Covid-19 Pandemisi Sürecine İlişkin Bir Retorik Analiz: T.C. Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın Basın Açıklamaları

Yıl 2021, Sayı: 60, 27 - 62, 16.07.2021

Sema Çağlayan

Öz

Bu çalışmada, Covid-19 pandemisinin yarattığı risk ve korku sürecinde öne çıkan aktör olan Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın ideolojik ya da siyasi olmaktan öte, daha çok bilimsel bir alanda ve pandemi sürecinde gerçekleştirdiği konuşmaların söylem özelliklerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaçla Türkiye’de ilk Covid-19 vakasının açıklandığı tarih olan 11 Mart 2020 ile kontrollü sosyal hayata geçilen 11 Mayıs 2020 tarihleri arasında Bilim Kurulu toplantıları sonrasında gerçekleştirilen toplam 15 adet basın açıklaması cümleler halinde ayrıştırılmış ve 1.801 adet veri elde edilmiştir. Veriler “Retoriğin Beş Kanonu” ve “Aristoteles’in Üç İkna Kanıtı” bağlamında betimsel içerik analizi yöntemiyle incelenerek SPSS veri analiz programına kodlanmış, daha sonra Frekans (N) ve CrossTab (Çapraz Tablo) yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Aristoteles’in üç ikna kanıtına yönelik yapılan analize göre öne çıkan ikna bileşeninin logos olduğu tespit edilmiştir. Logos dâhilinde, mantıki gerekçeler ve kanıtlarla kamuoyunu ikna etmeye yönelik çabanın hedefinin, pandeminin yarattığı kriz sürecinde ihtiyaç duyulan güven duygusunu yansıtmak ve panik yayılımının kontrolünü sağlanmak olduğu söylenebilir. Retoriğin beş kanonuna yönelik yapılan analizde, konuşmaların bölümlere ayrılarak yapılandırıldığı, üzerinde durulan konuların bağlamının anlaşılması için yeterli bilgi sağlamak adına öyküleme bölümlerine ve açıklamalara ağırlıklı olarak yer verildiği, ikna öğelerinin alt bileşenlerinin kullanımının ilgili her bölümde konunun bağlamına göre düzenlendiği tespit edilmiştir. Açıklamalarda yalın ve kısa cümlelerin yer aldığı, bununla birlikte süslülük unsurlarına da yer verildiği ve konuşmacının beden dilini etkin şekilde kullandığı belirlenmiştir. Konuşmaların Türkiye’nin geneline hitaben yapıldığı ve sıklıkla tıbbi açıklamalar içerdiği göz önünde bulundurulduğunda cümlelerin doğru bir strateji ile yapılandırıldığı görülmektedir. Kullanılan yalın dil ile iletişimde yaşanacak anlamsal kazaları en aza indirmenin, süslülük unsurları ile kamuoyunun ilgisini devam ettirmenin ve söylemi canlı tutmanın hedeflendiği söylenebilir. Bu bulgular, basın açıklamalarında retorik unsurlarının geniş kapsamda yer aldığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Retorik analiz, Aristoteles’in üç ikna kanıtı, retoriğin beş kanonu, Covid-19, pandemi

A Rhetorical Analysis of the Covid-19 Pandemic Process: Turkish Minister of Health Dr. Fahrettin Koca’s Press Briefings

Öz

This study sought to reveal discourse characteristics in speeches made by the Minister of Health, Fahrettin Koca, pertaining to Covid-19 rather than ideological or political matters. Koca has been the most prominent actor in managing the risk and fear caused by Covid-19. The speeches in question were delivered after Scientific Committee meetings during the period from 11 March 2020, when the first case of Covid-19 appeared in Turkey, to May 11, 2020, when controls on social life were first applied. A total of 15 press statements were analyzed and were divided into individual sentences to obtain 1,801 individual pieces of data. The data were examined using qualitative and quantitative content analysis in the context of the “Five Canons of Rhetoric” and Aristotle’s “Three Modes of Persuasion.” They were then coded into SPSS for analysis, which allowed frequency (N) and cross tabulations (CrossTabs) to be calculated. Analysis based on Aristotle’s three modes of persuasion demonstrated that logos was the most prominent persuasion component. The apparent goal of convincing the public with justifications and evidence rooted in logos reflects the need to engender trust during the pandemic crisis and to control the spread of panic. Analysis based on the five canons of rhetoric showed that speeches were structured with clear sections. Narrative sections and explanations were included predominantly to provide sufficient information to contextualize the topics under discussion, and the use of sub-components of persuasion was tailored to the context of the subject in each relevant section. A preference for plain and short sentences was also identified, but ornamentation was also present and the speaker used body language effectively. Considering that the speeches addressed all of Turkey and frequently included medical explanations, they were clearly structured carefully. The use of plain language was likely designed to reduce potential semantic accidents, while elements of ornamentation helped to sustain public interest and to enliven the discourse. These findings indicate that rhetorical elements are widely present in press statements.

Anahtar Kelimeler

Rhetorical analysis, Aristotle’s three modes of persuasion, five canons of rhetoric, Covid-19, pandemic

Kaynakça

• Aristoteles (2018). Retorik (F. Akderin, Trans.). İstanbul, Turkey: Say Yayınları.
• Başarır, M. (2016). Retorik ikna bileşenlerinin siyasi liderlerce kullanımı: iktidar ve ana muhalefet liderlerinin TBMM grup konuşmaları üzerine bir analiz. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi,4(2), 703-724.
• Bıçakçı, A. B. (2012). İkna edici iletişim ve retorik analiz. In Ö. Güllüoğlu (Ed.), İletişim bilimlerinde araştırma yöntemleri: yazılı metin çözümleme (pp. 334-362). Ankara, Turkey: Ütopya Yayınevi.
• Burke, K. (1969). A Rhetoric of motives. California, USA: University of California Press.
• Cicero, M. T., (1855). Cicero on oratory and orators with his letters to Quintus and Brutus (J. S. Watson, Trans.). London, UK: Henry G. Bohn.
• Durmuş, S., & Gür, Ş. Ö. (2017). Mimarlığın metinsel temsilinde retorik inşa: usul-i mi’mari-i Osmani (1). Metu JFA, 34(1), 107-131.
• ECDC - European Centre For Disease Prevention And Control. (2011). ECDC technical report, a literature review of trust and reputation management in communicable disease public health: insights into health communication. Stockholm, Sweden.
• Ekinci, N. (2017). Antik Yunan’dan Roma’ya retorikten propagandaya. Akademik Bakış Dergisi, 62, 34-56.
• Habinek, T. (2005). Ancient rhetoric and oratory. Oxford, UK: Blackwell Publishing.
• Herrick, J. (2013). The history and theory of rhetoric: an introduction. New York, NY: Routledge.
• Johnstone, B. & Eisenhart, C. (2008). Discourse analysis and rhetorical studies. In Johnstone B. & Eisenhart. C. (Eds.), Rhetoric in detail (pp. 3-21). Amsterdam, Netherlands: Philadelphia.
• Martin, J. (2014). Politic & rhetoric. New York, NY: Routledge.
• May, J. M. (2002). Brill’s companion to Cicero: oratory an rhetoric. Leiden, Boston, Köln: Brill.
• McKay, B., & McKay, K. (2020, April 25). Classical rhetoric 1001: the five canons of rhetoric. Retrieved from https://www.artofmanliness.com/?s=rhetoric
• Meyer, M. (2017). What is rhetoric? Oxford, UK: Oxford University Press.
• Qiu, W., Rutherford, S., Chu, C., Mao, A., Hou, X. (2016). Risk communication and public health. Global Journal of Medicine and Public Health, 5(4).
• Sentell, T., Vamos, S., & Okan, O. (2020). Interdisciplinary perspectives on health literacy research around the world: more important than ever in a time of covid-19. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17, 3010. https://doi.org/10.3390/ijerph17093010.
• Sağlık Bakanlığı. (n.d.). Sağlık bakanımız. Retrieved from https://www.saglik.gov.tr/TR,11442/saglik-bakanimiz.html
• TÜBA -Türkiye Bilimler Akademisi. (2020). Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu. Ankara, Turkey.
• CDC - U.S. Departmant of Health and Human Services, Centre for Disease Control and Prevention (2014). Crisis emergency risk communication (2nd ed). Retrieved from https://emergency.cdc.gov/cerc/ppt/cerc_2014edition_Copy.pdf (06.05.2020)
• World Health Organization. (2020). Novel coronavirus (2019-nCov) situation report (Report No: 13). Retrieved from https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200202-sitrep-13-ncov-v3.pdf?sfvrsn=195f4010_6.