Toplumsal eşitsizliklerden dijital eşitsizliklere: Eskişehir, Türkiye’deki yoksulların yeni medya kullanımı

Yıl 2022, Sayı: 63, 151 - 178, 30.12.2022

Tuba Sütlüoğlu , Emre Gökalp

https://doi.org/10.26650/CONNECTIST2022-1130969

Öz

Dijital eşitsizlikler sorununa odaklanılan bu çalışmada, yeni medyaya sahip olma durumunun ve onları kullanma becerilerinin yaş, toplumsal cinsiyet ve sosyo-ekonomik statüden nasıl etkilendiği Eskişehir’de yaşayan yoksul bireyler örneğinde incelenmiştir. 415 anket ve 39 yarı-yapılandırılmış görüşüşmeye dayanan karma desenli bu araştırma, insanların çoğunluğunun yoksulluk yaşadığı Emek, Gündoğdu ve Sevinç mahallelerinde gerçekleştirilmiştir. Nicel yöntem, dijital eşitsizliğe ilişkin araştırmalarda, sorunun erişim ve sahiplik boyutunun ortaya konulabilmesi açısından oldukça önemlidir. Bu çalışmada, nitel veriler ile nicel verilerin çizdiği genel çerçeve tamamlanmaya ve toplumsal eşitsizliklerin çevrimiçi davranışlara nasıl yansıdığı yoksullar örnekleminde ortaya konulmaya çalışılmıştır. Dolayısıyla, Türkiye’deki dijital eşitsizlikler alanyazınına hem yöntemsel açıdan hem de örneklem alanı itibarıyla katkı sağlanması amaçlanmıştır. Araştırma sonuçları, ikinci düzey ve üçüncü düzey dijital eşitsizliklerin hem çevrimdışı yaşamdaki eşitsizliklerden beslendiğini hem de onları beslediğini göstermektedir. Yeni medya, düşük

eğitim düzeyi ve ekonomik kısıtlılıkların ördüğü duvarların aşılabilmesi noktasında önemli bir işlev görmektedir. Buna karşın sosyo-ekonomik statü, yeni medyaya yönelik düşünceleri; onları kullanma becerileri ve pratiklerini; onları kullanmakla kazanılan faydaların niteliğini etkilemektedir. Eğitim hayatının çok erken yaşta terk edildiği, genç yaşta evliliğin yaygın olduğu ve yoksulluğun hâkim olduğu bu örneklemde, dijital eşitsizliklerin toplumsal kökenle ilişkisi net bir şekilde kendini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Dijital eşitsizlikler, yeni medya, sosyoekonomik statü, yoksulluk, Türkiye

Destekleyen Kurum

Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

1706E361

From social to digital inequalities: The use of new media by the poor in Eskişehir, Turkey

Öz

This study focuses on the problem of digital inequalities and examines how having new media and the ability to use it are affected by age, gender, and socio-economic status over a sample of individuals living in Eskişehir where high levels of social deprivation can be found. This mixed-design study, based its data 415 questionnaires and 39 semi-structured interviews and was conducted in Eskişehir’s Emek, Gündoğdu, and Sevinç neighborhoods, where most residents experience poverty. Quantitative methods are highly important in terms of revealing the accessibility and ownership aspects of the issue in studies on digital inequality. The study will attempt to use qualitative data to complete the general framework drawn by the quantitative data and present how social inequalities are reflect in online attitudes within the sample of the poor. Thus, the study aims to contribute to the literature on digital inequalities both in terms of methodology and sample. The results of the study show that second-level and third-level digital inequalities are both feed by inequalities in offline life and also feed them. New media play an important role in overcoming the walls built by low educational levels and economic constraints. On the other hand, socio-economic status affects thoughts about digital media, the skills and practices of using them, and the quality of the benefits gained by using them. This sample includes people who abandoned education at a very early age, and in this sample, marriage at a young age is common and poverty prevails, with an evident relationship existing between digital inequalities and social origin.

Anahtar Kelimeler

Digital inequalities, new media, socio-economic status, poverty, Turkey

Proje Numarası

1706E361

Kaynakça

• Arun, Ö. (2014). İnce zevkler - olağan beğeniler: Çağdaş Türkiye’de kültürel eşitsizliğin yansımaları. Cogito, 76, 167-191. Arun, Ö., Ersözlü, M. & Koçak, A. (2017). Televizyon alanında yaşlı ev kadınlarının kültürel tüketim pratikleri. Selçuk İletişim, 10 (1), 387-398.
• Arun, Ö., & Elmas, Ç. (2020). Türkiye’de dijital eşitsizliğin toplumsal kökenleri. In M. Fiğan & Y. Dede Özdemir (Eds.), Dijital kültür, dijital eşitsizlikler ve yaşlanma (pp. 115-138). Ankara: Alternatif Bilişim Derneği Yayınları. Retrieved December, 3, 2021, fromhttps://ekitap.alternatifbilisim.org/pdf/dijital_kultur_dijital_esitsizlikler_ve_yaslanma.pdf
• Bal, S. (2015). Altındağ’daki kent yoksulu gençlerin gündelik yaşamlarında medya tüketimi. [Unpublished master’s thesis]. University of Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Banerjee, A. & Duflo, E. (2011, April 25). More than one billion people are hungry in the World: But what if the experts are wrong? Foreign Policy. Retrieved March 4, 2022, from https://foreignpolicy.com/2011/04/25/ more-than-1-billion-people-are-hungry-in-the-world/
• Binark, M., Arun, Ö., Özsoy, D., Kandemir, B., & Şahinkaya, G., (2021). Covid-19 sürecinde yaşlıların medya repertuvarı ve enformasyon gereksinimi. Strata, 6, 147-165.
• Bourdieu, P. (1977). Outline of a theory of practice. Cambridge University Press.
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgement of taste (R. Nice, Trans.). Harvard University Press. Bourdieu, P. (1997). Toplumbilim sorunları (I. Ergüden, Trans.). Kesit Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (1998). Practical reason: On the theory of action. (R. Johnson, Trans.). Stanford University Press. Calderón Gómez, D. (2020). The third digital divide and Bourdieu: Bidirectional conversion of economic, cultural, and social capital to (and from) digital capital among young people in Madrid. New Media & Society, 1-20. https://doi.org/10.1177/1461444820933252
• Central Bank of the Republic of Turkey. (2018). Gösterge niteliğindeki merkez bankası kurları. Retrieved September, 1, 2018 from https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/ Istatistikler/Doviz+Kurlari/Gosterge+Niteligindeki+Merkez+Bankasi+Kurlarii/
• Collins, P. H. & Bilge, S. (2016). Intersectionality. Polity Press.
• Cotten, S. R., Davison, E., Shank, D. & Ward, B. (2014). Gradations of disappearing digital divides among racially diverse middle school students. In Communication and Information Technologies Annual Doing and Being Digital: Mediated Childhoods (Studies in Media and Communication, Vol. 8, pp. 25-54). Emerald Group Publishing Limited, Bingley. https://doi.org/10.1108/S2050-206020140000008017
• DiMaggio, P., & Hargittai, E. (2001). From the ‘digital divide’ to ‘digital inequality’: Studying Internet use as penetration increases. Princeton: Center for Arts and Cultural Policy Studies, Woodrow Wilson School, Princeton University, 1-23. Retrieved December, 03, 2021 from https://culturalpolicy.princeton.edu/sites/ culturalpolicy/files/wp15_dimaggio_hargittai.pdf
• DiMaggio, P., Hargittai, E., Celeste, C., & Shafer, S. (2004). Digital inequality: From unequal access to differentiated use. In K. Neckerman (Ed.), Social Inequality (pp. 355-400). New York: Russell Sage Foundation. Retrieved December, 03, 2021 from http://www.webuse.org/pdf/DiMaggioEtAl-DigitalInequality2004.pdf
• Ergur, A., Yücel, H., Meissonnier, J., Pérouse, J.F., & Doğuş, S. (2009). Kentsel çevre bölgelerindeki gençlerin kimlik araçları olarak mekânla ilişkilenme, boş zaman değerlendirme ve teknoloji kullanımı (Project No. 106K223) TÜBİTAK Project. İstanbul.
• Ergül, H., Gökalp, E., & Cangöz, İ. (2012). Medya ne ki… Her şey yalan! Kent yoksullarının gündelik yaşamında medya. İletişim Yayınları.
• García-Mora, F. & Mora-Rivera, J. (2021). Exploring the impacts of Internet access on poverty: A regional analysis of rural Mexico. New Media & Society, OnlineFirst, https://doi.org/10.1177%2F14614448211000650
• Gencel Bek, M. & Aygün, E. (2014). Eşitsizlik ve kimlik ekseninde gençler ve yeni medya. In M. Gencel Bek (Ed.), Medya, Çocukluk ve Gençlik (133-163). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Gökaliler, E. & Saatçioğlu, E. (2020). Sosyal büyük veri ekseninde kişisel gizlilik sorunsalı: Türkiye’de eğitimli ve kentli sosyal ağ kullanıcılarının gizlilik sorunlarına yaklaşımları. Connectist: Istanbul University Journal of Communication Sciences, 58, 133-167. https://doi.org/10.26650/CONNECTIST2020-0085
• Halford, S. & Savage M. (2010). Reconceptualizing digital social inequality. Information, Communication & Society, 13(7), 937-955. https://doi.org/10.1080/1369118X.2010.499956
• Hargittai, E. (2002). Second-level digital divide: Differences in people’s online skills. First Monday, 7(4). https:// journals.uic.edu/ojs/index.php/fm/article/view/942/864
• Hargittai, E., and G. Walejko. (2008). The participation divide: Content creation and sharing in the digital age. Information, Communication & Society, 11(2), 239-256. doi:10.1080/13691180801946150.
• Hoffman, D. L., Novak, T. P. & Schlosser, A. E. (2000). The evolution of the digital divide: How gaps in internet access may impact electronic commerce. Journal of Computer-Mediated Communication, 5(3), 1-55. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2000.tb00341.x
• Internet World Stats. (2021). World internet usage and population statistics. Retrieved March, 09, 2022 from https://www.internetworldstats.com/stats.htm
• Jackson, L. A., Barbatsis, G., von Eye, A., Biocca, F., Zhao, Y., & Fitzgerald, H. (2003). Internet use in low-income families: Implications for the digital divide. It&Society, 1(5), 141-165.
• Jensen, R. (2007) The digital provide: Information (technology), market performance, and welfare in the south Indian fisheries sector. The Quarterly Journal of Economics, 122(3), 879-924. https://doi.org/10.1162/qjec.122.3.879 Jourdain, A. & Naulin, S. (2016). Pierre Bourdieu’nün kuramı ve sosyolojik kullanımları (Ö. Elitez, Trans.). İletişim Yayınları.
• Jung, J.Y., Linchuan, Q. & Kim, Y-C., (2001). Internet connectedness and inequality: Beyond the “divide”. Communication Research, 28, 507-535. doi: 10.1177/009365001028004006.
• Kim, J., Lee, H. Y., Christensen, M. C. & Merighi, J. R., (2016). Technology access and use, and their associations with social engagement among older adults: Do women and men differ? Journals of Gerontology: Social Sciences, (72)5, 836–845. doi: 10.1093/geronb/gbw123
• Küçük, O., & Koçak, M. C. (2019). İleri yaş grubu kişilerin internet kullanım alışkanlıkları: Trabzon örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(65), 1162-1168.
• Narin, B. (2021). Narin, B. (2021). Kalkınma teorisi adlı peri masalından dijital eşitsizliklere: erişimde, becerilerde ve performansta uçurum. Doğu-Batı: Akıl Tutulması Çağı-II, 99-111.
• Negreiro, M. (2015, December). Bridging the digital divide in the EU (briefing). Brussels: European Parliamentary Research Service. Retrieved February, 9, 2022, from https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ BRIE/2015/573884/EPRS_BRI(2015)573884_EN.pdf
• North, S., Snyder, I ve Bulfin, S. (2008). Digital tastes: Social class and young people’s technology use. Information, Communication & Society, 11 (7), 895-911.
• Ofcom, (2021). Children and parents: Media use and attitudes report. (Published 28 April 2021). Retrieved February, 10, 2022, from https://www.ofcom.org.uk/ data/assets/pdf_file/0025/217825/children-and- parents-media-use-and-attitudes-report-2020-21.pdf
• Özsoy, D. (2020). Dijital bölünme düzeylerine dair literatür analizi. In M. Fiğan & Y. Dede Özdemir (Eds.). Dijital kültür, dijital eşitsizlikler ve yaşlanma (pp. 11-24). Ankara: Alternatif Bilişim Derneği Yayınları. Retrieved from https://ekitap.alternatifbilisim.org/pdf/dijital_kultur_dijital_esitsizlikler_ve_yaslanma.pdf
• Özsoy, D., Akbulut, E., Atılgan, S. S. & Muschert G. W. (2020) Determinants of digital skills in Northeast Anatolia, Turkey. Journal of Multicultural Discourses, 15(2), 148-164. doi: 10.1080/17447143.2020.1797053
• Perrin, A. & Atske, S. (2021, April 2). 7% of Americans don’t use the internet. Who are they? Pew Research Center. Retrieved January, 3, 2022, from https://pewrsr.ch/2GrhLUj
• Ragnedda, M. & Muschert, G. W. (2015). Max Weber and digital divide studies. International Journal of Communication, 9, 2757–2762. https://ijoc.org/index.php/ijoc/article/view/4424/1452
• Ragnedda, M. (2018). Conceptualizing digital capital. Telematics and Informatics, 35(8), 2366-2375. doi: 10.1016/j.tele.2018.10.006
• Ragnedda, M., Ruiu, M. L., & Addeo, F. (2020). Measuring digital capital: an empirical investigation. New Media & Society, 22(5), 793-816. https://doi.org/10.1177/1461444819869604
• Selwyn, N. (2004). Reconsidering political and popular understandings of the digital divide. New Media & Society, 6(3), 341-362. https://doi.org/10.1177/1461444804042519
• Swartz, D. (2015). Kültür ve iktidar: Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi (E. Gen, Trans). İletişim Yayınları.
• Tiwari, M. (2008). ICTs and poverty reduction: User perspective study of rural Madhya Pradesh, India. European Journal of Development Research, 20(3), 448-461. http://dx.doi.org/10.1080/09578810802245600
• Tondeur, J., Sinnaeve, I., van Houtte, M., & van Braak, J. (2010). ICT as cultural capital: The relationship between socioeconomic status and the computer-use profile of young people. New media & society, 13(1), 151-168. doi: 10.1177%2F1461444810369245
• Turkish Statistical Institute [TURKSTAT]. (2018, August). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Retrieved September, 21, 2021, from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim- Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2018-27819.
• Turkish Statistical Institute [TURKSTAT]. (2021, August). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Retrieved September, 21, 2021, from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2021-37437
• van Deursen, A. J., & van Dijk, J. A. (2015). Internet skill levels increase, but gaps widen: A longitudinal cross- sectional analysis (2010–2013) among the Dutch population. Information, Communication & Society, 18(7), 782-797. doi: 10.1080/1369118X.2014.994544
• van Deursen, A. & J., Helsper, E. J. (2015). Third-level digital divide: Who benefits most from being online?. Communication and Information Technologies Annual: Digital Distinctions and Inequalities Studies in Media and Communications, 10, 29-53. doi: 10.1108/S2050-206020150000010002
• van Deursen, A. J., Helsper, E. J., Eynon, R. & van Dijk, Jan A.G.M. (2017). The compoundness and sequentiality of digital inequality. International Journal of Communication, 11, 452-473. https://ijoc.org/index.php/ijoc/ article/view/5739/1911
• van Dijk, J. (2006). Digital divide research, achievements and shortcomings. Poetics, 34, 221-235. doi: 10.1016/j. poetic.2006.05.004
• Vogels, E. A., (2021, June 22). Digital divide persists even as lower-income Americans make gains in tech adoption. Pew Research Center. Retrieved January, 3, 2022, from https://pewrsr.ch/2vK1HIo
• Weber, M. (1998). Sosyoloji yazıları (T. Parla, Trans.). İletişim Yayınları.
• Witte, J., & Mannon, S. (2010). The internet and social inequalities. Routlege.
• Wong, Y. C., Ho, K. M., Chen, H., Gu, D., Zeng, Q. (2015). Digital divide challenges of children in low-income families: The case of Shanghai, Journal of Technology in Human Services, 33(1), 53-71, doi: 10.1080/15228835.2014.998576
• Yıldırım, A. F., & Yazgan, Ç. Ü. (2022). Saldırganlığın dijital ortamda yeniden üretimi: Üniversite öğrencilerinin saldırganlık ve siber zorbalık/mağduriyeti deneyimlerinin incelenmesi. TRT Akademi, 7(15), 648-675. https:// doi.org/10.37679/trta.1110739
• Zillien, N., & Hargittai, E. (2009). Digital distinctions: Status-specific types of internet usages. Social Science Quarterly, 90(2), 274-291. doi: 10.1111/j.1540-6237.2009.00617.x .1111/j.1540-6237.2009.00617.x