KHUTBAHS AS A COMMUNICATION VEHICLE BETWEEN THE STATE AND THE CITIZENS IN THE FIRST YEARS OF TURKISH REPUBLIC

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 35, 137 - 166, 30.03.2018

Murat Kılıç

Öz

Khutbah, one of the basics of Friday prayers, is not only a religious text, but also a

tool that aims to inform and illuminate society in many ways. In the first years of Republic,

this feature of Khutbah was frequently used too. For this, firstly, the khutbahs read in Arabic

language in the Ottoman period, were made to be understood by translating into Turkish.

Besides, making Turkish, the centralized khutbahs, were controlled by the state. The state

reached the citizens in political, social, economic and military areas through the khutbahs. In

this way, khutbahs became a very important shareholder and tool in informing, leading and

shaping the society in a desired direction.

Anahtar Kelimeler

Khutbah, Turkish Khutbah, Khutbah Books

CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA DEVLET İLE VATANDAŞ ARASINDA BİR İLETİŞİM ARACI OLARAK HUTBELER

Öz

Cuma Namazlarının kaidelerinden biri olan hutbeler sadece dini bir metin değil

aynı zamanda toplumu pek çok konuda bilgilendirmeyi ve aydınlatmayı amaçlayan birer

araçtır. Cumhuriyetin ilk yıllarında da hutbelerin bu özelliğine sıkça başvurulmuştur. Bunun

için ilk olarak Osmanlı döneminde Arapça okunan hutbeler, Türkçeleştirilerek anlaşılır hale

getirilmiştir. Türkçeleştirilmenin yanı sıra merkezileştirilen hutbeler, devlet tarafından kontrol

altına alınmıştır. Siyasal, toplumsal, iktisadi ve askeri pek çok sahada devlet, vatandaşlara

hutbeler vasıtası ile ulaşmıştır. Bu yolla hutbeler, toplumun bilgilendirilmesi, yönlendirilmesi

ve istenilen yönde şekillendirilmesinde çok önemli bir pay sahibi ve araç olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hutbe, Türkçe Hutbe, Hutbe Kitapları

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, 051.0.0.0.3.19.4.
• BCA, 051.0.0.0.4.36.9.
• BCA, 30.1.0.0.105.657.1
• BCA, 30.10.0.0.7.41.31.
• BCA, 30.18.1.1.9.15.13
• BCA, 51.0.0.0.14.119.23
• BCA, 51.0.0.0.2.13.5
• BCA, 51.0.0.0.2.18.8
• BCA, 51.0.0.0.2.6.1
• BCA, 51.0.0.0.2.6.28
• BCA, 51.0.0.0.3.17.13
• BCA, 51.0.0.0.3.17.16
• BCA, 51.0.0.0.4.31.8
• BCA,51.0.0.0.2.1.30
• BCA,51.0.0.0.2.4.7
• BCA,51.0.0.0.5.43.9
• Düstur, Birinci Tertip, Cilt 4, s.4.
• TBMM Zabıt Ceridesi (1926), Devre 2, Cilt 25.
• TBMM Zabıt Ceridesi (1922), Devre 1, Cilt 18.
• TBMM Zabıt Ceridesi (1925), Devre 2, Cilt 14.
• AKSEKİ, Ahmet Hamdi (1928), Türkçe Hutbe, 2. Baskı, Evkaf Matbaası.
• AKSEKİ, Ahmet Hamdi (1936a), Yeni Hutbelerim, C:1.
• AKSEKİ, Ahmet Hamdi (1936a), Yeni Hutbelerim, C:2.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (2006), C:II, AAM Yayınları.
• JASCHKE, Gotthard (1972), Yeni Türkiye’de İslamlık, Bilgi Yayınevi.
• KARA, İsmail (2016), Cumhuriyet Türkiye’nde Bir Mesele Olarak İslam, C.1, Dergâh Yayınları.
• BAKIR, Mustafa (1998), “Hutbe”, İslam Ansiklopedisi, C.18, TDV Yayınları.
• DOĞAN, Recai (1999) “Cumhuriyet Öncesi Dönemde Yaygın Din Eğitimi Açısından Hutbeler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 39 Sayı:1.
• YAZICI, Nesimi (1996) “Osmanlı Son döneminden Cumhuriyete Hutbelerimiz Üzerine Bazı Düşünceler”, Türkiye 1. İslam Düşüncesi Sempozyumu Tebliği.