90’LI YILLAR TÜRKİYESİ’NDE FEMİNİST YAYINCILIK: PAZARTESİ DERGİSİ TANIKLIĞINA İLİŞKİN İÇERİK ANALİZİ

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı, 743 - 766, 18.10.2023

Ceren Avcil

https://doi.org/10.35408/comuybd.1344686

Öz

hareketi, içinde bulunulan dönemin koşulları ve imkânları çerçevesinde farklı evrelerden geçmektedir. Her ülkenin kendine özgü olan demokrasi kültür ve ögeleri, kadın hareketinin de içeriğinde ve biçiminde dönüşümler yaratmıştır. Türkiye’de kadın hareketinin tarihi, Türkiye’nin siyasal koşulları ile oldukça yakından ilgilidir. Ülkede yaşanan askeri darbeler, demokrasi kültürünün gerilemesine ve toplumsal hareketlerin ve muhalefetin ortadan kalkmasına yol açmıştır. Böyle siyasal ortamlarda başta kadın hareketi olmak üzere insan hakları, özgürlük, temel yurttaş hakları savunu ve çabalarının kesintiye uğradığı aşikârdır.
Türkiye’de 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra kadın hareketi kurumsallaşma sürecine girmiştir. Farklı kurumlar ve yayınlar aracılığıyla hareketin görünürlüğü artmaya başlamıştır. Bu dönemde kadın hareketini görünür kılan en önemli hususlardan birisi, feminist alternatif yayın olma yolundaki olanakların da artmasıdır. Feminist medya organları ile farklı toplumsal kesimlerden kadınlar arasında iletişimi geliştirmenin ve özellikle kadın hareketine dair deneyimlerin yazıya dökülmesinin önü açılmıştır. Pazartesi dergisi de askeri darbe sonrasında kadın hareketinin işlevselliğini artıran feminist bir yayın olarak ortaya çıkmıştır. 1995-2005 yılları arasında diğer dergilere nazaran daha uzun bir yayın hayatı olan Pazartesi Dergisi, kadın bedeni, kadın cinayetleri, taciz, kadın dayanışma vb. konular üzerine yayınlar yapmıştır.
Bu çalışmada, Pazartesi dergisinin yayın hayatında olduğu 1995-2005 yılları arasında basılan 15 sayısına odaklanılmaktadır. Bu sayılarda kadın ve kadın sorunlarının ele alınma biçimi, dergi gündemi, kadının toplumsal ve siyasal konumu, Türkiye’deki gelişmeler gibi konulara bakış açısı incelenmiştir. İçerik analizi yönteminin kullanıldığı çalışmada toplamda 106 sayı olarak yayınlanan derginin 15 sayısı birincil kaynak olarak kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Pazartesi Dergisi, feminist yayıncılık, kadın hareketi, Türkiye.

Kaynakça

• Acuner, S. (2016). 90’lı Yıllar ve Resmi Düzeyde Kurumsallaşmanın Doğuş Aşamaları. A. Bora ve A. Günal (Der.), 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde, (s. 125-158). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Altıntaş, M. (2017). Haberlerde Cinsiyetçilik Ve Kadın Odaklı Habercilik: Ana Akım Medya İle Alternatif Medya Haberlerinin Toplumsal Cinsiyet Açısından Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atakul, S. (2002). Popüler Feminist Bir Yayın Deneyimi: Kadınlara Mahsus Gazete Pazartesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atton, C. (2002). Alternative Media, London: SAGE Publications Ltd.
• Avcil, C. (2021). Feminist Hareketin Yeni Stratejisi: “Dijital Feminizm”. Ş. Karabulut (Ed.), Siyaset Biliminde Geçmişten Günümüze Yaşanan Gelişmeler içinde, (185-202). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Aydoğan, F. ve Kırık, A. M. (2012). Alternatif Medya Olarak Yeni Medya. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 58-69.
• Bora, A. (2016). Bir Yapabilirlik Olarak Ka-der. A. Bora ve A. Günal (Der.), 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde, (s. 109-124). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çaha, Ö. (2017). Sivil Kadın, Ankara: Savaş Yayınevi.
• Çakır, S. (2023). Türkiye’de Feminist İsyan. Toplumsal Tarih, Tarih Vakfı, 8-13.
• Dalaman, Z. B. (2021). Osmanlı Toplumu Son Döneminde Kadın Dergileri ve Feminist Uyanış. Z. Banu Dalaman (Ed.), Küreselleşen Dünyada Kadın ve Siyaset II içinde, (s. 11-22). United Kingdom: Transnational Press London. Dalaman, Z. B. (2022). Kadın Hareketi ve Feminist Alternatif Medya, İstanbul: İstanbul Topkapı Üniversitesi Yayınları.
• Demirci, S. ve Köseli, M. (2017). İkincil Veri ve İçerik Analizi. K. Böke (Ed.), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri içinde, (s. 321-362). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Demirtaş, M. ve Aktekin, G. (2020). Feminist Alternatif Medya ve Türkiye’deki Örnekleri Üzerine Bir İnceleme. Suat Gezgin ve Hasan Çiftçi (Ed.), İletişimde Seçme Konular 1 içinde, (s. 231-276). Ankara: Iksad Publications.
• Feminist Alternatif Medya (2023). https://feministbellek.org/feminist-alternatif-medya/, erişim tarihi: 03.05.2023.
• Feminist Yayıncılık. (2023). Erişim tarihi: 03.05.2023, https://feministbellek.org/feminist-yayincilik/,
• Fuchs, C. (2010). Alternative Media as Critical Media. European Journal of Social Theory, 173-192.
• Güzelcan Şenol, S. (2010). Türkiye’de 1980 Sonrası Kadın Hareketi ve Feminist Yayıncılığın Oluşum Süreci: Pazartesi Dergisi Deneyimi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Işık, S. N. (2016). 1990’larda Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle Mücadele Hareketi İçinde Oluşmuş Bazı Gözlem ve Düşünceler. A. Bora ve A. Günal (Der.), 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde, (s. 41-72). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İlhan, V. (2014). Feminist Alternatif Medya’nın İşleyişi Üzerine. Erciyes İletişim Dergisi, 2-10.
• İnceoğlu, Y. ve Çoban, S. (2015). Sokak ve Dijital Aktivizm: Eylemin Sokaktan Siber Uzaya Taşınması ya da Vice Versa. Y. İnceoğlu ve S. Çoban ( Der.), İnternet ve Sokak içinde, (s. 19-72). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı 82023). http://kadineserleri.org/hakkimizda/, erişim tarihi: 29.05.2023.
• KAMER (2023). Hakkımızda, erişim tarihi: 29.05.2023, https://www.kamer.org.tr/icerik_detay.php?id=270.
• Kardam, F. ve Ecevit, Y. (2016). 1990’ların Sonunda Bir Kadın İletişim Kuruluşu: Uçan Süpürge. A. Bora ve A. Günal (Der.), 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde, (s. 87-108). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, C. (2021). TV8'in Gerçeksi Gösterileri. Rekabet, Eğlence, Dedikodu, Konya: LiteraTürk.
• Koçali, F. (2016). Kadınlara Mahsus Gazete Pazartesi. A. Bora ve A. Günal (Der.), 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde, (s. 73-85). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kümbetoğlu, B. (2016). Kadınlara İlişkin Projeler. A. Bora ve A. Günal (Der.), 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde, (s.159-181). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Morçatı (2023). Biz Kimiz?, erişim tarihi: 23.05.2023, https://morcati.org.tr/neler-yapiyoruz/biz-kimiz/
• Gibbs, P. L. ve Hamilton, J. (2001). Alternative Media in Media History. Media History, 117-118.
• Pazartesi Dergisi, 1995
• Pazartesi Dergisi, Nisan 1995
• Pazartesi Dergisi, Kasım 1995
• Pazartesi Dergisi, Haziran 1996
• Pazartesi Dergisi, Aralık 1996
• Pazartesi Dergisi, Ağustos 1997
• Pazartesi Dergisi, Nisan 1998
• Pazartesi Dergisi, Ekim 1998
• Pazartesi Dergisi, Ocak 1999
• Pazartesi Dergisi, Mayıs 1999
• Pazartesi Dergisi, Ağustos 2000
• Pazartesi Dergisi, Ocak 2001
• Pazartesi Dergisi, Mayıs 2001
• Pazartesi Dergisi, Şubat 2002
• Pazartesi Dergisi, Mayıs 2004
• Pazartesi Dergisi, Kasım 2005
• Saktanber, A. (2015). Türkiye’de Medyada Kadın: Serbest, Müsait Kadın veya İyi Eş, Fedakâr Anne. Ş. Tekeli (Yay Haz.), 1980’ler Türkiyesi’nde Kadın Bakış Açısından Kadınlar içinde, (s. 187-206). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sallan Gül, S. ve Kahya Nizam, Ö. (2021). Sosyal Bilimlerde İçerik ve Söylem Analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 181-198.
• Timisi, N. (1997). Medyada Cinsiyetçilik. Ankara: Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü.
• Timisi, N. ve Ağduk Gevrek, M. (2016). 1980’ler Türkiyesi’nde Feminist Hareket: Ankara Çevresi. A. Bora ve A. Günal (Der.), 90’larda Türkiye’de Feminizm içinde, (s. 13-39). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.