Hevsel Bahçeleri’nin Kentsel Tarım Alanı Olarak Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 212 - 228, 28.12.2023

Ruken Aydoğdu , Canan Koç

https://doi.org/10.33202/comuagri.1331382

Öz

İklim, gıda ve ekolojik krizlerin yaşandığı günümüzde Diyarbakır’ın önemli kültürel varlıklarından olan ve kentin gıda deposu niteliğindeki Hevsel Bahçeleri’nin kentsel tarım alanı olarak kullanımının değerlendirilmesi çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Hevsel Bahçeleri’nin gerek tarihi gerekse doğal özellikleri açısından önemli değerlere sahip olması çalışma alanı olarak seçilmesinde etkili olmuştur. Diyarbakır Surları ile Dicle Nehri arasında bulunan, kentin kuruluşu ile birlikte var olduğu düşünülen tarihi Hevsel Bahçeleri yaklaşık 300 hektarlık bir alana sahiptir. Suriçi’ne yakın mahallelerde oturan nüfusun gündelik gıda ve ekonomik ihtiyaçlarını karşılayan bu tarım alanı günümüzde varlığını sürdürmektedir. Hevsel Bahçeleri’nin kentsel tarım olanaklarını saptamak amacıyla alanda çalışan çiftçiler ile yüz yüze anket çalışması ve analizler yapılmıştır. Bu analizler ve anket sonuçlarına göre UNESCO miras listesinde yer alan Hevsel Bahçeleri’nin ciddi sorunlar ile karşı karşıya olduğu ortaya çıkmıştır. Alanın çevresinde gelişen yapılaşma, toprak ve su kirliliği, sulama sistemi problemi, yol ve ışıklandırma gibi çevresel problemler ile tarım alanı ve çevresinin denetlenmemesi, parçalı mülkiyet durumu, turizm ve göç baskısı gibi sosyo-ekonomik sorunlar bulunmaktadır. Bu sorunların çözüme ulaşması, tarımsal faaliyetlerin devam etmesi ve geliştirilmesi için yerel yönetimlere büyük sorumluluk düşmekte, kentsel tarım politikalarının kentsel tasarım ve planlama çalışmalarına entegre edilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel tarım, UNESCO miras alanı, Diyarbakır.

Teşekkür

Bu çalışma, 2022 yılında Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi olarak hazırlanmış ve bu kapsamda geliştirilerek makale haline getirilmiştir.

Evaluation Of The Hevsel Gardens As An Urban Agricultural Area

Öz

The aim of the study is to evaluate the use of Hevsel Gardens, which is one of the important cultural assets of Diyarbakır and the food store of the city, as an urban agricultural area in today's climate, food and ecological crises. Hevsel Gardens has important values in terms of both its historical and natural features has been effective in choosing it as a study area. Located between the Diyarbakır Walls and the Tigris River, the historical Hevsel Gardens, which are thought to have existed with the foundation of the city, have an area of approximately 300 hectares. This agricultural area, which meets the daily food and economic needs of the population living in the neighborhoods close to Suriçi, continues to exist today. In order to determine the urban agriculture possibilities of Hevsel Gardens, face-to-face surveys with the farmers who works in the area and analyzes were conducted. According to these analyzes and the results of the survey, it has been revealed that Hevsel Gardens, which is on the UNESCO heritage list, is facing serious problems. There are environmental problems such as structuring around the area, soil and water pollution, irrigation system, roads and lighting problems, and socio-economic problems such as the lack of control of the agricultural area and its surroundings, fragmented ownership, tourism and migration pressure. Local governments have great responsibility for the solution of these problems, the continuation and development of agricultural activities, and the integration of urban agriculture policies into urban design and planning studies.

Anahtar Kelimeler

Urban agriculture, UNESCO heritage site, Diyarbakır.

Kaynakça

• Abakay, M. A., 2011. Tarihten bugüne Esfel Bahçeleri. Türkiye Yazarlar Birliği. https://www.tyb.org.tr/tarihten-bugune-esfel-bahceleri-2839yy.htm. (Erişim tarihi: 12 Haziran 2022)
• Bryld, E., 2003. Potentials, problems, and policy ımplications for urban agriculture in developing countries. Agriculture and Human Values, 20(1):79-86.
• Ceylan, A., 1999. Diyarbakır Hevsel Bahçeleri'ne kullanılan kentsel atık suyun sağlık üzerine etkileri (Uzmanlık Tezi). Dicle Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Diyarbakır.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. 2022. Adıyaman - Şanlıurfa - Diyarbakır Planlama Bölgesi, https://mpgm.csb .gov.tr/adiyaman---sanliurfa---diyarbakir-planlama-bolgesi-i-82181 (Erişim tarihi: 10 Mayıs, 2022)
• Dağlı, D., Çağlıyan, A., 2021. Kentsel gelişim ve dönüşüm sürecinin belirlenmesi: Diyarbakır örneği. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 43:212-234.
• Dünya Miras Listesi Adaylık Dosyası. 2014. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı Alan Yönetimi. Diyarbakır: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi.
• Google Earth. 2022. Hevsel Bahçeleri. https://earth.google.com/web/. (Erişim tarihi: 30 Mayıs, 2022) Karaarslan, M., 2018. Diyarbakır Suriçi bölgesinin yeniden inşası ve hukuksal boyutu, DÜHFD. 23(39):335-373.
• Karabağ, H., 2020. İkinci Dünya Savaşı sonrası Amerikan tarım politikaları ve az gelişmiş ülkeler tarımsal ekonomisi üzerindeki etkileri (1945-2000). Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(40): 253-299.
• Karadoğan, S., Kuzucuoğlu, C., 2017. Diyarbakır Hevsel Bahçeleri ve Dicle Nehri: Arazi değişimlerinin jeomorfolojik kayıtları. Türkiye Jeoloji Bülteni, 60(1):63-76.
• Keskin, N. E., Yıldırım, C., 2019. Küba’da kentsel tarım uygulamaları: Havana örneği. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 11 (2):149-162.
• Mazoyer, M., Roudart, L,. 2016. Dünya tarım tarihi neolitik çağdan günümüzdeki krize. Şule Ünsaldı (çev.), Ankara: Epos Yayınları.
• Mougeot, L.J., 2000. Urban agriculture: Definition, presence and potentials and risks. Thematic Paper, 1:1-42. Open Edition Books. (2022). Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı Yönetim Planı. https://books.openedition.org/ifeagd/1248. (Erişim tarihi: 12 Haziran 2022)
• Özcanli, M., 2018. Diyarbakır şehrinin alansal gelişimi ve tarım arazileri üzerindeki etkileri. The Journal of Academic Social Sciences, (64):479-506.
• Smit, J. Nasr, J., Ratta, A., 2001. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (United Nations Development Programme) Urban Agriculture Food, Jobs and Sustainable Cities. Chapter 2: Urban Agriculture Yesterday and Today.
• Sur Belediyesi, 2022. Sur İlçe Belediye Başkanlığı, İmar ve Şehircilik Müdürlüğü.
• Tarım Arazileri Değerlendirme ve Yönetim Otomasyonu (TAD). 2022. Tarım Dışı Yetkilendirme ve Toprak Etüt Portalı. https://tad.tarim.gov.tr/odin/gis/browser. (Erişim tarihi: 12 Haziran, 2022)
• UNDP, 1996. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (United Nations Development Programme). Urban Agriculture: Food, Jobs and Sustainable Cities.