THE DIRECTIONS OF MIGRATION FROM CRETE TO TURKEY REFLECTED IN THE PRESS ACCORDING TO THE TREATY OF LAUSANNE

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 36, 29 - 54, 19.10.2018

Muhammet Sarı , Ayşegül Can

Öz

In 1923, the Turkish-Greek Governments signed the Treaty of Lausanne, which was
discussed and decided in the first phase of the Lausanne Conference. According to the signed
agreement between Greece and Turkey, Muslim population living in Greece and the Orthodox
population living in Turkey were going to exchanged One of the places for the exchange of
population is the island of Crete. It was foreseen that approximately 25-30 thousand Muslim
Turks would migrate from this island. The cities of Crete such as Candi, Rethymno and Cana
were the most intense places where migration happened. 

It was aimed to address the pressure of the Greek government on the Muslim
Turkish immigrants in Crete and the direction of this situation reflected in the Turkish press.
The Greek government followed a policy of oppression on the Turkish immigrants in order
to ensure that they could emigrate without the time to sell their goods and property. These
immigrants settled in places where the olive cultivation was generally important, such as
in Edremit, Ayvalık, Darıca, Gemlik, Mudanya, Bodrum. In this study, newspapers such as
Ahenk, Tanin, Vatan, Zaman, Hâkimiyet-i Milliye, İleri have been used.

Anahtar Kelimeler

Crete, Exchange, İmmigration, Settlement, Turkish-Greek Relationship

LOZAN ANTLAŞMASI GEREĞİNCE GİRİT’TEN TÜRKİYE’YE GÖÇÜN BASINA YANSIYAN YÖNLERİ

Öz

1923 yılında Türk-Yunan Hükümetleri arasında imzalanan Mübadele Antlaşması
Lozan Konferansı’nın ilk aşamasında görüşülen ve karara bağlanan bir konu olmuştur. Bu
antlaşmaya göre Yunanistan’daki Müslüman nüfus ile Türkiye’deki Ortodokslar karşılıklı
olarak yer değiştirecekti. Nüfus değişiminin yapılacağı yerlerden birisi de Girit adasıdır. Bu
adadan yaklaşık 25-30 bin civarında Müslüman Türk nüfusun göçü öngörülmekteydi. Girit’in
Kandiye, Resmo ve Hanya gibi şehirleri göçün en yoğun yaşandığı yerlerdir.
Çalışmada göçlerin başlamasıyla Yunan hükümetinin Girit’teki Müslüman Türk
muhacirlere uyguladığı baskı politikası ve bu durumun Türk basınına yansıyan yönlerini
ele almak amaçlanmıştır. Yunan hükümeti, burada yaşayan Türk muhacirlerin mallarını ve
mülklerini satmaya vakit bulamadan göç etmelerini sağlamak için baskı ve zulüm politikası
takip etmiştir. Bu muhacirler Edremit, Ayvalık, Darıca, Gemlik, Mudanya, Bodrum gibi
genellikle zeytin yetiştiriciliğinin ağırlıkta olduğu yerlere yerleştirilmişlerdir. Bu çalışmada
Ahenk, Tanin, Vatan, Vakit, Hâkimiyet-i Milliye, İleri gibi gazetelerden istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Girit, Mübadele, Göç, İskân, Türk-Yunan İlişkisi

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, 30.10/124.885.4. (12.08.1933) Nüfus İşleri Genel Müdürlüğünün 10 yıllık çalışma raporu
• BCA, 272.11. 20.102.17. (31.12.1924)
• BCA, 272.11. 17.72.1. (11.01.1924)
• BCA, 272.11. 17.72.4. 12.01.1924)
• ADIYEKE, A.Nükhet, Osmanlı İmparatorluğu ve Girit Bunalımı (1896-1908), TTK Yayınları, Ankara, 2000.
• AĞANOĞLU, H. Yıldırım, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanların Makûs Talihi Göç, Kum Saati, İstanbul, 2001.
• Ali Cevad, Memâlik-i Osmâniyye’nin Târih ve Coğrafya Lugâtı, C. III, İstanbul 1314.
• ARI, Kemal, Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç 1923-1925, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003.
• BANOĞLU, Niyazi Ahmet, Tarihte Girit ve Osmanlılar Dönemi, Kırmızı Beyaz Yayınları, İstanbul, 2005.
• GÖKAÇTI, Mehmet Ali, Nüfus Mübadelesi Kayıp Bir Kuşağın Hikâyesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
• ERDAL, İbrahim, Mübadele Uluslaşma Sürecinde Türkiye ve Yunanistan 1923-1925, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• Hüseyin Hıfzı, Girit Vekayii, Dersaadet, 1326.
• İskân Tarihçesi, İstanbul Hamit Matbaası, İstanbul, 1932.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi (Nizamı-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri 1789- 1856), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1988.
• SARI, Muhammed, Atatürk Dönemi İç Anadolu Bölgesi’nde İmar-İskân Faaliyetleri (1923-1938), ATAM Yayınları, Ankara, 2015.
• ŞİMŞİR, Bilal N., Lozan Telgrafları I (1922-1923), TTK Basımevi, Ankara, 1990.
• Osman Nuri, Abdülhamid-i Sâni Devr-i Saltanatı: Hayat-ı Hususiye ve Siyasiyesi, C. III, Dersaadet, 1327.
• TANSEL, Arif Müfid, Ege ve Yunan Tarihi, TTK Yayınları, Ankara, 2011.
• Tahmisci-zâde Mehmed Mâcid, Girit Hatıraları, Yay. Haz., İsmet Miroğlu, İlhan Şahin, Kervan Kitap, İstanbul, 1977.
• Vecihi ve Rüfekası, Musavver Tarih-i Harb, Dersaadet, 1315.
• ADIYEKE, A. Nükhet, “Türk Basınında Girit’in Yunanistan’a Katılması 1908-1913”, Çağdaş Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, S.1, İzmir, 1991, s. 47-70.
• ADIYEKE, A. Nükhet, “Osmanlı Kaynaklarına Göre Türk Yunan İlişkilerinde Girit Sorunu (1896)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, S.3, İzmir, 1993, s. 335-346.
• BEYHAN, Mehmet Ali, “Girit’e Dair Önemli Bir Kaynak: Mahmut Celaleddin Paşa’nın Girit İhtilali Tarihi”, Sosyoloji Dergisi, S. 22, 2011, s. 133-155.
• BEYOĞLU, Süleyman, “Girit Göçmenleri (1821-1924)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 2, İstanbul, 2000, s. 115-130.
• BİBER, Tuğba Eray, “XX. Yüzyılda Yunanistan’dan Türkiye’ye Türk Göçleri”, XX-XXI. Yüzyılda Türk Dünyasında Sürgün ve Göç, İstanbul, 2015, s. 310.
• GÜMÜŞ, Musa, “Osmanlı Devleti’nde Güç ve Siyaset: Namık Kemal’e Göre 1866-1869 Girit İsyanı ve Osmanlı Devleti”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD), S. 39, Bahar 2016, s.89-99.
• KARABULUT, Bilal, “Osmanlı’nın Zor Sınavı: Fransa’nın Tutarsız Politikaları Ekseninde Girit İsyanı (1866-1869), Karadeniz Araştırmaları, S.16, Kış 2008, s.77-99.
• ORAL, Mustafa, “Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Toplumsal Koşullar ve Toplum Anlayışında Değişim”, Atatürk Yolu Dergisi, S. 47, Bahar 2011, s. 585-507.
• TUKİN, Cemal, “Osmanlı İmparatorluğunda Girit İsyanları-1821 Yılına Kadar Girit”, Belleten, C.IX, S.34, Nisan 1945, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1945, s.163-206.
• TUKİN, Cemal, “Girit” İslam Ansiklopedisi, C.14, İstanbul, 1996. s. 85.
• TÜRKMEN, Zekeriya, “Girit Adasını Osmanlı İdaresinden Ayırma Çabaları: Yunan İsyanını Takip Eden Dönemdeki Gelişmeler (1821-1869), Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), C.1, S.3, s.219,244.
• Ahenk
• Ayın Tarihi
• Hâkimiyet-i Milliye
• İleri
• Salname-i Vilayet-i Girid
• Sırat-ı Müstakim
• Tanin
• Vakit
• Vatan
• TBMM Zabıt Ceridesi