CUMHURİYET’İN YİTİK MODERNLEŞME MİRASINA BİR ÖRNEK: HAKKÂRİ HALKEVİ VE ÇALIŞMALARI

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 37, 589 - 603, 15.02.2019

Ahmet İlyas

Öz

Bir kültür kurumu
olarak halkevleri, Türk Ocakları yerine kurulmuş vatandaşlığın dönüştürücü
uygulamalarındandır. 1932-1951
yılları arasında faaliyetlerini sürdüren halkevleri, bir nevi Halk Partisinin
taşradaki tezahürüdür. Özellikle halkın aydınlatılmasında, kentli-köylü
ayrımının ortadan kaldırılmasında önemli çabaları olmuştur. Türk Ocaklarının
kapatılmasından sonra halkçılığın anlaşılmasına yardımcı olan halkevleri birçok
yerde kültür taşıyıcı olarak cumhuriyete yaraşır bir düsturla görev yapmıştır.
Bu çalışmanın ana retoriği 1937 yılında Hakkâri vilayetinde açılmış olan
halkevinin genel yapısı ve faaliyetleri hakkında bilgi vermek üzerine
kuruludur. Gerek iklim koşulları ve gerekse yaşanılan sorunlar nedeniyle diğer
illere göre bir hayli geç açılmış olan Hakkâri Halkevi genellikle vilayette
çalışan memurlar vasıtasıyla varlığını devam ettirme konusunda azimli olduğu
görülmektedir. Ancak bu azmin halk karşılığı eldeki raporlara göre sağlıklı
olmadığı anlaşılmaktadır. Özellikle halkın teveccühünün az olması dahası
halkevi başkanlarının sık sık değişkenlik göstermesi sürekliliğin
sağlanamamasına sebebiyet vermiştir. Bu çalışmanın amaçlarından biri Hakkâri
Halkevi’nin yapmış olduğu çalışmalara bakılarak genel bir halkevi portföyü
oluşturmaktır. 

Anahtar Kelimeler

Hakkâri, Halkevleri, Cumhuriyet, Atatürk, Doğu

An Important Culture in the East, Educational Institution: Hakkâri Hause and Its Activities

Öz

As a
cultural institution, Public House is one of the orientation practices of
citizenship established in place of Turkish quarries. Between 1932 and 1951,
the townhouses, which had been going on its facilities, became a version of
public parties in the locals. Especially in the enlightenment of the people,
important efforts have been made in removing the urban-peasant discrimination
by Public houses. After the closure of the Turkish quarries, the Public houses,
which helped citizens to understand the populism, served as a culture-bearer in
many places and served on account of republic? In the main rhetoric of this
work, information about the general structure and activities of the People’s
Houses opened in Hakkari province, as it is in other provinces, in 1937 is
given. The Hakkari Public House, which had been opened relatively late due to
the climatic conditions and other problems, seems to be determined to continue
its existence through the help of province officers. However, according to
reports, the perceptions of people towards Public Houses are not positive. In
particular, the lack of public support and Public Houses’ presidents’ being
unstable frequently has caused discontinuity in these houses. One of the aims
of this study is to create a general Public Housing portfolio by looking at the
work done by Hakkari Public House.

Anahtar Kelimeler

Hakkâri, Hause, Republic, Atatürk, East

Kaynakça

• BCA, 490.01/1010.897.2.
• BCA, 490.01/1122.96.3.
• BCA, 490.01/1229.91.1.
• BCA, 490.01/1717.981.
• BCA, 490.01/658.199.2.
• BCA, 490.01/68.257.1.
• BCA, 490.01/701.2.1.
• BCA, 490.01/834.295.1.
• BCA, 490.01/920.585.4.
• BCA, 490.01/940.647.1.
• BCA, 490.01/956.701.2.
• BCA, 490.01/956.701.2.
• BCA, 490.01/985.817.3.
• BCA, 490.100/3.12.3.
• BCA,490.01/963.728.1.
• TBMM Tutanak Dergisi.
• TBMM ZC.
• Akşam
• ALTHUSSER, Louis İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, Birikim Yayınları, İstanbul, 1978.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
• BAŞBUĞ, Esra Dicle, Resmi İdeoloji Sahnede, Kemalist İdeolojinin İnşasında Halkevleri Dönemi Tiyatro Oyunlarının Etkisi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
• BORA, Tanıl, Cereyanlar, Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017.
• CHP Yayımı Kılavuz ve Broşörler, CHP Halkevleri ve Halkodaları Türkçe Okuma ve Yazma Kursları İçin Klavuz, Ankara, 1946.
• ÇEÇEN, Anıl, Halkevleri, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1990.
• EROĞUL, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Yayınları, Ankara, 2013, s. 125.
• İNAN, Afet, Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal’in El Yazıları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1969.
• İNCE, Başak, Citizenship And İdentity İn Turkey, I.B. Tauris, London, 2012.
• KARAÖMERLİOĞLU, Ömer Orada Bir Köy Var Uzakta, Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
• SARINAY, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1994.
• TOKSOY, Nurcan, Halkevleri / Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak, Orion Yayınevi, Ankara, 2007.
• ZEYREK, Şerafettin, Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları, Anı Yayıncılık, Ankara, 2016.
• ARIKAN, Zeki, “Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, C. 6, S. 23, 1999, ss. 261-282.
• ÇAKMAK, Fevzi, “Halkevlerinin Kapatılması ve Cumhuriyet Halk Partisi Mallarına El Konulması”, History Studies, Volume 7, 2015, ss.1-21.
• GÜNEŞ, Müslime, “Adnan Menderes ve Halkevleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. XII, S. 25, 2012, ss. 141-155.
• ÖZACUN, Orhan, “Halkevlerinin Dramı”, Kebikeç, Sayı 93, 1996, ss. 87-96.
• ÖZGEN, Özden, “Cumhuriyet Döneminde Hakkari’de Eğitim(1923-1960)”, Asam, Sayı 10, 2018, ss. 64.87.