Pandemi Döneminde Sağlık Çalışanlarının Duygusal Zekâ Durumları ile Prososyal Davranışları Arasındaki İlişkiyi İncelemeye Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 41, 665 - 698, 28.07.2021

Murat Sucu

https://doi.org/10.35408/comuybd.791517

Cited By: 3

Öz

Bireylerin olağandışı durumlarda görev tanımları kapsamında olmayan ancak başka bir birey ya da grup için faydalı olacak prososyal davranışlar sergilemesi önemli bir konu olduğu bilinmektedir. Özellikle bu davranışların karşılığında ödül beklentisi olmaması, davranışların gönüllü olarak ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Bu davranışların ortaya çıkmasında duygusal zekâ ve unsurlarının önemli bir yeri olduğu düşünülmektedir. Bireyin duygusal zekâ durumu, kendi ve başkalarının duygularını anlama, duygularını kontrol edebilme ve duygularından yararlanma unsurlarından oluşmaktadır. Bu unsurların biraraya gelmesi ile rol içi ve rol ötesi prososyal davranışların ortaya çıkabileceği ve birey ve kurumlar için önemli faydalar sağlayacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda araştırmamız, salgın hastalık nedeni ile olağanüstü durumlar yaşadığımız bu dönemde sağlık çalışanlarının katılımı ile yapılmıştır. Çalışmamızın örneklemini, İstanbul ilinde özel kurumlarda çalışan toplam 209 doktor ve hemşireden oluşturmuştur. Araştırmamızda veri toplama aracı olarak, kişisel bilgi formu, prososyal davranış ve duygusal zekâ ölçekleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, duygusal zekâ ve unsurlarının prososyal davranışların ortaya çıkmasında anlamlı bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, duygusal zekâ alt faktörlerinin rol ötesi prososyal davranışların ortaya çıkmasında da anlamlı bir etkisi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

PROSOSYAL DAVRANIŞ, DUYGUSAL ZEKA, SAĞLIK SEKTÖRÜ

Kaynakça

• Aderibigbe, J.K. ve Mjoli. T.K. (2019). “Relationship Between Occupational Stress, Organisational Citizenship Behaviour, Psychological Capital And Emotional Intelligence Among Nigerian Employees”. African Journal of Business and Economic Research (AJBER), 14 (1), pp: 85-111.
• Akbaş, T.T. ( 2011). “Algılanan Kişi-Örgüt Uyumunun Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Üzerindeki Etkisi: Görgül Bir Araştırma”. Yönetim Bilimleri Dergisi, 9 (1), s: 57-81.
• Akın, M. (2004). “İşletmelerde Duygusal Zekânın Üst Kademe Yöneticiler ile Astları Arasındaki Çatışmalar Üzerindeki Etkileri”. Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Eskişehir.
• Bağcı, B. (2015). “Çocuk ve Yetişkin Prososyallik Ölçeklerinin Geçerlik Güvenirlik Çalışması ve Çocuk ile Anne-Baba Prososyal Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Okul Öncesi Anabilim Dalı. Aydın.
• Başaran, M. (2019). “Duygusal Zekâ, İş tatmini ve Tükenmişlik Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Bilecik İlindeki Belediyelerde Bir Uygulama”. Yüksek Lisans Tezi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Bilecik.
• Brief, A.P. ve Motowidlo, S.J. (1986). “Prosocial Organizational Behaviors. Academy of Management Review”, 11 (4), pp: 710-725.
• Bozkurt, G. G. (2017). “Çalışanlarin İş Tatmininin Örgütsel Prososyal Davranışlara Etkisi: Burdur İli Örneği”. Yüksek Lisans Tezi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Burdur.
• Bryant, S. ve Aytes, K. (2019). “Do Intense Work Experiences Influence Growth Mindset, Emotional Intelligence and Knowledge Creation and Sharing?”. Journal of Organizational Psychology, 19 (4), pp: 39-54.
• Cotelnic, A. ve Timbaliuc, N. (2018). “Emotional Intelligence and Their Role in Managerial Process”. Review of General Management, 27 (1), pp: 74-89.
• Çakar, U. ve Arbak, Y. (2003). “Dönüşümcü Liderlik Duygusal Zekâ Gerektirir mi? Yöneticiler Üzerinde Örnek Bir Çalışma”. D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 18 (2), s: 83-98.
• Çakınberk, A. ve Demirel, E.T. (2010). “Örgütsel Bağlılığın Belirleyicisi Olarak Liderlik: Sağlık Çalışanları Örneği”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, s: 103-119.
• Çeçen, Y. (2002). “Duygular İnsan Yaşamında Neden Vazgeçilmez ve Önemlidir?”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (9), s: 164-170.
• Çekin, A. (2013). “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Prososyal Davranış Eğilimleri Üzerine Nicel Bir İnceleme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (28), s: 34-45.
• Çetin, B. B. ve Samur, A. Ö. (2018).” 60-72 Aylık Çocukların Prososyal Davranışları ile Anne-Babalarının Prososyal Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1), s: 1-17.
• Çubukçu, A. (2019). “48–72 Aylık Çocukların Prososyal Davranışları ile Annelerinin Prososyal Davranışları ve Ebeveyn Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Temel Eğitim Ana Bilim Dalı Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı. Bursa.
• Dal, E. (2015). “Kadınlardaki Duygusal Zekâ Düzeyi ile Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi Klinik Psikoloji Anabilim Dalı. İstanbul.
• Delice, M. ve Günbeyi M. (2013). “Duygusal Zekâ ve Liderlik İlişkisinin İncelenmesi: Polis Teşkilatı Örneği”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27 (1), s: 209-239.
• Doğan, S. ve Demiral, Ö. (2007). “Kurumların Başarısında Duygusal Zekânın Rolü ve Önemi”. Celal Bayar Üniversitesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14 (1), s: 209-230. Edizler, G. (2010). “İnsan Kaynakları Yönetiminde Duygusal Zekâ Ölçüm ve Modelleri”. Journal of Yasar University, 18 (5), s: 2970-2984.
• Ekin, S. (2019). “Lise Öğrencilerinin Müzikten Etkilenim Düzeyleriyle Prososyal Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Elkhdr, H. R. (2019). “Örgütsel Bağlılık ve Prososyal Örgütsel Davranış için İşgören Eğitim Programlarının İncelenmesi”. Doktora Tezi. Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Kastamonu.
• Ergeneli, A. (2014). “Örgütsel Etkililik Kriteri Olarak Lider Davranışının Örgütsel İklim İle İlişkisi: Görev Karmaşıklığı Bakımından Farklılaşan İki Örgüte İlişkin Bir Uygulama”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 50 (1), s: 187-199.
• Esendemir, E. (2019). “İş Tatmini Algısı ve Prososyal Davranış Eğilimleri İlişkisinde Örgütsel Muhalefet Davranışının Aracılık Rolü: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Örneği”. Yüksek Lisans Tezi. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Burdur.
• Fiedler, S. vd. (2018). “Cross-National in-Group Favoritism in Prosocial Behavior: Evidence from Latin and North America”. Judgment and Decision Making, 13 (1), pp: 42-60.
• Hasdemir, E. (2019). “Psikolojik Sermayenin Prososyal Hizmet Davranışına Etkisi: Hemşireler Üzerine Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı. Samsun.
• İpek, M. (2014). “Prososyal Davranışta Liderlik Tarzının Rolü: Milletvekili-Danışman İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• İpek, M. ve Özbilgin, İ. G. (2015). “Prososyal Davranışta Liderlik Tarzının Rolü: Milletvekili-Danışman İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13), s: 129-149.
• Kulkarni, M. ve Sommer, K. (2015). “Language-Based Exclusion and Prosocial Behaviors in Organizations”. Human Resource Management, 54 (4), pp: 637-652.
• Kurşun, A. (2019). “Yetenek Yönetimi ile Örgüt Kültürü İlişkisinde Duygusal Zekâ Liderliğinin ve Psikolojik Sözleşmenin Aracı Rolü”. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Konya.
• Manna, R.D. (2019). “The Effects of Emotional Intelligence on Communications and Relationships”. Journal of Organizational Psychology, 19 (6), pp: 63-67.
• Nanda, M. ve Randhawa, G. (2019). “Emotional Intelligence, Well-Being, and Employee Behavior”. Journal of Management Research, 19 (3), pp: 157-172.
• Ogungbamila, B., Ogobuchi, A. ve Ogungbamila, A. (2019). “Resilience, Emotional Intelligence and Burnout in Hotel Employees”. Journal of Organisation & Human Behaviour, 8 (2-3), pp: 44-55.
• Öcal, H. ve Sarnıç, A. (2017). “Dönüştürücü Liderliğin Prososyal Örgütsel Davranış Üzerindeki Etkileri ve İmalat Endüstrisinde Bir Araştırma”. AKÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (2), s: 107-125.
• Özbiçer, M.S. (2018). “Duygusal Zekâ Geliştirme Programının Ergenlerin Duygusal Zekâ ve Yaşam Doyumu Düzeylerine Etkisi: Deneysel Bir Çalışma”. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı. Adana.
• Özdevecioğlu, M. (2009). “Örgütlerarası Vatandaşlık Davranışları: Teorik Çerçeve ve Bir Ölçek Geliştirme Çalışması”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33, s: 47-67.
• Özpehlivan, M. (2018). “İş Tatmini: Kavramsal Gelişimi, Bireysel ve Örgütsel Etkileri, Yararları ve Sonuçları”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (2), s: 43-70.
• Papoutsi, C., Drigas, A. ve Skianis, C. (2019). “Emotional Intelligence as an Important Asset for HR in Organizations: Attitudes and Working Variables”. International Journal of Advanced Corporate Learning, 12 (2), pp: 21-35. Polat, A. (2020). “Duygusal Zekâ ve Saldırganlık Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Hemşirelerde Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı. Kahramanmaraş.
• Saritha, G. ve Saritha, M.S. (2019). “An Empirical Study on Emotional Intelligence”. The Journal of Indian Management, ISSN Number - 2249-7803, pp: 56-61.
• Sarkar, P.M. ve Oberoi, S. (2018). “Emotional Intelligence: An Extensive Literature Review”. Global Journal of Enterprise Information System, 10 (4), pp: 84-93.
• Serttaş, Ö. (2019). “Okul İkliminin Yordayıcısı Olarak Öğrencilerin Prososyal Davranışları ve Öğrenci Bağlılığı: Lise Öğrencileri Üzerine Yapılan Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi Bilim Dalı. Elazığ.
• Soydemir, S. (2014). “Görev – İnsan Odaklı Liderlik Algısının Vatandaşa Yönelik Prososyal Hizmet Davranışlarına Etkisi: Kolluk Kuvvetleri Üzerine Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Burdur.
• Seven, E. (2019). “Duygusal Zekâ ve Duygusal Zekânın Tüketicilerin Hedonik Satın Alma Davranışına Etkisi”. Yüksek Lisans Tezi. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Bursa.
• Tekin, F. N. (2019). “Üniversite Öğrencilerinin Bağlanma Stilleri ile Prososyal Davranış Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bilim Dalı. Kırıkkale.
• Turkay, H. (2019). “Futbolcularda Sosyal Kimlik Bağlamında Prososyal ve Antisosyal Davranışlar”. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Ulusu, N.T. (2019). “Duygusal Zekâ ile Karar Verme Stratejileri Arasındaki İlişki”. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı. İstanbul.
• Unnikrishnan, I. vd. (2019). “A Study on Emotional Intelligence and Its Role on Job Performance”. Amity Global HRM Review, 9 (0), pp: 22-26.
• Yıldız, E. (2019). “Prososyal Motivasyon ile Kişilik ve Örgüt Kültürü İlişkisi: Öğretmenler Üzerinde Bir Araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Isparta.