Türkiye’de Sendika Kadın İlişkisi: Sendikacı Kadınların Bakış Açılarına İlişkin Bir Değerlendirme

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 59, 2047 - 2082, 01.01.2018

Dilek Keleş

Öz

Sendikal örgütlenme, çalışma yaşamındaki toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılıkları aşarak kadınların istihdama katılımını artırmanın ve daha eşitlikçi bir toplum yaratmanın önemli araçlarından birisidir. Fakat erkek egemen yapılar olan sendikalarla kadınların ilişkisi daima sınırlı olmuştur. Çünkü sendikalar, çalışan erkeklerin olduğu kadar çalışan kadınların da sınıfsal talep ve çıkarlarının mücadelesini vereceği örgütler olarak görülmemektedir. Günümüzde kadınların sendikalaşma oranı erkeklerden oldukça düşüktür. Bununla birlikte kadınların sendikalarda maruz kaldığı ayrımcı uygulamaların yaşandığı en üst seviyenin, güç ve iktidar ilişkilerinin daha çok görünürlük kazandığı yönetim kademeleri olduğunu söylemek de mümkündür. Oysa sendikalarda üye ve yönetici düzeyde kadın varlığının artması, diğer kadınları sendikalara katılım konusunda motive edecek ve sendikalardaki erkek egemenliğine son vererek “sendikacılık erkek işidir” algısını değiştirecek ve daha eşit bir çalışma hayatı ve toplum yapısının oluşturulmasına katkı sağlayacaktır. Fakat sendikacı kadınlar bu durumun ne kadar farkındadır? Sendikacılığı nasıl tanımlamakta ve sendikadaki konumlarına ilişkin ne düşünmektedirler? Bu çalışma, sendikacı kadınların sendikayla kurduğu ilişkiyi ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Kadınların sendikacılığa ve toplumsal cinsiyete ilişkin görüşlerinin sendikal faaliyetlere bağlılıklarını ve katılımlarını dolayısıyla da sendikalardaki kadın mücadelesini ve varlığını etkileyeceği düşünülmüştür. Araştırmaya veri sağlamak amacıyla yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak sendikacı kadınlarla yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. İdeolojik farklılıkların belirleyici olduğu kadın sendikacılarda, toplumsal cinsiyet eşitliği konusundaki algı da farklılık gösterdiği için kadınların sendikalarla kurduğu ilişkinin, sendikacılığa bakış açılarının, sendikal faaliyetlerin yürütülme biçimine ilişkin düşüncelerinin ve sendikacılıktaki hedeflerinin birbirinden oldukça farklı olduğu görülmüştür

Anahtar Kelimeler

Sendika, Kadın, Toplumsal Cinsiyet

Relation Between Trade Union and Women in Turkey: An Evaluation of Unionıst Women’s Perspectives

Öz

Unionization is one of the important tools for increasing the participation of women in employment and creating a more egalitarian society by overcoming discriminations based on gender in work life. However, women's relation with unions, which are patriarchal structures, has always been limited. Because, unions are not viewed as organizations that will fight for the demands and interests of working class women, just as much as those of working class men. Today, unionization rates for women are much lower than they are for men. Moreover, it is possible to say that women face discriminative practices in unions the most on administrative levels, where power and authority relations are more visible. Whereas increasing the presence of women on membership and executive levels of the unions would motivate other women to join unions and put an end to the patriarchy in unions, change the idea that "unionism is for men" and contribute to establishing a more equal work life and social structure. But how aware are unionist women of this circumstance? How do they define unionism and what do they think about their position in unions? This study aims to reveal the relation the unionist women build with unions. It is thought that the opinion of women on unionism and gender will affect their commitment towards union activities and participation, thus affect women's struggles and existence in unions. In order to provide data for the research, the semi-structured interview technique was used to interview unionist women face to face. Since the perception of gender equality differs as well for female unionists, whose ideological differences are determinant for them, it is seen that women's relation with the unions, their perception of unionism, their opinions on the way union activities are run and their aims in unionism are quite different from one another.

Anahtar Kelimeler

Trade Union, Women, Gender

Kaynakça

• Acker, J. (1990) “Hierarchies, Jobs, Bodies: A Theory of Gendered Organizations”, Gender & Society, Vol. 4, No. 2, 139 – 158.
• Bora, A. (2012) Kadınların Sınıfı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, A. (2012) “Toplumsal Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık”, Çayır, K. ve Ayan Ceyhan, M. (der.) Ayrımcılık Çok Boyutlu Yaklaşımlar içinde, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 175 – 187.
• Çelik, A. (2010) Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık, İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Creswell, J. W. (2007) Qualitative Inquiry & Research Design Choosing Among Five Approaches, California: Sage Publications.
• Eagleton, T. (2005) İdeoloji (çev. M. Özcan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Eckert P. and McConnell-Ginnet, S. (2003) Language and Gender, New York: Cambridge University Press.
• ETUC, (2010) From Membership to Leadership: Advancing Women In Trade Unions, Brussels.
• Fausto-Sterling, A. (2000) Sexing the Body, New York: Basic Books.
• Folbre, N. (2003) Who Pays For The Kids, New York: Routledge.
• Harding, S. (1990) “Feminist Yöntem Diye Bir Şey Var Mı?”, Çakır, S. ve Akgökçe, N. (der.) Farklı Feminizmler Açısından Kadın Araştırmalarında Yöntem, İstanbul: Sel Yayıncılık
• ILO, https://www.ilo.org/ilostatcp/CPDesktop/?list=true&lang=en&country=TUR (13.09.2018)
• Işıklı, A. (2005) Sendikacılık ve Siyaset, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kabasakal, H. (1998) “Türkiye’de Üst Düzey Kadın Yöneticilerin Profili”, Hacımirzaoğlu, A. B. (der.) 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Tarih Vakfı Bilanço Dizisi, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 303 – 312.
• Kaminski M. and Yakura, E. K. (2008) “Women’s Union Leadership: Closing The Gender Gap”, Working USA: The Journal of Labor and Society, Volume 11, 459 – 475.
• Kandiyoti, D. (2011) Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar, İstanbul: Metis Yayınları.
• Kanter, R. M. (1975) “Women and the Structure of Organizations: Explorations in Theory and Behaviour”, Kanter, R. M. ve Millman, M. (der.) In Another Voice içinde, New York: Doubleday, 34 – 74.
• Kirton, G. (1999) “Sustaining and Developing Women’s Trade Union Activism: A Gendered Project”, Gender, Work and Organization, Volume 6, Number 4, 213-223.
• Koç, C. ve Koç, Y. (2009) KESK Tarihi 1, Ankara: Epos Yayınları. Köker, E. (2004) “Saklı Konuşmalar”, Özbek, M. (der.) Kamusal Alan içinde, İstanbul: Hil Yayınları, 539 – 550.
• Kümbetoğlu, B. (2015) Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Ledwith, S. (2012) “Gender Politics in Trade Unions. The Representation of Women Between Exclusion and Inclusion”, European Review of Labour and Research, Vol. 18, No. 2, 185 – 199.
• Makal, A. (2010) “Türkiye’de Erken Cumhuriyet Döneminde Kadın Emeği”, Çalışma ve Toplum, 2, 13-39.
• Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Sol (2007) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Dönemler ve Zihniyetler (2009) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Munro, A. (2001) “A Feminist Trade Union Agenda? The Continued Significance of Class, Gender and Race”, Gender, Work and Organization, Vol. 8, No. 4, 454 – 471.
• Neuman, W. L. (2010) Toplumsal Araştırma Yöntemleri 1, İstanbul: Yayın Odası.
• Oakley, A. (1985) Sex, Gender And Society, Aldershot: Gower Publishing Company Limited.
• Özkaplan, N. (2009) “Duygusal Emek ve Kadın İşi / Erkek İşi”, Çalışma ve Toplum, 2, 15-23.
• Ramazanoğlu C. ve Holland J. (2002) Feminist Methodology, London: Sage Publications.
• Ridgeway, C. (2011) Framed By Gender, New York : Oxford University Press.
• Stainback K., Kleiner, S. ve Skaggs, S. (2015) “Women in Power: Undoing or Redoing the Gendered Organization?”, Gender & Society, Vol. XX, No. X, 1 – 27.
• Talas, C. (1976) Sosyal Ekonomi, Ankara: Sevinç Matbaası.
• Toksöz, G. ve Erdoğdu, S. (1998) Sendikacı Kadın Kimliği, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Toksöz, G. (2002) “Kadın Çalışanlar ve Sendikal Katılım”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı. 3 Cilt. 49, 439 – 454.
• Toksöz, G. (2012) “Kalkınmada Farklı Yörüngeler Kadın İstihdamında Farklı Örüntüler Işığında Türkiye’de Kadın İstihdamı”, Makal, A. ve Toksöz, G. (der.) Geçmişten Günümüze Türkiye’de Kadın Emeği içinde, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi, 168-200.
• Urhan, B. (2009) “Görünmezlerin Görünür Olma Mücadeleleri: Çalışan Kadın Örgütlenmeleri”, Çalışma ve Toplum, 2, 83-110.
• Urhan, B. (2014) Sendikasız Kadınlar Kadınsız Sendikalar, İstanbul: KADAV Yayınları.
• Ünlütürk Ulutaş, Ç. ve Pala, H. Z. (2012) “Sendikalarda Kadın Sesi: Türkiye’de Sendikalar ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği”, IV. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde, İstanbul: Petrol İş Yayını, 117, 293-310.
• Yeğen, M. (2000) “Sendikalar ve Kadın Sorunu: Kurumsal Gelenekler ve Cari Zihniyetler”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 4, 1-39.
• Yirmibeşoğlu, G. (2008) “Turkish Women in Trade Union Leadership”, Ekonomik Yaklaşım, Cilt: 19, Sayı: 69, 67 – 88.
• Yirmibeşoğlu, Ş. G. (2012) “Türkiye’de Kadın ve Sendikacılık: Avrupa Birliği’nin Etkisi”, Dedeoğlu, S. ve Elveren A. Y. (der.) Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 329 – 353.
• Young, I. M. (2015) “Yaşanan Bedene Karşı Toplumsal Cinsiyet: Toplumsal Yapı ve Öznellik Üzerine Düşünceler”, Cogito, Sayı: 58, Bahar, 39 – 56.