Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kadın Kimliğinin Biçimlendirilmesi

Yıl 2010, Cilt: 9 Sayı: 20, 191 - 212, 01.06.2010

Ahmet Yılmaz

Öz

Türk Devrimi süreci, öncelikle Osmanlı Devleti’nden kalan kurumları ve o yapı ile özdeşleşen algıları ulusallık bağlamında “yeniden biçimlendirmeye” çalışıyordu. Diğer taraftan da kendisi, bu geleneksel algılayışlara göre biçimlenmek durumunda kalıyordu. Bunun yanında doğal olarak bir iktidar ve egemenlik anlayışına sahip olması dolayısıyla; “Vatandaş / Ulusun Bireyi” olarak tanımladığı toplumu, bu yeni “Egemenlik” anlayış çerçevesinde biçimlendirmeye çalışmıştır. Böylece daha öncesinde Osmanlı Devleti’nin “Müslüman-Aile Kadını” algısının yerine “Cumhuriyetçi Asri Kadın” algısının yerleştirilmesine çabalanmıştır. Bu makale de, kadınlığın Türkiye’de Osmanlı’dan Cumhuriyet’e giden süreçte, mevcut “Egemenlik” anlayışı tarafından nasıl bir biçimlendirilme yaşadığını ortaya koymayı amaçlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Kadını, Cumhuriyet Kadını, Kadın Hakları, Asri Kadın, Aile Kadını

FROM THE OTTOMAN TO REPUBLİC: FORMATİON OF WOMAN İDENTİTY

Öz

Turkish revolution process primarily tried to reform institutions and perceptions that perpatuated with the structure which vestigial from the Ottoman Empire. Moreover, the revolution was formed itself according to the traditional perception. In addition,the possession of a natural sense of power and sovereignty, it tried to form people in the framework of this new sovereignty understanding which had been described as a Citizen/ Individual of Nation. Thus, it was endeavored to establish Republican Modern Woman instead of Muslim-Family Woman perception. This article aims to introduce how womanhood is formed by sovereignty mentality in the process from Ottoman Empire to Republic in Turkey

Anahtar Kelimeler

Ottoman Woman, Republican Woman, Woman Rights, Modern Women, Family Woman

Kaynakça

• AFETİNAN, A., Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri, Milli Eğitim Bakanlığı yay., 1982, İstanbul.
• AKŞİN,Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür yay., Şubat-2010, İstanbul.
• ALTINDAL, Aytunç, Türkiye’de Kadın, Havass yay., 1977, İstanbul.
• ARI, Kemal, Devrim Güneş Kadar Sıcaktır, Burak kitabevi, Nisan-2011, İzmir.
• ARIKAN, Türkan, Atatürk’ün Türk Kadını Hakkındaki Görüşlerinden Bir Demet, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarik Kurumu basımevi, 1984, Ankara.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.II, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yay., 1997, Ankara.
• AUGUTINOS, Olga, “Doğulu Cariyeler, Batılı Metresler: Prévost’un Histoire d’une Grecque Moderne’i”, Osmanlı Döneminde Balkan Kadınları, (Der: Amila Buturovic- Irvin Cemil Schick, Çev: Güliz Erginsoy), İstanbul Bilgi Üniversitesi yay., Eylül/2009, İstanbul.
• BEAUVOIERE, Simon de, Kadınlığın Kaderi, (Çev: Canset Unan), Altın Kitaplar, 1966.
• BEBEL, August, Kadın ve Sosyalizm, (Çev: Sabiha Zekeriya Sertel), Toplum yay., Eylül-1978, İstanbul.
• BERKTAY, Fatmagül, Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, Metis yay., Eylül-2000, İstanbul.
• CAPORAL, Bernard, Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını, Türkiye İş Bankası Kültür yay., 1982, Ankara.
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, İmge yay., Eylül-2008, Ankara.
• DAVIS, Fanny, Osmanlı Hanımı, (Çev: Bahar Tırnakçı) , Yapı Kredi yay., Ağustos-2009, İstanbul.
• DOĞRAMACI, Emel, Türkiye’de Kadının Dünü ve Bugünü, Türkiye İş Bankası Kültür yay., 1992, Ankara.
• DURAKBAŞI, Ayşe, “Cumhuriyet Döneminde Kemalist Kadın Kimliğinin Oluşumu”, Tarih ve Toplum, S.91, Mart-1988.
• FAROQHI, Suraiya, “18. Yüzyıl Anadolu Kırsalında Suç, Kadınlar ve Servet”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, (Ed: Madeline C. Zilfi, Çev: Necmiye Alpay), Tarih Vakfı Yurt yay., Temmuz-2009.
• FILAN, Kerima, “Osmanlı Bosnası’nda Vakıf Kuran Kadınlar”, Osmanlı Döneminde Balkan Kadınları, (Der: Amila Buturovic- Irvin Cemil Schick, Çev: Güliz Erginsoy), İstanbul Bilgi Üniversitesi yay., Eylül/2009, İstanbul, ss.109-136.
• FROMM, Erich, Anaerkil Toplum ve Kadın Hakları, (Haz: Aydın Arıtan), Arıtan yay., Eylül-1998, İstanbul.
• GÖKBERK, Macit, “Aydınlanma Felsefesi ve Sanayi Uygarlığının Kökleri”, Çağdaş Düşüncenin Işığında Atatürk, Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı yay., Nisan-1983, İstanbul.
• GÜRKAN, Ülker, “Türk Kadınının Hukuki Statüsü ve Sorunları”, AÜ-Hukuk Fakültesi Dergisi, C.35, S.1, 1978.
• KAPLAN, Leyla, Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 1998, Ankara.
• KIRKPINAR, Leyla, Türkiye’de Toplumsal Değişme ve Kadın, Zeus kitabevi, 2010, İzmir, s.121; Nur Bilge Criss, “Türk Kadınının Gündemi”, (Çev: Kadriye Göksel), AÜ-Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.51, S.1.
• KİLİ, Suna, Şeref Gözübüyük, Sened-i İttifak’tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, Türkiye iş Bankası yay., Eylül-2006, İstanbul.
• KOCATÜRK, Utkan, Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Atatürk Araştırma Merkezi, 2007, Ankara.
• KOÇER, Hasan Ali, “Türkiye’de Kadın Eğitimi”, AÜ-Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C.5, S.1, 1972, ss.81-124.
• KURNAZ, Şefika, Yenileşme Sürecinde Türk Kadını: 1839-1923, Ötügen yay., Şubat-2011, İstanbul.
• MERIWETHER, Margaret L., “Yeniden Kadınlar ve Vakıf Üstüne: Halep, 1773- 1840”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, (Ed: Madeline C. Zilfi, Çev: Necmiye Alpay), Tarih Vakfı Yurt yay., Temmuz-2009.
• ÖZEL, Işık, “1930’ların İstanbul Basınında Kadın”, Toplumsal Tarih, C.6, S.31, Temmuz-1996.
• PEIRCE, Leslie P., “Ekberiyet, Cinsellik ve Toplum Düzeni: Modern Dönemin Başlangıcında Toplumsal Cinsiyetle İlgili Osmanlı Söz Dağarcığı”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, (Ed: Madeline C. Zilfi, Çev: Necmiye Alpay), Tarih Vakfı Yurt yay., Temmuz-2009.
• RUSSELL, Bertrand, Evlilik ve Ahlak, Varlık yay., Aralık-1971, İstanbul.
• ŞEMSETTİN Sami, Kadınlar, (haz: İsmail Doğan), Ankara, 1996.
• TAŞKIRAN, Tezer, Cumhuriyetin 50. Yılında Türk Kadın Hakları, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü yay., 1973, Ankara.
• T.B.M.M. Teşkilatı Esasiye Kanunu ve Dâhili Nizamname, T.B.M.M. Matbaası, 1933, Ankara, s.25
• TUNA, Semiha, “Köy Enstitüleri’nde Kadın Olmak”, Fe Dergi - Feminist Eleştiri, C.1, S.1, 2009.
• Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, (sekreterya: Hüseyin Tosun), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara-2010.
• YARAMAN, Ayşegül, Resmi Tarihten Kadın Tarihine, Bağlam yay., Kasım-2001, İstanbul.
• ___________________, Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili, Bağlam yay., Kasım-1999, İstanbul.
• YAMANER, Şerafettin, Atatürk Öncesi ve Sonrası Kültürel Değişim: Değişimin Felsefesi ve Toplumsal Özü, Toplumsal Dönüşüm yay., 1999, İstanbul.