An Assessment on Ṣāliḥ Nābī's Work of al-Falsafa al-Mūsīqī

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: 3, 1669 - 1686, 15.12.2018

Mehmet Tıraşcı

https://doi.org/10.18505/cuid.497565

Öz

Ṣāliḥ Nābī (d. 1914) is a person who lived in the last periods of the Ottomans and is a medical graduate and interested in Turkish music. In 1910, he received a work called al-Falsafa al-Mūsīqī (Philosophy of Musica). In this study, the effects of music on the human soul, music history, and musical understanding in the Ottoman period were found. Throughout history, many musical compositions have been received and reflected some philosophical thoughts. But an independent study of philosophy and music is not found before the 20th century. For this reason, Ṣāliḥ Nābī's al-Falsafa al-Mūsīqī  work is remarkable in terms of its title. There are brief explanations about various issues in the work but the most important issue that attracts our opinion is the musical perception of the period. Because Ṣāliḥ Nābī, as a witness at that time, thinks that music has been neglected for a long time in the Ottoman Empire. This is the reason why he has already taken him to a work. In this article, it has been tried to be given to today's musical literalism.

Anahtar Kelimeler

Turkish music, History of music, Music in Ottoman Empire, Ṣāliḥ Nābī, al-Falsafa al-Mūsīqī

Sâlih Nâbî'nin Felsefe-i Mûsikî İsimli Eseri Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Sâlih Nâbî (ö. 1332/ 1914), Osmanlı’nın son dönemlerinde yaşayan tıbbiye mezunu bir Türk mûsikîsi meraklısıdır. 1910 yılında Felsefe-i Mûsikî isimli bir eser kaleme almış, bu çalışmasında mûsikînin insan ruhu üzerindeki etkisi, mûsikî tarihi ve kendi döneminde Osmanlı’da mûsikî anlayışı gibi konularda incelemelerde bulunmuştur. Ayda bir yayınlanması düşünülen bu çalışması, ilk neşrinden sonra birtakım sebepler yüzünden devam edememiştir. Bu makalede Sâlih Nâbî’nin Felsefe-i Mûsikîisimli eserini tanıtılacak olup, yazarın mûsikî hakkındaki bilgileri değerlendirilecektir. Tarih boyunca kaleme alınan mûsikî eserlerinde pek çok felsefî düşüncenin mûsikî anlayışına yansıdığı görülmekle birlikte müstakil olarak felsefe-mûsikî ilişkisini konu edinen bir çalışmaya XX. Yüzyıl öncesinde rastlanmaz. Bu sebeple Sâlih Nâbî’nin Felsefe-i Mûsikî isimli çalışması, başlığı açısından dikkat çekicidir. Eserde pek çok mesele hakkında kısa açıklamalar yer almakla birlikte, kanaatimizce ilgi uyandıran en önemli konu, dönemin mûsikî algısıdır. Çünkü Sâlih Nâbî, o dönemin şahidi olarak Osmanlı’da mûsikînin uzunca bir süredir ihmal edildiğini düşünmektedir. Zaten onu, bir eser kaleme almaya iten sebep de budur. İşte bu makalede, daha önce hakkında bir çalışma yapılmayan Sâlih Nâbî’nin Felsefe-i Mûsikî isimli eseri tanıtılmış ve incelemeye tabi tutularak yazarın mûsikî anlayışı kendinden önceki literatürle karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Mûsikîsi, Mûsikî Tarihi, Osmanlı’da Mûsikî, Sâlih Nâbî, Felsefe-i Mûsikî

Kaynakça

• Acar, Ezel. XV ve XVI. Yüzyıllarda Kullanılan Türk Mûsikîsi Sazları. Master Thesis, Istanbul Teknik University, 2004.
• Akan, Nesrin. Platon’da Müzik. Istanbul: Bağlam, 2012.
• Aracı, Emre. Donizetti Paşa Osmanlı Sarayının İtalyan Maestrosu. Istanbul: Yapı Kredi, 2006.
• Arslan, Fazlı. Müzikte Batılılaşma ve Son Dönem Osmanlı Aydınları. Istanbul: Beyan, 2015.
• Ataman, Ahmet Muhtar. Mûsikî Tarihi. Ankara: Milli Eğitim, 1947.
• Azimli, Mehmet. Siyeri Farklı Okumak. Ankara: Ankara Okulu, 2017.
• Can, Cihat. “Eski Grek Dört Unsur Nazariyesi ve Türkçe Müzik Yazmalarına Etkisi”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 22/2 (December 2002): 133-143.
• Çetinkaya, Yalçın. İhvân-ı Safâ’da Müzik Düşüncesi. Istanbul: İnsan, 2001.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitapevi, 2017.
• Dinç, Gülten. Mekteb-i Tıbbiye Matbaası’nda basılan Arap Harfli Türkçe Yayın Faaliyetleri Üzerinde Bir Değerlendirme (1844-1928). Doctorate Thesis, Istanbul University, 2003.
• Elçin, Şükrü. Ali Ufkî Hayatı Eserleri ve Mecmûâ-ı Sâz ü Söz. Istanbul: Milli Eğitim, 1976.
• Etker, Şeref. “Dr. Zigardelâkîzâde Sâlih Nâbî Psikiyatri ve Müzik”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 10/2 (December 2009): 134-145.
• Gazimihal, Mahmut Ragıp. Türk Askerî Muzıkaları Tarihi. Istanbul: Maarif, 1955.
• Gazimihal, Mahmud Ragıp. Türk Vurmalı Çalgıları. Ankara: Republic of Turkey Ministry of Culture And Tourism, 1975.
• Gençer, Ferruh. “Mûsikî Yayımcılığı”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 5: 538-540. Istanbul: Republic of Turkey Ministry Of Culture And Tourism, 1994.
• İbn Haldun. Mukaddime. nşr. Süleyman Uludağ. 2 Vol.. Istanbul: Dergâh, 1982.
• İbrahim Edhem. Netâyic-i Mûsikâr. İsmail Saib Efendi Yazmalar Bölümü, 1513: 1a-10b. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Kütüphânesi.
• Jebrini, Alaeddin. “Fârâbî Mûsikî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 162-163. Ankara: TDV, 1995.
• Kanar, Mehmet. Farsça-Türkçe Sözlük. Istanbul: Say, 2015.
• Öncel, Mehmet. “Türk Mûsikîsindeki Notasyonun Tarihsel Seyri”. Cumhuriyet Ilahiyat Dergisi-Cumhuriyet Theology Journal 19/2 (December 2015): 207-222.
• Özalp, M Nazmi. Türk Mûsikîsi Tarihi. 2 Vol.. Istanbul: MEB., 2000.
• Özcan, Nuri. “Rauf Yektâ Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34: 468-470. Ankara: TDV, 2007.
• Öztuna, Yılmaz. Büyük Türk Mûsikîsi Ansiklopedisi. 2 Vol.. Ankara: Republic of Turkey Ministry of Culture And Tourism, 1990.
• Popescu-Judetz, Eugenia. Prens Dimitrie Cantemir. trans. Selçuk Alimdar. Istanbul: Pan, 2000.
• Rızvanoğlu, İsmail. Farabî’de Îkâ Teorisi. Doctorate Thesis, Marmara University, 2007.
• Sâlih Nâbî. Felsefe-i Mûsikî. Istanbul: Hürriyet, 1910.
• Sâlih Nâbî. Yirminci Asırda Melce-i Mecânîn ve Bel-Air Bîmârhânesi. Istanbul: Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye Matbaası, 1327.
• Sezikli, Ubeydullah. Abdülkādir Meragī ve Câmiu’l-Elhân’ı. Doctorate Thesis, Marmara University, 2007.
• Şenel, Cahid. “Tanzimattan Günümüze Felsefe Dergileri Açıklamalı ve Seçme Bir Bibliyografya Denemesi”. Türkiye Araştırmaları Literatürü Dergisi 9/17 (2011): 433-488.
• Tahsin, Rıza. Mir’at-ı Mekteb-i Tıbbiye. 2 Vol.. Istanbul: Necm-i İstikbal, 1330.
• Tıraşcı, Mehmet. 28. Mûsikî Alayı Mûsikî Serçavuşu Ahmed Salih'in Bando Defteri. Istanbul: Dört Mevsim Kitap, 2015.
• Tıraşcı, Mehmet. “İbn Haldun’un Mukaddime’sinde Mûsikî”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (June 2014): 99-115.
• Turabi, Ahmet Hakkı. el-Kindî’nin Mûsikî Risâleleri. Master Thesis, Marmara University, 1996.
• Turabi, Ahmet Hakkı. “İlk Koro Kurucusu ve Şefi İbrahim el-Mevsilî”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (June 2005): 177-193.
• Turabi, Ahmet Hakkı. “Mûsikî”. İhvân-ı Safâ Risâleleri. Haz. Abdullah Kahraman, 1: 131-160. Istanbul: Ayrıntı, 2012.
• Uçan, Ali. Geçmişten Günümüze Günümüzden Geleceğe Türk Müzik Kültürü. Ankara: Müzik Ansiklopedisi, 2000.
• Uludağ, Osman Şevki. “Eski Askerî Tıbbiye’de Mûsikî An’anesi”. Poliklinik 8/95 (1941): 375-378.
• Uygun, Mehmet Nuri. Safiyyuddin Abdulmu’min Urmevî ve Kitâbü’l-Edvâr’ı. Istanbul: Kubbealtı, 1999.
• Üçok, Bahriye. “İslam’da Mûsikî Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (1966): 83-93.
• Yalçın, Gökhan. Haşim Bey Mecmuası. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2016.
• Yekta, Rauf. Türk Mûsikîsi Nazariyatı. Istanbul: Mahmut Bey, 1924.
• Zikr-i Edvâr-ı Kadîm. III. Ahmed Yazmalar Bölümü, 2069: 1b-22a. Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eseler Kütüphânesi.