ACCORDING TO THE REPORTS OF THE PUBLIC SUPERVISORY COUNCIL, THE ACTIVITIES OF AGRICULTURAL TOOLS AND MACHINERY FACTORIES (1942-1950)

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 47, 821 - 857, 31.12.2023

Uğur Uçar

Öz

In order to meet basic needs with population growth, agricultural production should be increased and mechanization in agriculture should be at a sufficient level along with other factors to achieve this. goal of obtaining a quality, cheap and abundant crop can only be achieved by accomplishing a lot of work in a short and short time. One of the main factors in this regard is to equip agriculture with modern tools. These reasons listed necessitated the transition to mechanization in Turkish agriculture. As a result of the work done by the Ministry of Agriculture, the State Agricultural Enterprise Institution was established in 1938 to carry out all kinds of agricultural works in agriculture. Agricultural Equipment Factories, established under the State Agricultural Enterprises Institution, played an important role in the mechanization trend of Turkish agriculture until 1944. In the following years, the said factory was connected to the institution that would take the name of the Agricultural Equipment Institution and carried out its activities under the roof of this institution. study deals with the İsmet İnönü period. Therefore, it covers the activities that take place in the specified period. In this study, after considering the establishments of the above institutions, the activities of the Agricultural Equipment Factories will be discussed according to the reports of the General Management Board. , the importance of this institution for Turkey will be explained in figures. While providing information on the subject, first of all, archive documents, Turkish Grand National Assembly Officer Cerides, periodicals, copyright and research works were used.

Anahtar Kelimeler

Agricultural Supply Department, State Agricultural Enterprises Agency, Agricultural Tools and Machinery Factory, Public Supervisory Council, Agriculture.

Proje Numarası

Proje numarası yok

UMUMİ MURAKABE HEYETİ RAPORLARINA GÖRE ZİRAAT ALETLERİ VE MAKİNALARI FABRİKALARININ FAALİYETLERİ (1942-1950)

Öz

Türk çiftçisinin düzenli olarak yaşam standartlarının artmasının temel şartı birim sahadan elde edilecek tarımsal üretimin artırılmasıdır. Nüfus artışıyla birlikte ihtiyaçların karşılanabilmesi için zirai üretimin artırılması ve bunu gerçekleştirmek için de diğer faktörlere paralel olarak tarımdaki makineleşmenin de yeterli düzeyde olması gerekmektedir. Birim alandan elde edilen ürünün artırılmasında gübreleme, sulama ve ilaçlama yanında tarımda modern teknik araç ve gereçlerin kullanılması da çok önemli bir yere sahiptir. Sıralanan bu nedenler Türkiye’de tarımda makineleşmeye geçilmesini zorunlu kılmıştır. Tarımda her türlü ziraat işlerini yürütmek amacıyla 1938 yılında Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu kurulmuştur.
Ziraat Aletleri Fabrikaları, Devlet Zirai İşletmeleri Kurumuna bağlı olarak 1944 yılına kadar faaliyetlerini gerçekleştirmiştir. Adı geçen fabrika ilerleyen yıllarda Zirai Donatım Kurumu adını alacak olan kuruma bağlanmış ve bu kurumun çatısı altında faaliyetlerini yürütmüştür. Çalışmada İsmet İnönü dönemi dikkate alındığı için sınırlamaya gidilmiştir. Bu sınırlamanın sebebi ise 1950 yılında hükümet değişikliği ile birlikte yeni tarım politikalarının gündeme gelmesidir. Bu çalışmada yukarıdaki kurumların kuruluşları ele alındıktan sonra Ziraat Aletleri Fabrikalarının faaliyetleri Umumi Murakabe Heyeti raporlarına göre ele alınacaktır. Böylece bu kurumun Türkiye açısından önemi rakamlarla açıklanacaktır. Konu hakkında bilgi verilirken öncelikle arşiv belgelerinden, Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridelerinden, Resmi Gazeteden, telif ve tetkik eserlerden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zirai Donatım Kurumu, Devlet Ziraat İşletmeleri, Ziraat Aletleri Fabrikası, Umumi Murakabe Heyeti, Tarım

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurumdan destek alınmadı

Proje Numarası

Proje numarası yok

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Devlet Planlama Teşkilatı, Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Tarım Aletleri ve Makinaları İmalat Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, 1971.
• Devlet Planlama Teşkilatı, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Tarım Alet ve Makinaları Sanayii Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, 2001.
• AKTAN, Reşat. Türkiye Ziraatında Prodüktivite, 1. Baskı, Millî Prodüktivite Merkezi Yayınları, Ankara, 1966.
• AYSU, Abdullah, Türkiye’de Tarım Politikaları, Özgün Yayınları, İstanbul, 2001.
• BARKAN, Ömer Lütfi, Türkiye’de Toprak Meselesi, Gözlem Yayınları, İstanbul, 1980.
• CİLLOV, Haluk, Tarım ve Sanayinin Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Kalkınmadaki Rolleri, C. I, Sermet Matbaası, İstanbul, 1971.
• ÇANAK, Erdem, Tarihi, Siyasi, Sosyal ve İktisadi Yönleriyle Adana (Seyhan) (1923-1956), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2017.
• ÇİFTÇİ, Cemalettin Yaşar, Kuruluşunun 75. Yılında Yüksek Ziraat Enstitüsü: 1933-1948, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara, 2008.
• DİNLER, Zeynel Tarım Ekonomisi, 1. Baskı, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, 1996.
• KADAYIFÇILAR, Süleyman, Türkiye Ziraatının Mekanizasyon Durumu, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1968.
• KAZGAN, Gülten, Tarım ve Gelişme, 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2013.
• ÖGELMAN, Selahattin ve BENDERLİOĞLU, Atıf, İktisadi Devlet Teşekkülleri Hukuku, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara, 1944.
• PARASIZ, İlker, Kalkınma Ekonomisi, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2005.
• TARHAN, Ali, DOĞANÇAY, M. Necdet, KULAKSIZ, A. Halim, AKALP, Ayhan, Cumhuriyetin 50. Yılında Türkiye Ziraî Donatım Kurumu, Ziraî Donatım Kurumu Yayınları, Ankara, 1973.
• TEKELİ, İlhan ve İLKİN, Selim, Devletçilik Dönemi Tarım Politikaları, Türkiye’de Tarımsal Yapılar, Şevket Pamuk ve Zafer Toprak (Der.), Yurt Yayınları, Ankara, 1988.
• TEKELİ, İlhan, İLKİN, Selim, Uygulamaya Geçerken Türkiye’de Devletçiliğin Oluşumu, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 2009.
• TOPRAK, Zafer, “Türkiye Tarımı ve Yapısal Gelişmeler 1900-1950”, Türkiye’de Tarımsal Yapılar 1923-2000, Yurt Yayınları, Ankara, 1988.
• AKTAN, Reşat, “Ziraî İstihsalde Makine Kullanılması Hâdisesinin Ekonomik Analizi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, 1954, ss. 11-44.
• ANKER, Desmond L. W., “Ziraatın Makineleşmesinin Neticesi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1, 1956, ss. 20-40.
• ATLI, Cengiz, “İkinci Dünya Savaşı Sonrası Türk Tarım Politikası (1945-1946)”, Türkiye’de Tarım Politikaları ve Ülke Ekonomisine Katkıları Uluslararası Sempozyumu, Şanlıurfa, 12-14 Nisan 2018, ss. 95-108.
• ATLI, Cengiz, “Arşiv Belgeleri Işığında Türkiye’de Tarımsal Durum (1923-1937)”, İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 4, S. 1, 2020, ss. 47-61.
• AYDIN, Mehmet Korkud, “Millî Korunma Kanunu’nun Hayata Geçirilişi (1940) ve Tek Parti Dönemi Uygulamaları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 29, S. 1, Bahar 2019, ss. 413-428.
• BAKAY, Şefik, “Ziraî Sahada Devlet Teşkilatı Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu”, İktisadi Yürüyüş, C. 5, S. 120, 1944, ss. 19.
• BAYKAL, Şemsettin, “Millî Kalkınmamızda Ziraî Makineleşmenin Önemi”, Şehirlerarası Ticari Ziraî Endüstri Bülteni, Yıl. 1, S. 7-8, 1955, ss. 7.
• BOZKAYA, Esat Ahmet, “Türkiye’nin Ziraî Kalkınmasında Ziraî Alet ve Makinelerinin Rolü ve Bugünkü Durumu”, Ülkü, C. 15, S. 88, 1940, ss. 361-365.
• CANKAYA, Mete, “Cumhuriyet Dönemi’nde Tarım Alet ve Makineleri Teknolojileri, Demir Çelik Üretim Teknolojileri ve Demir Yolu Teknolojilerine Kısa Bir Bakış”, Dört Öge, Yıl 1, S. 3, 2013, ss. 139-164.
• ÇAĞLAR, Kerim Ömer, “Türkiye’de Ziraî Donatım Kurumu ve Ziraat Makineleri Müesseseleri”, Türk Ekonomisi, Yıl 11, S. 123, 1953, ss. 264-265.
• ÇÖLAŞAN, Ümran Emin, “Köylümü ve Ziraî Donatım Kurumu”, İktisadi Yürüyüş, C. 5, S. 119, 1944, ss. 9.
• DEMİRTAŞ, Hamit, “Ziraî Kalkınmamızda ve Ziraî Mahsullerimizin Artırılmasında Ziraat Makinaları ve Traktörlerin Önemi”, Çiftçi, C. 3, S. 33-35, 1948, ss. 27-35.
• DERNEK, Zeynep, “Cumhuriyet’in Kuruluşundan Günümüze Tarımsal Gelişmeler”, Süleyman Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, 2006, ss. 1-12.
• “Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu”, İktisadi Yürüyüş, S. 3, 1940, ss. 10.
• “Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu”, İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 136, 1945, ss. 12-13.
• DOĞAN, Adem, “Ekonomik Gelişme Sürecine Tarımın Katkısı: Türkiye Örneği”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 17, Bahar 2009, ss. 365-392.
• ERKUN, Vecdet, “Türkiye’de Tarım Aletleri ve Tamir Meseleleri”, İktisadi Yürüyüş, Yıl 7, S. 164, 1946, ss. 8.
• GERAY, Cevat, “Toplum Kalkınması ve Toprak Reformu”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 3, 1966, ss. 51-68.
• HATİPOĞLU, Şevket Raşit, “Ziraatımızda Teknik Vasıtalar Meselesi”, Dönüm, Yıl. 5, S. 1, Aralık 1939, ss. 5-8.
• İNCİ, İbrahim, “Tarihsel Süreç İçinde Türkiye’de Tarımsal Makine ve Ekipmanların Modernizasyonu 1948-1960”, Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 7, S. 13, 2022, ss. 142-154.
• KARABULUT, Kerem ve AKYOL, Hikmet, “Türk Tarımının Gelişimi, Sorunları ve Uygulanan Politikalar Üzerine Bir Araştırma (1839-1950)”, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, C. 6, S. 11, Bahar 2017, ss. 70-84.
• KAŞTAN, Yüksel, “Cumhuriyet Dönemi’nde Nüfus Hareketlerinin Fonksiyonu”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 7, S. 1, Bahar 2010, ss. 65-76.
• METİNTAŞ, Mustafa Yahya ve KAYIRAN, Mehmet, “1929 Dünya Ekonomik Krizinin Türk Tarımına Etkileri ve 1931 Birinci Türkiye Ziraat Kongresi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 23, 2016, ss. 33-82.
• ÖZER, Sevilay, “Demokrat Parti Dönemi Ziraî Makineleşme Hareketi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 31, Nisan 2014, ss. 61-80.
• ÖZYURT, Hasan, “Atatürk Dönemi Birinci ve İkinci Beş Yıllık Sanayileşme Planları ve Türk Ekonomisindeki Yapı Değişikliğine Etkileri (1933-1938), Istanbul Journal of Sociological Studies, Güz 2011, ss. 119-148.
• SAVCI, Reşat Rakım, “Ziraat Makineleri”, İktisadi Yürüyüş, C. 5, S. 120, 1944, ss. 21.
• SUR, Fadıl Hakkı, “Türkiye’de Makineli Ziraat Mevzuu”, Türk Ekonomisi, Yıl 12, S. 131, 1954, ss. 153-154.
• SÜMER, M. Esat, “Yurdumuzun Ziraî Kalkınması”, Tarım Bakanlığı Dergisi S. 10, 1948, ss. 4-5.
• TATAÇ, Ziya, “Olaylara Bakış, Tarım Ekonomisi”, Türk Ekonomisi, Yıl. 3, S. 26, 1945, ss 56-59.
• TATAÇ, Ziya, “Türkiye Ziraî Donatım Kurumunun Adapazarı Ziraat Aletleri ve Makineleri Fabrikası”, İktisadi Yürüyüş, C. 5, S. 114, 1944, ss. 12-13.
• TEKİN, Mahmut ve SARIKAYA, Berna, “Tarım Alet ve Makineleri Sektörünün Gelişimi: Konya İşletmelerinin İncelenmesi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Dr. Mehmet Yıldız Özel Sayısı, 2014, ss. 233-242.
• TOPUZ, Hüseyin, “Cumhuriyet Dönemi Ekonomisinde Tarımsal Yapının İncelenmesi (1923-1950)”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, C. 12, S. 3, 2007, ss. 367-380.
• VARLI, Arzu, “Devletçilik Politikalarının Tarım Kesimi Üzerindeki Etkileri (1930-1940)”, Öneri Dergisi, C. 10, S. 38, Ekim 2012, ss113-124.
• YAZMAN, Aslan Tufan, “Türkiye Ziraî Donatım Kurumu”, İktisadi Yürüyüş, C. 6, S. 135, 1945, ss. 12-13.
• YURTOĞLU, Nadir, “Cumhuriyet Dönemi’nde Ziraatte Makineleşme Sürecinde Türkiye Ziraî Donatım Kurumunun (ZDK) Yeri ve Önemi (1943-1960)”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl 10, S. XXIX, Bahar 2017, ss. 277-312.
• “Ziraatımızın Kalkınması İçin Bakanlıkça Hazırlanan Beş Yıllık Program ve Plan”, Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl. 26, S. 107, ss. 149-150.
• KIRKPINAR, Nurullah, “Türkiye’de Ziraî Eğitim (1923-1963)”, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2022.
• KIŞ, Salih, Divan-ı Muhasebat (1862-1908), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2012.