An Investigation of the Effect of Individualized Development Support Programs Applied to Children with ADHD on the Symptoms of Disorder, Perception Skills, and Family Functionality

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 2, 1073 - 1103, 31.08.2022

Elifcan Cesur , Aysel Köksal Akyol

https://doi.org/10.14812/cuefd.1019686

Cited By: 1

Öz

This study was conducted to determine the effect of the individualized development support program on the symptoms of the disorder, perception skills, and family functionality in children diagnosed with ADHD. The research was conducted in the form of a mixed model with a Pretest / Posttest / retention test and control-group design. The study group consisted of 11 children between the ages of seven and ten diagnosed with ADHD who were followed up in the Kirklareli State Hospital, Child and Adolescent Mental Health Polyclinic in the city center of Kırklareli and their mothers. The Conners' Parent Rating Scale-Revised Short, Perceptual Skills Scale, Family Assessment Scale, and interview forms were used as data collection tools in the study. The support program developed was applied to the child with the participation of their mothers and siblings, with a total of 18 sessions through home visits. The applied program had a positive effect on the perception skills and ADHD symptoms of children with ADHD (p<0.05). Furthermore, it was determined that the effect size of the program in perception skills, ADHD symptoms, and some family functionality sub-dimensions was realized at a large scale (0.80). It was observed that the qualitative and quantitative findings of the study were congruent with each other. It is thought that testing the effect of the program developed in this study, which can be considered as a pilot, with larger sample groups will provide significant contributions to the field.

Anahtar Kelimeler

Family Functionality, Perception Skills, ADHD, Mixed Model, Development Support Programs

DEHB Tanılı Çocuklara Uygulanan Bireyselleştirilmiş Gelişim Destek Programının Bozukluğun Semptomlarına, Algılama Becerilerine ve Aile İşlevselliğine Etkisinin İncelenmesi

Öz

Bu araştırma bireyselleştirilmiş gelişim destek programının DEHB tanısı almış çocuklarda bozukluğun semptomlarına, algılama becerilerine ve ailenin işlevselliğine etkisinin belirlenmesi amacı ile yapılmıştır. Araştırma karma modelde, ön test-son test-kalıcılık testi kontrol gruplu tasarımda yürütülmüştür. Çalışma grubunu Kırklareli il merkezinde bulunan Kırklareli Devlet Hastanesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Polikliniği’nde takip edilen DEHB tanılı, yedi-on yaş arasındaki 11 çocuk ile anneleri oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak, Conners Anababa Dereceleme Ölçeği Yenilenmiş Kısa, Algısal Beceriler Ölçeği, Aile Değerlendirme Ölçeği ve görüşme formları kullanılmıştır. Geliştirilen destek programı çocuğa anne ve kardeşlerinin de katılımı ile ev ziyaretleri yoluyla toplam 18 oturum olacak şekilde uygulanmıştır. Uygulanan program DEHB tanılı çocukların algılama becerileri üzerinde ve DEHB semptomlarında olumlu etki oluşturmuştur (p<0.05). Ayrıca programın algılama becerilerindeki, DEHB semptomlarındaki ve bazı aile işlevselliği alt boyutlarındaki etki büyüklüğünün de büyük düzeyde olduğu (0.80) belirlenmiştir. Araştırmanın nitel ve nicel bulgularının paralellik gösterdiği görüşmüştür. Bir pilot çalışma olarak kabul edilebilecek bu çalışmada geliştirilen programın etkisinin daha büyük örneklem grupları ile sınanmasının alana önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aile İşlevselliği, Algılama Becerileri, DEHB, Karma Model, Gelişim Destek Programları

Kaynakça

• Aamodt, W., & Wang, S. (2011). Çocuğunuzun beynine hoş geldiniz (C. Duran, Çev.). NTV Yayınları. (2011)
• Abalı, O., Durukan, M., Güdek, K., & Tüzün, Ü.D. (2007). Aile Değerlendirme Ölçeğinin (ADÖ) çocuk psikiyatrisindeki uygulaması ve değerlendirilmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 10(3), 108-110.
• Ager, A. (2002). Quality of life’assessment in critical context. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 15(4), 369-376. https://doi.org/10.1046/j.1468-3148.2002.00133.x
• Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) (2013). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal kitabı: Beşinci baskı tanı ölçütleri kitabı (DSM-5) (Ed. E. Köroğlu, Çev.). Hekimler Yayın Birliği. (2013)
• Barkley, R. A. (2010). Deficient emotional self-regulation: A core component of attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of ADHD & Related Disorders, 1, 5-37.
• Barkley, R. A. (2012). Executive functions: What they are, how they work, and why they evolved. The Guilford Press.
• Bodrova, E., & Leong, D. J. (2013). Zihnin araçları: Erken çocukluk eğitiminde Vygotsky yaklaşımı, (A. Yılmaz, Çev. & G. Haktanır Ed.). Anı Yayıncılık. (2007)
• Bodrova, E., & Leong, D. J. (2019). Tools of the mind: The Vygotskian-based early childhood program. Journal of Cognitive Education and Psychology, 17(3), 223-237. https://doi.org/10.1891/1945-8959.17.3.223
• Bor, W., Sanders, M. R., & Markie Dadds, C. (2002). The effects of the triple p-positive parenting program on preschool children with co-occurring disruptive Behaviour and attentional/hyperactive difficulties. Journal of Abnormal Child Psychology, 30(6), 571-587. https://doi.org/10.1023/A:1020807613155
• Brocki, K. C., Eninger, L., Thorell, L. B., & Bohlin, G. (2010). Interrelations between executive function and symptoms of hyperactivity/impulsivity and inattention in preschoolers: A two year longitudinal study. Journal of Abnormal Child Psychology, 38(2), 163-171. https://doi.org/10.1007/s10802-009-9354-9
• Brown, T. (2014). Zeki ama saplantılı (D. İlalan, Çev.). ODTÜ Yayınları. (2014)
• Bulut, I. (1990). Aile değerlendirme ölçeği el kitabı. Özgüzeliş Matbaası.
• Carter, R. (2012). Beyin kitabı (G. Kayacı Sevinç, Çev.). Alfa Yayınları. (2009)
• Cerrillo Urbinaaj, A. J., Garcíahermoso, A., Sánchezlópez, M., Pardoguijarro, M. J., Santos Gómez, J. L., & Martínezvizcaíno, V. (2015). The effects of physical exercise in children with attention deficit hyperactivity disorder: A systematic review and meta‐analysis of randomized control trials. Child: Care, Health and Development, 41(6), 779-788. https://doi.org/10.1111/cch.12255
• Cesur, E., & Akyol, A. K. (2021). Perceptual skills scale: A validity and reliability study. Cukurova University Faculty of Education Journal, 50(1), 458-486. https://doi.org/10.14812/cufej.870725
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behaviour al sciences. Erlbaum
• Conners, C. K. (1997). Conners’ rating scales-revised. Instruments for use with children and adolescents. MHS.
• Davidson, R., & Begley, S. (2018). Beyninizin duygusal hayatı (B. Satılmış, Çev.). Pegasus Yayınları. (2012)
• Epstein, N. B., Baldwin, L. M., & Bishop, D. S. (1983). The McMaster family assessment device. Journal of Marital and Family Therapy, 9(2), 171-180. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.1983.tb01497.x
• Faraone, S. V., Biederman, J., & Mick, E. (2006). The age-dependent decline of attention deficit hyperactivity disorder: A meta-analysis of follow-up studies. Psychological Medicine, 36(2), 159- https://doi.org/165. 10.1017/S003329170500471X
• Greenspan, S. I, & Breslau Lewis, N. (2006). Bebeklerde ve çocuklarda sağlıklı ruhsal gelişim: bebeklerde ve küçük çocuklarda zeka ve duygusal büyüme yaratan altı yaşantı (I. Ersevim, Çev). Özgür Yayınları. (1999)
• Greenspan, S. I., Wieder, S., & Simons, R. (2016). Özel gereksinimli çocuk: Zihinsel ve duygusal gelişim (I. Ersevim, Çev). Özgür Yayınları. (1998)
• Greenspan, S. I., & Greenspan, J. (2009). Overcoming ADHD: Helping your child become calm, engaged and focused—Without a pill. Da Capo Press.
• Greenspan, S. I., & Salmon, J. (2003). Meydan okuyan çocuk (I. Ersevim, Çev). Özgür Yayınları. (1995)
• Greenspan, S .I., & Wieder, S. (2017). Otizmde derinlemesine oyunla tedavi (M. Işık Koç, Çev). Özgür Yayınları. (2015)
• Guralnick, M. J. (1997). Effectiveness of early intervention for vulnerable children: A developmental perspective. American Journal on Mental Retardation, 102(4), 319-345. https://doi.org/10.1352/0895-8017(1998)102<0319:EOEIFV>2.0.CO;2
• Guralnick, M. J. (2001). A developmental systems model for early intervention. Infants and Young Children, 14(2), 1-18.
• Guralnick, M .J. (2011). Why early intervention works: A systems perspective. Infants and Young Children, 24(1), https://doi.org/6-28. 10.1097/IYC.0b013e3182002cfe
• Guralnick, M. J. (2017). Early intervention for young children with developmental delays. In H. Sukkar, C. J. Dunst , & J. Kirkby (Eds), Early childhood intervention (pp. 17-35). Routledge.
• Gücüyener, K. (2010). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun fizyopatalojisi. S. Karakaş (Ed), Kognitif nörobilimler içinde (ss. 351-383). Nobel Tıp Kitabevleri.
• Herbert, S. D., Harvey, E. A., Roberts, J. L., Wichowski, K., & Lugo Candelas, C. I. (2013). A randomized controlled trial of a parent training and emotion socialization program for families of hyperactive preschool-aged children. Behaviour Therapy, 44(2), 302-316. https://doi.org/10.1016/j.beth.2012.10.004
• Horowitz, L., & Röst, C. C. (2007). Helping hyperactive kids-a sensory integration approach: Techniques and tips for parents and professionals. Hunter House.
• Johnson, B., & Christensen, L. (2014). Eğitim araştırmaları: Nicel, nitel ve karma yaklaşımlar (S. B. Demir, Çev. Ed.). Eğiten Kitap. (2014)
• Kaner, S., Büyüköztürk, S., & Işeri, E. (2013). Conners Anababa Dereceleme Ölçeği-Yenilenmiş kısa: Türkiye standardizasyon çalışması. Nöropsikiyatri Arşivi, 50(2), 100-109. https://doi.org/10.4274/npa.y6219
• Karakaş, S., Sosyal, Ş., & Erdoğan Bakar, E. (2010). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda nöropsikolojik yaklaşım. S. Karakaş (Ed), Kognitif nörobilimler içinde (ss. 471-487). Nobel Tıp Kitabevleri.
• Kessler, R. C., Adler, L., Barkley, R., Biederman, J., Conners, C. K., Demler, O., Faraone, S.V., Greenhill, L., Howes, M.J., Secnik, K., Spencer T., Ustun, T.B., Walters, E.E. & Zaslavsky, A.M.. (2006). The prevalence and correlates of adult ADHD in the United States: Results from the National Comorbidity Survey Replication. American Journal of Psychiatry, 163(4), 716-723.
• Kranowitz, C. S. (2015). Senkronize olamayan çocuk (E. Şeker Baggio, Çev.). Pepino Yayınları. (2005)
• Lambek, R., Tannock, R., Dalsgaard, S., Trillingsgaard, A., & Damm, D. (2010). Executive dysfunction in school-age children with ADHD. Journal of Attention Disorders, 21, 1-10. https://doi.org/10.1177/1087054710370935
• Larasati, R., Boediman, L. M., & Aswanti, M. (2017). Penerapan prinsip DIR/Floortime meningkatkan kemampuan memusatkan atensi pada anak dengan ADHD. Jurnal Ilmu Perilaku, 1(1), 33-44. https://doi.org/10.25077/jip.1.1.33-44.2017
• Matos, M., Bauermeister, J. J., & Bernal, G. (2009). Parent-child interaction therapy for Puerto Rican preschool children with ADHD and Behaviour problems: A pilot efficacy study. Family Process, 48, 232-252. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.2009.01279.x
• Merikangas, K. R., He, J. P., Burstein, M., Swendsen, J., Avenevoli, S., Case, B., Georgiades, K., Heaton, L., Swanson, S., & Olfson, M. (2011). Service utilization for lifetime mental disorders in US adolescents: results of the National Comorbidity Survey–Adolescent Supplement (NCS-A). Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 50(1), 32-45. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2010.10.006
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2015). Nitel veri analizi (S. Akbaba Altun, & A. Ersoy, Çev. Ed.). Pegem Yayınevi. (1994)
• Miller, L. J., Anzalone, M. E., Lane, S. J., Cermak, S. A., & Osten, E. T. (2007). Concept in sensory integration:A proposed nosology for diagnosis. American Journal of Occupational Therapy, 61(2), https://doi.org/135-140. 0.5014/ajot.61.2.135
• MTA Cooperative Group (MTA) (1999). A 14-month randomized clinical trial of treatment strategies for attention-deficit/hyperactivity disorder. Archives of General Psychiatry, 56, 1073-1086. https://doi.org/10.1001/archpsyc.56.12.1073
• Patterson, J. M. (2005). Weaving gold out of straw: Meaning-making in families who have children with chronic illnesses. In W. M. Pinsof, & J. L. Lebow (Eds), Family psychology: The art of the science (pp. 521-548).Oxford University Press.
• Pelham, W.E., Gnagy, E.M., Greiner, A.R., Hoza, B., Hinshaw, S.P., Swanson, J.M., ... and Mcburnett, K. (2000). Behaviour al versus Behaviour al and pharmacological treatment in ADHD children attending a summer treatment program. Journal of Abnormal Child Psychology, 28(6), 507-525. https://doi.org/10.1023/A:1005127030251
• Rhodes, S.M., Coghill, D.R., & Matthews, K. (2005). Neuropsychological functioning in stimulant-naive boys with hyperkinetic disorder. Psychological Medicine, 35(8), 1109-1120. https://doi.org/10.1017/S0033291705004599
• Sacks, G., & Kern, L. (2008). A comparison of quality of life variables for students with emotional and Behaviour al disorders and students without disabilities. Journal of Behaviour al Education, 17(1), 111-127. https://doi.org/10.1007/s10864-007-9052-z
• Siegel, D.J., & Bryson, T.P. (2012). Bütün beyinli çocuk (H.Ünlü Haktanır Çev.). Istanbul: Koridor Yayıncılık.
• Sonuga Barke, E.J.S., Dalen, L., Daley, D., & Remington, B. (2002). Are planning, working memory, and inhibition associated with ındividual differences in preschool ADHD symptoms? Developmental Neuropsychology, 21(3), 255-272. https://doi.org/10.1207/S15326942DN2103_3
• Verret, C., Guay, M.C., Berthiaume, C., Gardiner, P., & Béliveau, L. (2012). A physical activity program improves Behaviour and cognitive functions in children with ADHD: An exploratory study. Journal of Attention Disorders, 16(1), 71-80. https://doi.org/10.1177/1087054710379735
• Vygotsky, L.S. (1998). Düşünce ve dil (S. Koray Çev.). Istanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Wang, M., Turnbull, A.P., Summers, J.A., Little, T.D., Poston, D.J., Mannan, H., & Turnbull, R. (2004). Severity of disability and income as predictors of parents' satisfaction with their family quality of life during early childhood years. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 29(2), 82-94. https://doi.org/10.2511/rpsd.29.2.82
• Webster Stratton, C., Reid, J., & Beauchaine, T. (2011). Combining parent and child training for young children with ADHD. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 40, 191–203. https://doi.org/10.1080/15374416.2011.546044
• Zylowska, L., Ackerman, D.L., Yang, M.H, Futrell, J.H., Horton, N.L, Hale, T.S., ... & Smalley, S.L. (2008). Mindfulness meditation training in adults and adolescents with ADHD: A feasibility study. Journal of Attention Disorders, 11(6), 737-746. https://doi.org/10.1177/1087054707308502