ süt pazarlanmasında süt sanayi işletmelerinde firma yoğunlaşma oranlarının araştırılması: Burdur ili örneği. Kafkas Üniversitesi, Veterinerlik Fakültesi Dergisi. 17 (1): 101-106.
• Kaplan, K., 2021. Süt sığırcılığı işletmelerinde kapasite karlılık ilişkisi: Tokat ili örneği. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. 90s.
• Mat, B., Arikan, S.M., Çevrimli, M.B., Akin, A.C., Tekindal, M.A., 2021. Factors affecting the price of raw milk in turkey using panel data analysis. Ciencia Rural. 51(11).
• Sandalcılar A.R., 2012. Türkiye’de tarımsal ihracat, tarım dışı ihracat ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin nedensellik analizi. Finans, Politik & Ekonomik Yorumlar. 49 (570): 65-75.
• Sevüktekin, M., Çınar, M., 2017. Ekonomektrik Zaman Serileri Analizi. 662 s. Dora Yayınları.
• Toda, H.Y., Yamamoto, T., 1995. Statistical inferences in vector autoregression with possibly integrated processes. Journal of Econometrics. 66 (1): 225-250.
• Zellner, A., 1962. An efficient method of estimating seemingly unrelated regressions and test for aggregation bias. Journal of the American Statistical Association. 57 (298): 348-368.