TÜRKİYE’NİN KIYI İLLERİNİN CBS İLE HASARGÖREBİLİRLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 273 - 291, 12.08.2022

Hilal Tulan Işıldar , Özge Yalçıner Ercoşkun

Öz

Türkiye’nin kıyı illeri, zengin doğal kaynak potansiyeli ve biyoçeşitlilik barındıran, toplum için önemli ekonomik fırsatlar sunan dinamik coğrafi yerlerdir. Ancak iklim değişikliğinin etkileri ve antropojenik faaliyetlerin artışı kıyı alanları üzerinde baskı oluşturmaktadır. Bu baskılar, doğal sistemlerin ekolojik kalıplarını etkilediği için, kıyı ortamlarının iklim değişikliğinin olası etkilerini azaltma ve absorbe etme yeteneği azalmaktadır. Deniz seviyesi yükselmesi, kıyı erozyonu, sel ve taşkın felaketleri, tatlı su kaynaklarında tuzluluk artışı, doğal afetler gibi ekolojik etmenler kıyı illerinin hasargörebilirliğini her geçen gün arttırmaktadır. Ayrıca hızlı kentleşme sebebiyle artan sanayi ve turizm faaliyetleri, kıyı dolguları, önemli enerji ve ulaşım politikaları sosyal, ekonomik, çevresel ve mekânsal sorunlara neden olmaktadır. Yaşanan bu süreç; kıyı dirençliliğinin gelecekteki tüm kalkınma ve altyapı kararlarına rehberlik etmek için birincil tasarım ve planlama ilkesi haline gelmesi gerektiğini göstermektedir. 8333 km’lik kıyı şeridi ve 28 kıyı iline sahip olan Türkiye’deki kıyı illerinin hasar görebilirliğinin belirlenmesi, dirençli mekânsal planlama çalışmaları yapılması açısından son derece önemlidir. Bu çalışmada Türkiye’de denize kıyısı olan 28 ilin; hasargörebilirlik analizinin yapılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) desteği ile fiziksel, mekânsal, ekonomik ve sosyal göstergelerden oluşan kıyı bilgi sistemi oluşturulmuştur. Bu bilgi sistemindeki veriler; CBS ortamında ağırlıklandırılarak sentez gerçekleştirilmiştir. Hasargörebilirliğin yüksek çıktığı illerde kıyı dirençliliği için çözüm önerileri sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Kıyı İlleri, Hasargörebilirlik, Dirençlilik, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Türkiye

Kaynakça

• [1] Balk, D., Montgomery, M., McGranahan, G., Kim, D., Mara, V., Todd, M., ... & Dorelien, A. (2009). Mapping Urban Settlements and the Risks of Climate Change in Africa, Asia and South America‖ In Population Dynamics and Climate Change.
• [2] Small C, Nicholls RJ. A global analysis of human settlement in coastal zones. Journal of Coastal Research 2003; 19: 584–599.
• [3] Hugo G. Gelecekteki demografik değişim ve göç ve iklim değişikliği ile etkileşimleri . Küresel Çevresel Değişim 2011; 21 , Ek 1 : S21–S33.
• [4] Wong, P. P., Losada, I. J., Gattuso, J. P., Hinkel, J., Khattabi, A., McInnes, K. L., ... & Sallenger, A. (2014). Coastal systems and low-lying areas. Climate change, 2104, 361-409.
• [5] Nicholls RJ, Hanson SE, Lowe JA, Warrick RA, Lu X, Long AJ. Kıyı etkilerini değerlendirmek için deniz seviyesi senaryoları . Wiley Disiplinlerarası İncelemeler: İklim Değişikliği 2014; 5 : 129–150. [ Google Akademik ]
• [6] Nicholls RJ, Cazenave A. Deniz Seviyesinin Yükselişi ve Kıyı Bölgeleri Üzerindeki Etkisi . Bilim 2010; 328 : 1517-1520. 10.1126/science.1185782
• [7] Bednar-Friedl, B., Biesbroek, R., & Schmidt, D. N. (2022). IPCC Sixth Assessment Report (AR6): Climate Change 2022-Impacts, Adaptation and Vulnerability: Regional Factsheet Europe.
• [8]https://www.iklimhaber.org/ipccnin-yeni-raporu-turkiye-asiri-hava-olaylarina-karsi-avrupanin-en-kirilgan-ulkesi-konumunda/ Erişim tarihi: 01.06.2022
• [9] Sahin, O., Mohamed, S., 2014. Coastal vulnerability to sea-level rise: a spatial–temporal assessment framework. Nat. Hazards 70 (1), 395–414.
• [10] Cutter, S. L. (1996). Vulnerability to environmental hazards. Progress in human geography, 20(4), 529-539. [11] Adger, W.N., 2006. Vulnerability. Glob. Environ. Change 16 (3), 268–281.
• [12] Yu, D., Fang, C., Xue, D., & Yin, J. (2014). Assessing urban public safety via indicator-based evaluating method: A systemic view of Shanghai. Social indicators research, 117(1), 89-104.
• [13] Rygel, L., O’sullivan, D., & Yarnal, B. (2006). A method for constructing a social vulnerability index: an application to hurricane storm surges in a developed country. Mitigation and adaptation strategies for global change, 11(3), 741-764. [14] Bevacqua, A., Yu, D., & Zhang, Y. (2018). Coastal vulnerability: Evolving concepts in understanding vulnerable people and places. Environmental Science & Policy, 82, 19-29.
• [15] Sarewitz, D., Pielke Jr, R., & Keykhah, M. (2003). Vulnerability and risk: some thoughts from a political and policy perspective. Risk Analysis: An International Journal, 23(4), 805-810.
• [16] Gallopín, G. C. (2006). Linkages between vulnerability, resilience, and adaptive capacity. Global environmental change, 16(3), 293-303.
• [17] Eakin, H., & Luers, A. L. (2006). Assessing the vulnerability of social-environmental systems. Annu. Rev. Environ. Resour., 31, 365-394.
• [18] Füssel, H.-M., 2007. Vulnerability: a generally applicable conceptual framework for climate change research. Glob. Environ. Change 17 (2), 155–167.
• [19] Cutter, S.L., et al., 2003. Social vulnerability to environmental hazards. Soc. Sci. Q. 84 (2), 242–261.
• [20] Cooper, J., McLaughlin, S., 1998. Contemporary multidisciplinary approaches to coastal classification and environmental risk analysis. J. Coast. Res. 512–524.
• [21] Cutter, S.L., et al., 2000. Revealing the vulnerability of people and places: a case study of Georgetown County, South Carolina. Ann. Assoc. Am. Geogr. 90 (4), 713–737.
• [22] O'Brien, K., et al., 2004. What’s in a word? Conflicting interpretations of vulnerability in climate change research. CICERO Working Paper.
• [23] Yohe, G., Tol, R.S., 2002. Indicators for social and economic coping capacity—moving toward a working definition of adaptive capacity. Glob. Environ. Change 12 (1), 25–40.
• [24] https://www.stimson.org/2020/corvi-report-climate-and-ocean-risk-vulnerability-index/ Erişim tarihi: 03.06.2022 [25] Leitmann, J., Bartone, C., & Bernstein, J. (1992). Environmental management and urban development issues and options for Third World cities. Environment and Urbanization, 4(2), 131-140.
• [26] Ercoskun, O. Y. (2012). A paradigm shift towards urban resilience. In Green and ecological technologies for urban planning: Creating smart cities (pp. 1-16). IGI Global.
• [27] https://www.tuik.gov.tr/ Erişim tarihi: 15.05.2022
• [28] https://mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx Erişim tarihi: 15.05.2022
• [29] https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=istihdam-issizlik-ve-ucret-108&dil=1 Erişim tarihi: 15.05.2022
• [30] https://cip.tuik.gov.tr/ Erişim tarihi: 15.05.2022
• [31] https://tudav.org/calismalar/iklim-degisikligi/iklim-degisikligi-ve-denizler-raporu/ Erişim tarihi: 15.05.2022
• [32] https://www.afad.gov.tr/afet-haritalari Erişim tarihi: 15.05.2022
• [33] AFAD. (2020). Belediyeler için afetlere dirençli kentler rehberi. İdeal Kent Yayınları, Ankara. Erişim adresi: https://belediyehizmetrehberleri.org/tr/incele1
• [34] https://m.bianet.org/bianet/iklim-krizi/260883-mgm-raporu-2021-afet-yili-oldu Erişim tarihi: 15.05.2022
• [35] https://www.afad.gov.tr/# Erişim tarihi: 15.05.2022
• [36] T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı (2019). Çölleşmeyle Mücadele Ulusal Stratejisi ve Eylem Planı (2019-2030).
• [37] https://cem.csb.gov.tr/2021-i-103846 Erişim tarihi: 15.05.2022
• [38] T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı (2021). Türkiye’nin orman varlığı (2020).
• [39] https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikler Erişim tarihi: 15.05.2022
• [40] https://www.ogm.gov.tr/tr/orman-yanginlari Erişim tarihi: 15.05.2022
• [41] Reguero, BG ve Griggs, G. (2022). Kıyı İklim Değişikliğine ve Deniz Seviyesindeki Yükselişe Uyum. Su , 14 (7), 996.
• [42] https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/about/frequently-asked-questions/keyfaq6/ Erişim tarihi: 15.05.2022
• [43] Yalçınkaya, N. M. (2021). Türkiye’de kıyı alanlarında yaşanan sorunlar çerçevesinde hukuki süreçlerin incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(41), 924-950.
• [44] https://www.ibb.istanbul/arsiv/37434/cevre-mahallelerde-sosyo-ekonomik-kirilganlik Erişim tarihi: 15.05.2022
• [45] Ercoskun, O. Y. (2017). Coastal zone protection in the Mediterranean countries and Turkish efforts. Gazi University Journal of Science, 30(2), 1-16.