Gerilimin zaman-imge bağlamında varoluşu: Her şeyi bitirmeyi düşünüyorum

Yıl 2023, Sayı: 64, 71 - 98, 28.07.2023

Murat Aytaş , Serhat Koca , Selcuk Ulutas

Öz

Zaman üzerine sinema felsefesinde karşımıza iki temel Deleuzyen kavram çıkmaktadır. Bu kavramlardan ilki zamanı yaratabilmek için antik felsefi gelenek, Newton fiziği ve kapitalizmin montaj hattı ile bağlantılı bir şekilde harekete dayanan hareket-imge kavramıdır. Hareket-imge kavramı sinemada karşılığını duyusal-motor şemada sunulan eylem-tepki birliğinin varlığı ile bulur ve nedensonuç ilişkileriyle ilerleyen ve sağladığı zaman-mekân bütünlüğü ile kendi içinde tutarlı bir kurmaca dünya sunan filmlere karşılık gelir. Diğer kavram ise felsefede Bergson, fizikte kuantum fiziği ve sosyolojide modernite eleştirileri bağlamında okuması yapılabilecek olan zaman-imgedir. Zaman-imge İkinci Dünya Savaşı sonrasında önemli yönetmelerin kullandıkları sinematik anlatımla, zamanı edimsel değil, virtüel bir şekilde yaratarak geçmiş ve şimdinin bir aradalığını sunan zamanın hareketten bağımsız bir imgesini tanımlar. Zamanın bu kullanımı imgelerin kristalleşmesi ile izleyicinin öznellikler yaratabilmesi potansiyelini ortaya çıkarır. Bu çalışma zaman-imgenin ve kristalleşmenin klasik olmayan bir gerilimi yaratmakta nasıl yöntemler kullandığını açıklamayı amaçlamaktadır. Amaç kapsamında çalışmada belirsizlik, zaman-imge ve gerilim arasındaki bağlantı Charlie Kaufman’ın Her Şeyi Bitirmeyi Düşünüyorum (2020) isimli filmi, Deleuzyen bir bakış açısıyla zaman-imge kavramı ekseninde felsefi eleştiri yöntemi ile incelenmiştir. Zaman-imge sinemasına ilişkin olarak seçilen film Deleuze tarafından “Okuma işareti” (Lectosign) olarak ifade edilen sinematik gösterge kategorisi ile kronolojik bağlantıların koparıldığı “Zaman işareti” (Cronosign) kavramları çerçevesinde analize tabi tutulmuştur. Film anlatısının, eylemden bağımsız bir zaman imgesi sunduğunu ve zaman-imge sinemasına özgü anlatım stratejilerinin yarattığı belirsizliğin, filmde klasik anlatıya özgü gerilim stratejileri dışında bir gerilim duygusu yaratılmasına olanak sağladığını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Zaman, zaman-imge, kristal-imge, gerilim, sinema felsefesi

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

The existence of tension in the context of the time-image concept: The film I’m thinking of ending things

Öz

Two basic Deleuzian concepts in cinema education involve time. In order to create the first concept, the old usage pattern involves the motion-image concept, whose basic foundation is Newtonian physics and the assembly line. The other concept is time-image, which involves Bergson’s reading on philosophy, educational physics in physics, and the criticism of modernity. The time-image is not designed to be formed by a change in the second world structure. This use of time can reveal the potential of the viewer to create subjectivities through the crystallization of images. Timeimage is not about thinking of explaining how this works or how to use it in a non-crystallizing order. Accordingly, based on the relationship between time-image and tension in the analysis, Charlie Kaufman’s film I’m Thinking of Ending Things (2020) is about a philosophical analysis regarding the concept of time-image from a Deleuzian perspective. This study analyzes the movie, which was chosen for its time-image cinema, within the framework of the concepts of chronosigns, in which chronological connections are broken with the category of a cinematic sign, which Deleuze expresses as lectosigns. The analysis of the case film through the philosophical concepts expressed in the theoretical part of the study is thought to contribute to the cinema literature by considering the limitations of studies in this field.

Anahtar Kelimeler

Time, time-image, crystal-image, tension, philosophy of cinema

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Akdoğan, Ö. (2018). İşe Yarar Bir Şey’de Yolculuk, Hareket ve Zaman. SineFilozofi, 3 (6) , 3-22 . DOI: 10.31122/sinefilozofi.402294 google scholar
• Badiou, A. (2013). Cinema. (S. Spitzer, Trans). Polity Press. google scholar
• Bergson, H. (2005). Matter and memory (N.M. Paul and W.S. Palmer, Trans). Zone Books. google scholar
• Bogue, R. (2013). Deleuze on literature. Routledge. google scholar
• Bogue, R. (2009). To Choose to Choose-To Believe in This World. In David Norman Rodowick (ed.), Afterimages of Gilles Deleuze’s Film Philosophy. University of Minnesota Press. google scholar
• Buck-Morss, S. (2010). Görmenin diyalektiği, (F.B. Aydar, Trans). Metis Yayınları. google scholar
• Carroll, N. (2001). The Paradox of suspense, in Beyond Aesthetics. Cambridge University Press. google scholar
• Carroll, N. (1996). The Paradox of suspense In Suspense: conceptualizations, theoretical analyses, and empirical explorations, P.R Vorderer, H.J. Wulff, and M. Friedrichsen (Ed.), 71-91. Routledge. google scholar
• Coegnarts, M., & Kiss, M. (2017). ‘Look out behind you!’Grounding suspense in the slasher film. New Review of Film and Television Studies, 15(3), 348-374. google scholar
• Colman, F. (2011). Deleuze and cinema: The film concepts. Berg. google scholar
• Crockett, C. (2005). Technology and the time-image: Deleuze and postmodern subjectivity. South African Journal Of Philosophy, 24(3), 176-188. google scholar
• Deamer, D. (2016). Deleuze’s cinema books: Three ıntroductions to the taxonomy of ımages. Edinburgh University Press. google scholar
• Debord, G. (1996). Gösteri Toplumu, (A. Ekmekçi & O. Taşkent Trans). Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Deleuze, G. (1989). Cinema 2: The time-image (H. Tomlinson & R. Galeta, Trans.). University of Minnesota. google scholar
• Deleuze, G. (2000). Kant üzerine dört ders, (U. Baker, Trans), Öteki Yayınevi. google scholar
• Deleuze, G. (2004). Logic of sense. Columbıa Unıversıty Press . google scholar
• Deleuze, G. (2006). Thought and cinema: the time-image. Images: A Reader, S. Manghani, (Eds.), Sage. google scholar
• Elias, N. (2000). Zaman üzerine. (V. Atamani Trans). Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Erçetingöz, A. (2022). ‘Nebula’ Filminde Anı-İmge ve Zaman-İmge Olarak ‘Ölü At’ Sinefilozofi Dergisi, Cilt: 7, Sayı:13. 142-155. google scholar
• Erol, V. (2017). Bilinçaltı direksiyona geçtiğinde-gerilim sinemasında psikanalitik alt metinler: Duel örneği. SineFilozofi, 2(3), 112-136. google scholar
• Fath Taheri, A., & Jafaryan, F. (2017). Ontology of Time in Cinema; a Deleuzian reading of Still Life and Prince Ehtejab with an emphasis on the concept of Time-Image. Journal of Philosophical Investigations, 11(21), 3952. google scholar
• Hanich, J. (2011). Cinematic emotion in horror films and thrillers: The aesthetic paradox of pleasurable fear. Routledge. google scholar
• Hartmann, N. (2010). Ontolojinin ışığında bilgi. Türkiye Felsefe Kurumu. google scholar
• Hartmann, N. (2014). Aesthetics. Walter de Gruyter Gmb H&Co KG. google scholar
• Herzog, A. (2000). “Images of Thought and Acts of Creation: Deleuze, Bergson, and the Question of Cinema.” Invisible Culture: An Electronic Journal for Visual Studies. Issue 3, Winter. Visual & Cultural Studies Program, University of Rochester. google scholar
• Hobbes, T (2004). Leviathan (S. Lim, Trans), Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Hou, D. X., & Lu, S. H. (2017). The Time-Image and the unknown in Wong Kar-wai’s film art. In The fascination with unknown time. Palgrave Macmillan, 233-249. google scholar
• Jones, M. D. (2012). Deleuze and film. Edinburgh University Press. google scholar
• Karadaş, N. (2015). Zaman kavramına kuramsal yaklaşımlar ve internet’te şimdiki zaman olgusu. Folklor/edebiyat, 21(83), 325-341. google scholar
• Marrati, P. (2008) Gilles Deleuze: Cinema and philosophy. Johns Hopkins University Press. google scholar
• MacCormack, P. (2010). Cinemasochism: Submissive Spectatorship as Unthought. In D. N. Rodowick (Ed.), Afterimages of Gilles Deleuze's Film Philosophy (NED-New edition, pp. 157-176). University of Minnesota Press. https://doi.org/10.5749/j.ctttsbsc.13 google scholar
• Mullarkey, J. (2009a). Gilles Deleuze. Film, theory and philosophy: The key thinkers. F. Colman (Ed.) (pp.179-189). McGill-Queens University Press,. google scholar
• Mullarkey, J. (2009b). Refractions of reality: Philosophy and the moving image. Palgrave Macmillan. google scholar
• Olivier, B. (2016). Deleuze’s ‘Crystals of time’, human subjectivity and social history. Phronimon, 17(1), 1-32. google scholar
• Oskay, Ü. (1994). Popüler kültür açısından çağdaş fantazya. Der Yayınları. google scholar
• Öztürk, S. (2018). Sinema felsefesine giriş: Film-yapımı felsefe. Ütopya Yayınevi. google scholar
• Öztürk, S. (2017). Kristal-imajın yüzlerinden kıyameti izlemek: Yol kenarı, Arafta İmgeler M. Aytaş ve A. Oktan (Ed.), Doruk Yayınları. google scholar
• Parr, A. (2010). Deleuze dictionary. Edinburgh University Press. google scholar
• Parsa, A. F. (2013). 21. Yüzyıl Okuryazarlığında Sayısal Noktalarda Buluşmak, Görsel Göstergebilim: İmgenin Anlamlandırılması, D. Günay and A. F. Parsa (Ed.), Es Yayınları. google scholar
• Pearson, K. A. (2007). Virtüelin gerçekliği: Bergson ve deleuze. (Ş. Öztürk and N. Polat, Trans), Cogito, (50), 87-103. google scholar
• Powell, A. (2005). Deleuze and horror film. Edinburgh University Press. google scholar
• Powell, A. (2007). Deleuze, altered states and film. Edinburgh University Press. google scholar
• Powell, A. (2012). A Touch of terror: Dario Argento and deleuze’s cinematic sensorium. P. Allmer, D. Huxley, E. Brick (Eds.) European nightmares: horror cinema in europe since 1945, Columbia University Press.167-177. google scholar
• Rodowick, D. N. (1997). Gilles Deleuze’s time Machine. Duke University Press. google scholar
• Rodowick, D. N. (2009). Unthinkable Sex. In David Norman Rodowick (ed.), Afterimages of Gilles Deleuze’s Film Philosophy. University of Minnesota Press. google scholar
• Rodowick, D. N. (2010). The world, time. In D. N. Rodowick (ed.), Afterimages of Gilles Deleuze’s film philosophy (pp. 97-114). University of Minnesota Press google scholar
• Sartre, J. P. (2005). Varoluşçuluk. (A. Bezirci, Trans). Say Yayınları. google scholar
• Savaş, H. (2013). Felsefi eleştiri ve Ömer Kavur’un Karşılaşma adlı filminin felsefi eleştirisi. Selçuk İletişim, 4 (3), 128-137. google scholar
• Schrader, P. (2018). Transcendental style in film: Ozu, Bresson, Dreyer. University of California Press. google scholar
• Smuts, A. (2008). The Desire-Frustration theory of suspense. The Journal of aesthetics and art criticism, 66(3), 281290. google scholar
• Thomas, A. (2015). Deleuze, cinema and the thought of the world. Edinburgh University Press. google scholar
• Touraine, A. (2000). Eşitliklerimiz ve farklılıklarımızla birlikte yaşayabilecek miyiz? Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Türkgeldi, S. K. (2015). Hareket-İmge ve Zaman-İmge Kavramları Doğrultusunda “21 Gram”a Bir Bakış. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (24) , 114-131 . DOI: 10.31123/akil.437433 google scholar
• Viegas, S. (2019). Deleuze’s cronosigns. in philosophy and film. Routledge. google scholar
• Wittusen, C. (2016). Romantic film-philosophy and the notion of philosophical film criticism. Film-Philosophy, 20(2-3), 198-218. google scholar
• Yüzüncüyıl, K. & Buluş, B. (2016). Hareket İmge ve Zaman İmge Kavramları Çerçevesinde Torino Atı’nın Ayak İzleri. Moment Dergi, Sinema ve Politika, 467-482 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/moment/ issue/36301/410107 google scholar