The Unity of Opposites: The Image of the Turks and the Germans According to the Records of British War Prisoners after the Siege of Kut al-Amara

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 3, 1167 - 1188, 15.12.2019

Elnura Azizova

https://doi.org/10.18505/cuid.535745

Öz

England,
known as “the empire without sun settling down” and being among the final
winners of the World War I (1914-1918), had
one of the heaviest defeats of its history against the Ottoman Empire in the
Kut al-Amara, which happened on 29 April 1916 close to Baghdad. Following the
defeat of Kut al-Amara, which was the most important war trauma for England
during the World War I, the Turks and Germans, as winner side of the battle
were evaluated by British prisoners from military, political, cultural and
socio-psychological aspects in their memories. Content analysis method is used
in the article for qualitative evalution of the data related to the Turkish and
German image reflected in the memories of British prisoners after the siege of
Kut al-Amara. The alliance between Turks and Germans is regarded as contrast in
terms of important elements as national and ethnic identity, language, religion
and culture in the main sources of the research as My Compain by Charles
Townshend, Besieged in Kut and After by Barber, A Kut Prisoner by
Bishop, In Kut and Captivity with the Sixth Indian Division by Sandes, The
Secrets of a Kuttite by Mousley which occationally use exaggerated language
and the subjective information due to the impact of traumatic defeat.

Summary: Being a heroic epic in the war
history of Turkey, Kūt al-‘Amāra has been the subject of very fewer researches
until recently, despite its importance in Turkey’s history. This argument is
supported by the fact that the memoirs by Ottoman soldiers related to the WWI,
which also encompass information about Kūt al-‘Amāra, were published half a
century after the war at the earliest. Unlike the records of Turkish soldiers
participating in Kūt al-‘Amāra, the memoirs and the war diaries of British
soldiers were published shortly after the war, as early as possible, between
the years of 1918-1921. The authors of these memoirs and war diaries informed
the public on the reasons for the defeat of Kūt al-‘Amāra on the one hand, and
on the other hand created the Ottoman and Turkish image which was concidered
differently in the British society in terms of culture and civilization. They
also strengthened this image over that of German’s, with whom they shared many
common values despite the fact that they represented the opposite fronts of the
war.

It is worthy mentioning that the role of the Ottoman army in the victory
of Kūt al-‘Amāra was highly underestimated by the memoirs of the British
prisoners. According to the authors, it is not the Turkish army that has
achieved real victories over the British, but Germany’s support, notably
General von der Goltz, the great strategist of Europe. The effects of bad
weather conditions and geographical situation are also emphasized among the
reasons of the defeat of Kūt al-‘Amāra. Consequently, the success of the
Turkish army in the victory of Kūt al-‘Amāra was ignored, except for the role
of Halil Pasha. The image of an army that knows the trench and defence
techniques well, but fails to attack is one of the prominent evaluations in the
memoirs related to the Turkish military characteristics.

The British prisoners of war, who evaluate the Turkish and German image
through the economic and political situation, draw a very desperate picture of
the situation of the Turks in the mentioned areas. According to this image,
corruption and bribery prevails at every stage of the Turkish government. The
Turks are unable to repay their dept to Germany, which dominates the economy of
the country completely. According to these records, besides ordinary people,
the army is also facing great difficulties in meeting basic requirements. To
convert the Ottoman Empire into their own property and keep the Turks under
their control in military, economic and political spheres, the Germans lend a
high amount of money.

On the basis of Turkish soldiers encountered in Kūt al-‘Amāra, the
British prisoners characterizes the Turks as physically large, hard and
strong-bodied people. The authors also note that the Turks are not as
cold-blooded, calm and obedient as they seem at first sight, rather they become
rude people when they get angry. Another feature that British prisoners
evaluate as a potential of the Turks, is their childish spirit. In as much as
they are happy with small things and can be offended by small things. According
to the memoirs, the Germans should not be allowed to benefit from these
characteristics of the Turks, but the British should take the advantage of
their potential power.

The
moral characteristics of the Turks and the Germans are among the most
emphasized subjects. Written in exceptional time such as war, sometimes the
diaries include exaggerated and sentimental phrases related to the moral
attitudes enemy soldiers exhibited during siege, as well as captivity. Turks
are regarded as negligent and careless rather than cruel or ruthless. They owe
these characteristics to their Eastern identity, which is different from the Europeans
having virtues such as task responsibility and diligence. The moral
characteristic of the Turks regarding the duty, responsibility and kindness is
evaluated comparatively with the civilized and humanistic behaviors of the
Germans towards the prisoners. Being Europeans, the Germans often come to the
fore because of their more polite treatment towards the British prisoners.
Although the Germans as an enemy fought against the British on the front, they
were kind to them in the Ottoman territories as the only civilized people among
the barbarian peoples of the East.

The
Turks and the Germans are compared in the field of education, as well as other
areas of development. The authors emphasize that the education level of the
Turks is very low; Armenian and Greek subjects of the Empire are its brain and
financial resources, which is the reason why the Turks are anxious about them.
The Germans have the superiority in both transportation and communication
technology in the Ottoman territories. One of the reasons they had a huge
investment on the Ottoman territories is the Berlin-Istanbul-Baghdad-Basra
railway. The British prisoners give details on the German communication
technology they encountered during both the battle and the captivity days in
Anatolia. In addition to the transport and communication technology, they also
record much German-made military equipment, from weapons to maps.

Evaluating
the Turks and the Germans as opposites, the British prisoners draw an image for
the latter, with whom they share a common cultural legacy, as a fully equipped
enemy in terms of technology and strategy on the front, and the civilized
Europeans characterized with their virtue in non-war situations. On the
contrary, the Turks are described as a strong defender and daredevil soldiers
on the front line, but strategically weak on the front. In terms of duties and
responsibilities, the Turkish soldiers are presented with negligent and
irresponsible approach towards their prisoners.

The
images of the Turks and the Germans, which are compared by the British
prisoners, are often based on their Eastern and Western identity. The Turks
symbolize the East with economic, political and cultural backwardness, yet
quite the contrary, the Germans symbolize the West in terms of development,
modernity and civilization. The British prisoners sometimes used exaggerated
expressions in their approaches regarding both sides, as well as different
details in terms of information and interpretation about the same event, due to
the trauma of defeat.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, World War I, Ottomans, Kut al-Amara, The Image of The Turks, The Image of The Germans, English Prisoners, Memoir

Karşıtların Birliği: Kûtü’l-Amâre Kuşatması Sonrası İngiliz Savaş Esirlerinin Kayıt-larında Türkler ve Almanlar

Öz

“Üzerinde güneşin batmadığı imparatorluk” olarak bilinen İngiltere, genel
sonuçları açısından kazananların safında bulunduğu I. Dünya Savaşı’nda
(1914-1918) tarihinin en ağır mağlubiyetlerinden birini, 29 Nisan 1916 yılında
Bağdat yakınlarındaki Kûtü’l-Amâre’de vuku bulan muharebede yaşamıştır. I.
Dünya Savaşı’nda aldığı en önemli savaş travmasını oluşturan Kûtü’l-Amâre
yenilgisinin ardından İngiliz esirler, galip tarafı oluşturan Türk ve Almanlara
yönelik askerî, politik, kültürel ve sosyo-psikolojik değerlendirmelerde
bulunmuşlardır. Bu araştırmada içerik analizi metodu uygulanarak, Kûtü’l-Amâre
kuşatması sonrası İngiliz esirlerin kayıtlarına yansıyan Türk ve Alman imajıyla
ilgili veriler, niteliksel yöntemle değerlendirilmiştir. Araştırmanın başlıca
kaynaklarını oluşturan Charles Towshend’in My
Campaign, Barber’in Besieged in Kut
and After, Bishop’un A Kut Prisoner,
Sandes’in In Kut and Captivity with the
Sixth Indian Division, Mousley’in The
Secrets of a Kuttite isimli hatıratında, aynı cepheyi oluşturan Türk ve
Almanların, millî ve etnik kimlik, dil, din ve kültür gibi önemli unsurlar
açısından karşılaştırılmasında, mağlubiyet travmasının etkisiyle zaman zaman
abartılı dil ve subjektif bilgiler kullanıldığı gözlemlenmiştir.

Özet: Türk savaş
tarihinde bir kahramanlık destanı olarak görülen Kûtü’l-Amâre, son dönemlere
kadar Türkiye tarihindeki önemiyle kıyaslamada çok az sayıda bilimsel çalışmaya
konu olmuştur. Osmanlı askerlerinin Kûtü’l-Amâre’yle ilgili bilgileri de içeren
I. Dünya Savaşı’na dair kayıtlarının en erken savaştan yarım asır sonra
yayınlanması bunu göstermektedir. Kûtü’l-Amâre’ye katılmış Türk askerlerden
farklı olarak, İngiliz askerlerin hatırat ve savaş günlükleri savaştan kısa
süre sonra, 1918-1921 yılları gibi kısa sürede yayınlanmışdır. Yazarları, bu
hatırat ve günlüklerde bir taraftan Kûtü’l-Amâre yenilgisinin nedenleri
hususunda kamuoyunu bilgilendirirken, diğer taraftan İngiliz toplumunda kültür
ve medeniyet bakımından farklı gördükleri Osmanlı ve Türk imajı oluşturmuş,
dahası bu imajı karşı cephede bulunmasına rağmen pekçok ortak değeri
paylaştıkları Alman imajı üzerinden pekiştirmişlerdir.

İngiliz esirlerin hatıratlarında Kûtü’l-Amâre zaferinde Osmanlı ordusunun
rolü yok denecek kadar aza indirgenmektedir. İngilizler üzerinde gerçek zafer
kazanan Türk ordusu değil, Avrupa’nın büyük strateji uzmanı General von der
Goltz başta olmak üzere Almanya desteğidir. Hatıratlarda Kûtü’l-Amâre’nin
Türklerce alınmasında Almanya desteği dışında kötü hava koşullarının ve coğrafî
durumun da etkisi ön plana çıkarılmaktadır. Halil Paşa’nın kısmî katkısı
dışında Kûtü’l-Amâre zaferinde Türk ordusunun başarısı görmezden gelinmektedir.
Siper ve savunma tekniklerini iyi bilen, fakat taarruz konusunda başarısız bir
ordu imajı, Türklerin askerî özelliklerine yönelik hatıratlarda ön plana çıkan
değerlendirmelerdendir.

Türk ve Alman imajını ekonomik ve politik durum üzerinden değerlendiren
İngiliz esirler, Türklerin içinde bulundukları ekonomik ve politik durumla
ilgili çok vahim bir tablo çizmektedirler. Bu tabloya göre, yönetimin her
aşamasında yolsuzluk ve rüşvet hakimdir. Türkler, ülkenin ekonomisine tamamen
hakim olan Almanya’ya olan borcunu ödeyemez durumdadır. Sıradan halkın yanı
sıra, ordu da temel ihtiyaçların giderilmesi konusunda büyük zorluklar yaşamaktadır.
Almanlar Osmanlı Devleti’ni kendi mülklerine çevirmek için yüksek meblağda borç
vererek Türkleri askerî, ekonomik ve politik alanda kendi nüfuzunda
tutmaktadır.

İngiliz esirler, Kûtü’l-Amâre’de karşılaştıkları Türk askerler örneğinde
Türkleri fiziki açıdan iri yapılı, dayanıklı, güçlü ve sağlam vücutlu kişiler
olarak karakterize etmektedirler. Hatırat yazarları, ayrıca Türklerin ilk
görünüşte olduğu gibi soğukkanlı, sakin ve uysal olmadıklarını, kızdıklarında
kaba bir insana dönüştüklerini kaydetmektedirler. İngiliz esirlerin Türklerde
potansiyel olarak değerlendirdikleri bir diğer özellik ise, onların çocuksu
ruhta olup, küçük şeylere sevinmeleri, ufak şeylerden de darılabilmeleri
özelliğidir. Hatırat sahiplerine göre, Almanların, Türklerin bu özelliklerinden
yararlanmasına izin verilmemeli, bu potansiyel güç İngilizlerce
değerlendirilmelidir.

Türklerin ve Almanların ahlakî özellikleri, İngiliz esirlerin en fazla
üzerinde durdukları konulardandır. Savaş gibi sıradışı zamanda yazılan bu
günlüklerde, düşman askerlerin gerek kuşatma sırasında, gerekse esirlik
döneminde sergiledikleri ahlakî özellikler zaman zaman abartılı ve duygusal
dille aktarılmaktadır. Yazarlara göre,
Türkler, çoğu zaman uygar dünyanın savaş esirlerine karşı
uygulamalarından çok geri kalmaktadırlar. Türkler, ahlakî özellikleri
bakımından zalim veya acımasız olmaktan ziyade ihmalkâr ve dikkatsiz olarak
değerlendirilmektedirler. Onlar, görev sorumluluğu ve çalışkanlık gibi
meziyetlere sahip Avrupalılardan farklı olan bu özelliklerini Doğulu
kimliklerine borçludurlar. Günlüklerde Türklerin görev sorumluluğu ve insancıl
yönleriyle ilgili ahlakî özellikleri, Almanların esirlere karşı gösterdikleri
uygar ve insancıl davranışlarla karşılaştırmalı olarak değerlendirilmektedir.
Bir Avrupalı olarak Almanlar, çoğu zaman İngilizlere karşı Türklerden daha
kibar davranmalarına göre öne çıkmaktadırlar. Hatırat yazarlarına göre, her ne
kadar Almanlar İngilizlere karşı cephede düşman olarak savaşmaktaysa da,
Osmanlı topraklarında Doğunun barbar halkları arasında yegane uygar halk olarak
kendilerine karşı insancıl yaklaşımlarıyla temayüz etmektedirler.

Gelişimin diğer alanlarında olduğu gibi, eğitim alanında da İngiliz
esirler, Türklerle Almanları karşılaştırmaktadırlar. Türklerin eğitim durumunun
çok aşağı olduğu, Ermeni ve Rum tebaasının Osmanlı Devleti’nin beyin ve finans
kaynağı olduğunu, bu yüzden Türklerin kendilerinden daha yüksek eğitim
düzeyindeki gayrimüslimlerden korktukları vurgulanmaktadır. Eğitim durumu
açısından eleştirilen Türklere karşılık, Almanlardan, iletişimden ulaşıma,
savaş araç gereçlerinin üstünlüğüne göre takdirle bahsedilmektedir. Osmanlı
Devleti’inde gerek ulaşım, gerekse iletişim teknolojisinde Almanların üstünlüğü
vurgulanmaktadır. Berlin-İstanbul-Bağdat-Basra demiryolu sebebiyle Almanların
Osmanlı sınırlarında büyük yatırım yaptıkları belirtilmektedir. İngiliz
esirler, gerek Kûtü’l-Amâre savaşı sırasında, gerekse Anadolu’daki esirlik
günlerinde karşılaştıkları iletişim teknolojisi araçları dolayısıyla
Almanlardan takdirle bahsetmektedirler. Ulaşım ve iletişim teknolojisi dışında,
silahtan haritaya kadar pekçok askerî araç-gereç de Alman yapımı olarak
kaydedilmektedir.

Askerî, politik, sosyo-kültürel açılardan Türkleri ve Almanları karşıtlar
olarak değerlendirilen İngiliz esirler, ortak kültürel mirası paylaştıkları
Almanlarla ilgili, cephede teknoloji ve strateji bakımdan tam donanımlı düşman,
savaş dışı durumlarda ise insancıl meziyetleriyle temayüz eden bir Avrupalı
imajı çizmektedirler. Buna karşılık, Türkler, cephede strateji açısından zayıf
olmakla birlikte güçlü bir savunmacı, gözüpek askerler olarak betimlenmektedirler.
Diğer yandan, görev ahlakı açısından Türk askerlerinin, esirlere karşı lakayd,
ihmalkâr ve sorumsuzca yaklaşımı ön plandadır.

İngiliz esirlerin hatıralarında ekonomik, politik, askerî, teknolojik ve
ahlakî açıdan karşılaştırılan Türk ve Alman imajı, çoğu zaman Doğulu ve Batılı
kimliği üzerine kurgulanmıştır. Günlüklerde Türkler, ekonomik, politik ve
kültürel açıdan geri kalmakla Doğu’yu, Almanlar ise gelişim, modernite ve
uygarlık açısından Batı’yı simgelemektedirler. İngiliz esirlerin,
Kûtü’l-Amâre’de yaşadıkları yenilgi travmasının etkisiyle, her iki tarafla
ilgili yaklaşımlarında zaman zaman abartılı ifadelere yer verdikleri, bazen
aynı olayla ilgili bilgi ve yorum bakımından farklı detaylar aktardıkları
gözlemlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, I. Dünya Savaşı, Osmanlı, Kûtü’l-Amâre, Türk İmajı, Alman İmajı, İngiliz Esirler, Hatırat

Kaynakça

• Barber, Major Charles Harrison. Besieged in Kut and After. London: William Blackwood and Sons, 1918.
• Bishop, Harry Coghill Watson. A Kut Prisoner. London: Anchor Press, 1920.
• Düzgün Hüseyin – Ertan Erol. “Kutü’l-Ammare Kuşatması Sonrası Esir Alınan İngiliz Subayların Hatıratlarında Esaret Günleri ve Anadolu’daki Esir Kampları”, Unutulan Zafer:
• Kutü’l-Ammare, 100’üncü Yılında Yeniden Anlamak Sempozyumu (İstanbul, 8 Mart 2016). Ed. Hasan Hoşoğlu. 411-420. İstanbul: Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, 2016.
• Ekim, Kadir. Birinci Dünya Savaşında Irak Cehpesi Kut’ül-Amare Muharebesi (29 Nisan 1916 – 16 Şubat 1917, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, 2015.
• Mousley, Edward Opotiki. The Secrets of a Kuttite. London: William Clowes and Sons, 1921.
• Ölçen, Yavuz. Birinci Dünya Harbi Irak Cephesi Kutülammare muharebeleri (29 Nisan 1916 – 16 Şubat 1917), Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 1992.
• Özcan, Ahmet. “Kutü’l-Ammare Zaferini Tarihe Yazmak: “Kutü’l-Ammare Hakkında Yazılmış Türkçe Metinler Üzerine Bir Deneme”, Unutulan Zafer: Kutü’l-Ammare, 100’üncü Yılın-da Yeniden Anlamak Sempozyumu (İstanbul, 8 Mart 2016). Ed. Hasan Hoşoğlu. 429-439. İstanbul: Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, 2016.
• Sandes, Edward Warren Caulfeild. In Kut and Captivity with Sixth Indian Division. London: John Murray, 1919.
• Şahin, Hilal. “Bir İngiliz-Türk Savaşında Hintli Askerler: Kût’ül-Amâre’de Sosyal Bir Dram”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 4/13, (Aralık 2017): 1-23.
• Townshend, Charles Vere Ferrers. My Campaign. New York: The James A. McCann Company, 1920.
• Ulutin, Betül. Birinci Dünya Savaşı’nda Kutülamare Muharebeleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2016.
• Yılmaz, Hadiye, “İngiliz Askerlerin Hatıralarında Kut’ül Ammare Kuşatması”, Unutulan Zafer Kutü’l-Ammare, 100. Yılında Yeniden Anlamak Sempozyumu (8 Mart 2016). Harp Aka-demileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü. Erişim: 21 Mayıs 2019, https://www.academia.edu/23202685/%C4%B0NG%C4%B0L%C4%B0Z_ASKERLER%C4%B0N_HATIRALARINDA_KUT%C3%9CL_AMMARE_KU%C5%9EATMASI_KUT_AL _AMARA_SIEGE_IN_THE_MEMORIES_OF_BRITISH_SOLDIERS.
• Yılmaz, Hadiye. “Üç İngiliz Subayın Gözünden Kûtü’l-Amâre Kuşatması”, Kûtü’l-Amâre: Olaylar, Hatıralar, Raporlar 1916, haz. Hasan Hoşoğlu ve Hacer Kılıçaslan (İstanbul: Kronik Ki-tap, 2017), s. 173-198.