Mâlikî Mezhebinde Namazda Setr-i Avret (Tesettür/Örtünme) Şartı İle İlgili Yaklaşımlar

Yıl 2022, , 303 - 320, 15.06.2022

İbrahim Yılmaz

https://doi.org/10.18505/cuid.1079316

Öz

İslâm’da setr-i avret (tesettür/örtünme) kadın ve erkek için farz olan hükümlerden biridir. Dinî/fıkhî bir terim olarak setr-i avret, vücudun şer’an/dinen örtülmesi gereken yerlerini (avret) örtmek, demektir. İslam hukukçuları, setr-i avretin namazın sıhhat/geçerlilik şartı olup olmaması hususunda ihtilaf etmişlerdir. Bu konuda biri (Hanefî, Şâfiî ve Hanbelî mezheplerin içinde bulunduğu) cumhura, diğeri ise Mâlikîlere ait olmak üzere iki temel yaklaşım bulunmaktadır. Cumhura göre setr-i avret namazın sıhhat şartıdır. Dolayısıyla setr-i avret şartına riayet edilmeden kılınan namaz sahih değildir. Bu şekilde kılınan namazın vakit içinde veya vakit dışında mutlak olarak iadesi gerekir. Setr-i avretin namazın sıhhat şartı olup olmaması ile ilgili Mâlikî mezhebinde ise iki yaklaşım bulunmaktadır. Birinci yaklaşım (kısmen) cumhur ile aynıdır. İkinci yaklaşıma göre ise (namaz ve namaz dışı diye bir ayırım olmaksızın) setr-i avret İslâm’da genel bir farz olup ayrıca namazın sıhhat şartı değildir. Bu ikinci görüşü kabul eden Mâlikîlere göre namazda setr-i avret şartına riayet sünnettir. Diğer taraftan Mâlikî mezhebinde namazın sıhhatine etkisi açısından avret, avret-i muğalleza ve avret-i muhaffefe diye ikiye ayrılmaktadır. Setr-i avretin namazın sıhhat şartı olup olmaması ile ilgili ihtilaf avret-i muğalleza ile ilgilidir. Avret-i muhaffefenin namazın sıhhat şartı olmadığı hususunda ise ittifak vardır. Setr-i avretin namazın sıhhat şartı olup olmaması ile ilgili klasik fıkıh doktrinindeki ihtilafın bazı fıkhî semeresi/sonuçları bulunmaktadır. Nitekim cumhura göre ister avret-i muğalleza olsun ister avret-i muhaffefe olsun avreti açık olarak kılınan namaz sahih değildir ve mutlak iadesi gerekir. Maliki mezhebinde ise avreti muğalleza ve muhaffefe olmasına göre farklı görüşler bulunmaktadır. Vücutta açılan yerin avret-i muğalleza olması halinde; Setr-i avreti namazın sıhhat şartı kabul edenlere göre namaz sahih değildir ve mutlak iadesi gerekir. Setr-i avreti namazın sıhhat şartı kabul etmeyenlere göre ise namaz sahih olmakla birlikte vakit içerisinde iadesi müstehaptır. Vakit çıktıktan sonra ise namazın iadesi gerekmez. Vücutta açılan yerin avret-i muhaffefe olması halinde ise tüm Mâlikîlere göre ittifakla namaz sahihtir. Vakit içerisinde iadesi müstehap olmakla birlikte vakit çıktıktan sonra iadesi gerekmez. Setr-i avretin namazın sıhhat şartı olup olmaması ile ilgili klasik fıkıh doktrinindeki ihtilafın özellikle avret-i muhaffefe açısından uygulamadaki örnekleri ile ilgili şu söylenebilir: Setr-i avreti namazın sıhhat şartı kabul etmeyen Mâlikîlere göre kadınların başı, dizden aşağısı ve kolları açık namaz kılması sahihtir. Yine onlara göre avret-i muhaffefeden sayıldığı için erkeklerin uylukları/kalçaları (fahz) açık namaz kılması sahihtir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Fıkıh, Mâlikî, Namaz, Setr-i Avret, Tesettür, Örtünme

Approaches to the Principle of Satr al-Awrah in Prayer in the Mālikī School of Law

Öz

Satr al-awrah (Hijab /veiling) is one of the obligatory provisions for men and women in Islam. Satr al-awrah, as a religious/jurisprudential term, means covering the parts of the body (awrah) that should be covered by religion. Islamic jurisprudents have disagreed on whether satr al-awrah is a condition of validity for prayer. There are two basic approaches to this issue, one of which belongs to the public (jumhūr including the Hanafī, Shafiī and Hanbalī schools) and the other to the Mālikīs. According to the majority (jumhūr), satr al-awrah is a validity condition of the prayer. Therefore, a prayer performed without fulfilling the satr al-awrah condition is not valid. A prayer performed in this way must be re-performed absolutely within or outside of time. There are two approaches in the Mālikī school regarding whether the satr al-awrah is a condition for the validity of the prayer. The first approach is (partly) the same as the jumhūr. According to the second approach (without any distinction between prayer and outside the prayer), satr al-awrah is a general obligation in Islam and is not a valid condition for prayer.According to the Mālikīs who accept this second view, it is sunnah to comply with the satr al-awrah condition in prayer. On the other hand, in the Mālikī school, awrah is divided into two as ʿawrah mughallaẓa and ʿawrah mukhaffafa in terms of its effect on the validity of prayer. The disagreement about whether the satr al-awrah is a condition of validity for the prayer is related to the ʿawrah mughallaẓa. On the other hand, there is an agreement that the ʿawrah mukhaffafa is not a condition for the validity of the prayer. The disagreement in the classical fiqh doctrine about whether the satr al-awrah is a condition for the validity of the prayer has some jurisprudential consequences. As a matter of fact, according to the majority, whether it is ʿawrah mughallaẓa or mukhaffafa, a prayer performed with an uncovered awrah is not valid and must be re-performed absolutely. In the Mālikī school, there are different opinions depending on whether it is ʿawrah mughallaẓa or mukhaffafa. If the place uncovered on the body is ʿawrah mughallaẓa; According to those who accept the satr al-awrah as a condition for the validity of the prayer, the prayer is not valid and must be re-performed absolutely. After the time has passed, the prayer does not have to be repeated. If the place uncovered on the body is ʿawrah mukhaffafa, according to all Mālikīs, unanimously the prayer is valid. Although it is recommended to reperformed it in time, it is not required to be returned after the time has passed. The following can be said about the practical examples of the disagreement in the classical fiqh doctrine regarding whether the satr al-awrah is a condition for the validity of the prayer, especially in terms of ʿawrah mukhaffafa: According to Mālikīs, who do not accept the validity of the satr al-awrah for prayer, it is valid for women to pray with their heads down, below the knees and with their arms uncovered. Again, according to them, it is valid for men to perform prayers with their thighs/hips (fakhz) uncovered, since it is considered one of the private parts.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Fiqh, Mālikī Sect, Prayer, Satr al-awrah, Hijāb, Woman

Kaynakça

• Apaydın, H. Yunus. “Tesettür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/538-543. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Apaydın, H. Yunus. “Namaz”. İlmihal -İmana ve İbadetler-. 1/217-378. 2 Cilt. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Aydın, Ahmet. “Taklid Kavramına Dair Tartışmalardan Biri Olarak Mezhepler Arasında İntikâl Meselesi”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4/7 (2013/1), 9-40.
• Bâcî, Ebû’l-Velîd Süleyman b. Halef el-Endelüsî. el-Müntekâ şerhu Muvatta Mâlik. thk. Muhammed Abdülkadir Ahmed Ata. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.
• Bayındır, Abdülaziz. “Avret Yerlerinin Örtülmesi”, İslâm’da Kılık-Kıyafet ve Örtünme. 124-131. İstanbul: İlmî Neşriyat, İstanbul, 1991.
• Beşer, Faruk “Fıkıh Açısından Avret ve Örtünme”. İslâm’da Kılık-Kıyafet ve Örtünme. 93-122. İstanbul: İlmî Neşriyat, İstanbul, 1991.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Büyük İslâm İlmihali. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1985.
• Cezerî, Abdurrahman. Kitâbü’l-fıkh ale’l-mezâhibi’l-erbea. 5 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1990. Dalgın, Nihat. Gündemdeki Tartışmalı Dinî Konular I. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Derdîr, Ebû’l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed. eş-Şerhu’s-sağîr (ve bi’l-hâmiş Haşiyetü’s-Sâvî). 4 Cilt. Kahire: Daru’l-meârif, ty.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiyetü’d-Desûkî ale’ş-Şerhi’l-kebîr li’d-Derdır. 4 Cilt. Dâru ihyâi’kütübi’l-arabiyye, ty.
• el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. “Setrü’l-avret”. 24/173-176. Kuveyt: Vizâratü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-islâmiyye, 1990/1992.
• el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. “Salât”. 27/51-132. Kuveyt: Vizâratü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-islâmiyye, 1992.
• el-Mevsûatü’l-fıkhiyye. “Avret”. 31/43-57. Kuveyt: Vizâratü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-islâmiyye, 1994.
• Erdem, Suat. “İslâm Fıkhında Tesettür”, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 19/64 (2015), 253-276.
• Genç, Mustafa. “Namazda Tesettür”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18/35 (2020), 73-103.
• Hattâb, Ebî Abdillah Muhammed b. Muhammed. Mevâhibü’l-celîl. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1995.
• Ilîş, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Minehu’l-celîl şerhu Muhtasaru Halîl, 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1989.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr. 13 Cilt. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvad. Riyad: Dâru Alemül kütüb, 2003.
• İbn Cüzey, İbnül Kasım Muhammed b. Ahmed. el-Kavanînü’l-fıkhiyye. thk. Muhammed b. Seydi Muhammed Mevlay. b.y. ts.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. el-Muhallâ bi’l-âsâr. 11 Cilt. Mısır: İdaretü’t-tab’atü’l-münîra/Matbaatu’n-Nahda, ts.
• İbn Kudâme, Muvaffaküddin Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. el-Muğnî. 15 Cilt. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî-Abdülfettah Muhammed el-Hulüv. Riyad: Dâru Âlemi’l-kütüb, 1997.
• İbn Rüşd el-Cedd, Ebû’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. el-Mukaddimât el-mümehhidât. 3 Cilt. thk. Muhammed Hacî. Beyrut: Daru’l-ğarbi’l-islâmî, 1988. İbn Rüşd el-Hafîd. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. 2 Cilt. Beyrut/Kahire: Dâru’l-ceyl-Mektebetü’l-külliyeti’l-ezheriyye, 2004.
• İbnü’l-Arabî, Kadı Ebû Bekir. Ahkâmü’l-Kur’ân, thk./tlk. Muhammed Abdülkadir Ata. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlûddin Muhammed b. Abdilvâhid. Fethu’l-Kadîr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• İbnü’l-Munzir, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm b. el-Münzir en-Nîsâbûrî. el-İcmâ’. thk. Ebû Muhammed Sağîr-Ahmed b. Muhammed Hanîf. el-Imârâtü’l-Arabiyetü’l-müttehıdetü: Mektebetü’l-furkan, 1999.
• Karâfî, Şihâbüddin Ebû’l-Abbâs Ahmed b. İdris es-Sanhâcî. ez-Zehîra. thk. Muhammed Haccî ve dğr. 14 Cilt. Beyrut: Daru’l-ğarbi’l-İslâmi, 1994.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alâaddin b. Mes’ûd. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 10 Cilt. thk. Ali Muhammed M uavvad. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye, 2003.
• Kevkeb Ubeyd, el-Hâce. Fıkhü’l-ibâdât alâ’l-mezhebi’l-mâlikî. 1. Baskı Dımeşk/Suriye: Matbaatü’l-inşâ, 1986.
• Mâverdî, Ebil Hasan Ali b. Muhammd b. Habîb. el-Hâvi’l-kebir fi fıkhi mezhebi’l-İmam eş-Şâfiî. 18 Cilt. thk. Ali Muhammed Muavvad-Adil Ahmed Abdülmevcud. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Mergînânî, Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. 4. Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• Mevsılî, Abdullah b. Muhammed. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-muhtâr. thk. Ali Muhammed Ebû’l-Hayr-Muhammed Vehbi Süleyman. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-hayr, 1998.
• Nevevî, Ebû Zekeriyye Muhyiddin b. Yahya. el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb. 20 Cilt. Daru’l-fikr, b.y., ts.
• Okumuş, Fatih. “Setr-i Avret”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/576. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî. el-Müdevvetü’l-kübrâ (Mukaddimâtü İbn Rüşd ile birlikte). 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Serahsî, Ebû Bekr, Muhammed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 31 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1989.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 11 Cilt. thk. Rifat Fevzî Abdülmuttalib. Daru’l-vefâ, 2001. Şener, Mehmet. “Avret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/125-126. İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi 1991.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Neylü’l-evtâr. 12 Cilt. Suûd/Kahire: Dâru İbn Kayyim/Dâru İbn Affân, 2005.
• Şirbînî, Şemsüddin b. Muhammed b. el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1997.
• Zeylaî, Fahreddin. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzü’d-dakâik. 2. Baskı, 6 Cilt. Kahire: el-Matbatü’l-kübrâ el-emîra/Daru’l-kitâbi’l-islâmî, Bulâk, 1313h.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullah b. Yûsuf b. Muhammed. Nasbu’r-râye li-taḫrîci eḥâdîs̱i’l-Hidâye. tsh. Muhammed Avvâme. 4 Cilt. Cidde: Dâru’l-kıble li’s-sikâfeti’l-islâmiyye, ts.
• Zühaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-islâmî ve edilletühû. 8 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 1989.