DECISIONS TAKEN REGARDING THE ARMENIAN ABONDONED GOODS AND RELATIONS WITH THE ARMENIAN COMMUNITY DURING ATATURK ERA (1923-1938)

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 33, 163 - 182, 13.01.2017

Zehra Aslan Gülşah Kurt Güveloğlu

Öz

The Armenian Issue that was raised to the agenda during the World War I and

negotiations carried out after the war by the Western states was concluded politically

and legally with the Lausanne. Despite the coming of the issue to the Lausanne minority

commission as a result of the pressures and propagandas of Armenians and the support of

British Foreign Minister Lord Curzon, Turkey forced the Western states to take backward

steps with its decisive stance. In the succeeding period, Armenian Issue had never been on

the agenda of Turkey until the groundless allegations asserted during the World War II.

With the approval of the Lausanne, the problem was over for Turkey. Yet, there were still

problems inherited from the past and needed to be solved. Saving the people smuggled by the

Armenians and giving material and nonmaterial support to the families of the people killed

were among the priorities of Turkey. Besides, some of the Armenian abandoned goods were

transferred to the families of the people suffered from Armenian atrocities. On the other hand,

there weren’t any tensions in the official relations between the Armenian Community and

state in this era. Speeches in favour of Ataturk and Turkey were made in Armenian churches

and greeting telegraphs were sent by Armenian Community during national holidays. This

study, aiming to examine the Armenian activities in Turkey and the results of the state policies

in line with these activities during Atatürk era, is basing on the Prime Ministry Republic

Archive and Turkish Grand National Assembly Archive.

Anahtar Kelimeler

Abandoned Goods, Armenian, Community

ERMENİ EMVAL-İ METRUKELERİNE DAİR ALINAN KARARLAR VE ERMENİ CEMAATİ İLE İLİŞKİLER (1923-1938)

Öz

Batılı devletler tarafından I. Dünya Savaşı sırasında ve savaş sonrası yapılan

görüşmelerde gündeme getirilen Ermeni meselesi, Lozan’da siyasi ve hukuki bakımdan

neticelendirilmiştir. Konunun, Ermenilerin baskı ve propagandası ve İngiliz Dışişleri Bakanı

Lord Curzon’un desteği ile Lozan’da azınlık komisyonuna getirilmesine karşı Türkiye’nin

kararlı tutumu, Batılı devletleri geri adım atmaya zorlamıştır. Bundan sonraki süreçte İkinci

Dünya Savaşı’nda ileri sürülen iddialara kadar Ermeni Meselesi, Türkiye’nin gündeminde

olmamıştır. Lozan’ın onaylanması ile Ermeni meselesi Türkiye için kapanmıştır. Fakat

çözümlenmesi gereken problemler hala mevcuttu. Ermeniler tarafından kaçırılan kişilerin

kurtarılması, katledilenlerin ailelerinin maddi ve manevi yardımlarla desteklenmesi

Türkiye’nin öncelikleri arasında yer alıyordu. Ayrıca Ermenilerden kalma emval-i

metrukelerin bir kısmı da Ermeni zulmüne uğrayanların ailelerine temlik edilmiştir. Öte

yandan bu dönemde Ermeni Cemaati ile devlet arasındaki resmi ilişkilerde gerginliklere

yer verilmemiştir. Atatürk ve Türkiye lehinde Ermeni kiliselerinde konuşmalar yapılmış,

resmi bayramlarda Ermeni Cemaati tarafından tebrik telgrafları yayınlanmıştır. Başbakanlık

Cumhuriyet Arşivi ve TBMM Arşivi temel alınarak hazırlanan bu çalışmada, Atatürk

döneminde Türkiye’de Ermenilerin faaliyetleri ve buna yönelik devletin izlediği politikanın

sonuçlarının ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Terkedilmiş Mallar, Ermeniler, Cemaat

Kaynakça

• B.C.A., 30.18.1.1/9.27.19, 29.05.1924.
• B.C.A., 30.18.1.1/20.49.14, 01.08.1926.
• B.C.A., 030.10/140.1.14, 17.01.1924.
• B.C.A., 030.10/140.2.2., 29.12.1925.
• B.C.A., 030.18.01.01/12.74.10., 05.02.1925.
• B.C.A., 030.18.01.01/17.80.11., 23.12.1925
• B.C.A., 030.18.01.01/23.07.18, 13.02.1927.
• B.C.A., 030.18.01.01/25.38.10, 15.06.1927.
• B.C.A., 030.18.01.01/25.49.8, 30.08.1927.
• B.C.A., 030.18.01.01/25.41.7, 03.07.1927
• B.C.A., 030.18.01.02/08.7.7, 12.02.1930.
• B.C.A., 030.18.01.01/26.67.13, 07.12.1927.
• B.C.A., 030.18.01.01/29.34.6, 28.05.1928.
• B.C.A., 030.18.01.01/23.14.8, 05.03.1927.
• B.C.A., 030.18.01.01/27.79.15, 08.02.1928.
• B.C.A., 030.18.01.01/27.70.3, 25.12.1927.
• B.C.A., 030.18.01.01/23.7.12, 02.02.1927.
• B.C.A., 030.10/108.709.26, 26.07.1925.
• B.C.A., 030.10.0.0/108.710.2, 19.06.1926.
• B.C.A., 030.10.0.0/108.711.4, 28.10.1926.
• B.C.A., 030.010 /250.689.31, 29.10.1932.
• B.C.A., 030.010/108.716.16, 20.11.1933.
• B.C.A., 030.010/85.558.7, 31.10.1938.
• B.C.A., 030.010/144.31.5, 20.07.1932.
• B.C.A., 030.010/222.497.14, 29.06.1930.
• B.C.A., 030.010/109.721.21, 06.05.1938.
• B.C.A., 030.10/18.105.9, 12.04.1934.
• B.C.A., 030.10/18.105.18, 23.08.1935.
• B.C.A., 030.18.1.2/63.22.17, 23.03.1936.
• Ahar Mahallere Nakledilen Eşhasın Emval ve Düyûn ve Matlûbat-ı Metrukesi Hakkında 17 Zilkade 1333 ve 13 Eylül 1331 Tarihli Kanunu-u Muvakkatin Bazı Mevaddı İle 20 Nisan 1338 Tarihli Emval-i Metrûke Kanununu Muaddil Kanun, Sayı: 333, 15 Nisan 1339.
• Emval-i Metruke Hesab-ı Carilerinin Bütçeye İrad Kaydına Dair Kanun, Sayı: 1349, 28.05.1928.
• Kararname, Karar No: 5451, 17.07.1927
• Kararname, Numara: 5764, 24.10.1927
• Kanun, Numara: 882, 31.05.1926
• Memalik-i Müstahlâsadan Firar ve Gaybubet Eden Ahalinin Emval-i Menkule ve Gayrimenkullerinin İdaresi Hakkında Kanun, Numara: 224, 20 Nisan 1334.
• 1331 Numaralı Kanunun Yedinci Maddesi Hakkında İçtihadı Birleştirme Kararı, Numara: 36/18/30, 25.11.1936.
• TBMM Zabıt Ceridesi, C:22, İ:59, 07.03.1926.
• TBMM Zabıt Ceridesi, İ:82, C:1, 24.05,1928
• TBMM, İ: 27, C: 1, 19.12.1925; TBMM, İ:103, C:1, 19.05.1926, s.270.
• TBMM, İ:103, C:1, 19.05.1926, s.276.
• TBMM, İ:109, C:2, 29.05.1926, s.601.
• Talimatname, Karar No: 3753, 13.06.1926
• Resmi Gazete, Numara: 405, 27.06.1926.
• Resmi Gazete, Numara: 902, 30.05.1928.
• Resmi Gazete, Numara: 96, 23.04.1341.
• Resmi Gazete, Sayı: 11468, 31.07.1963
• Takvim-i Vakayi
• AÇIKSES, Erdal, “Atatürk’e Duyulan Güven ve Saygının Güzel Bir Örneği (Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey’in Annesi Nafia Hanım’ın Atatürk’e Dilekçesi”, Atatürk Yolu, Mayıs-Kasım 2000, s.208-210.
• ATA, Ferudun, Süleymaniyeli Nemrut Mustafa Paşa (Bir İşbirlikçinin Portresi), 4.baskı, Palet Yayınları, Ekim 2011.
• BİLGİN, Mustafa Sıtkı, “Türk ve İngiliz Belgelerine Göre Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı Sırasında Ermenilere Karşı Takip Ettiği Siyaset (1914-1918)”, Ermeni Araştırmaları, Sayı: 10, Yaz 2013.
• EROĞLU, Tayfun, Tehcirden Milli Mücadele’ye Ermeni Malları (1915- 1922), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, 2008.
• GÜNER, Hasan, “Ermenilerin Geride Bıraktıkları Mallar Hakkında Yapılan İlk Düzenlemeler ve Emval-i Metruke Komisyonları”, Yeni Türkiye, 60/2014.
• KARDEŞ, Selahaddin, Tehçir ve Emval-i Metruke Mevzuatı, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara 2008.
• ONARAN, Nevzat, Cumhuriyette Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi (1920-1930), E-Kitap.
• POLATEL, Mehmet, “İttihat ve Terakki’den Kemalist Döneme Ermeni Malları”, Toplum ve Kuram, Sayı: 3, Bahar-Yaz 2010.