Kendini Ayarlamanın Dini Yönelim ve Dini Grup Üyeliği ile İlişkisi Üzerine Nicel Bir Araştırma

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 1, 539 - 563, 15.06.2020

Büşra Kılıç Ahmedi

https://doi.org/10.18505/cuid.675046

Cited By: 1

Öz

Kendini ayarlama teorisi, bireylerin öz-kontrol, öz düzenleme, benlik sunumu gibi kişiler arası ilişkilere uyum stratejilerine başvurmadaki farklılıklarına bir açıklama getirme iddiasıyla ortaya çıkmıştır. Sosyal hayatın anatomisine dair önemli bilgiler sunduğu için, ortaya atıldığı günden bu yana, özellikle sosyal psikoloji alanındaki çalışmalara çokça konu olmuştur. Kendini ayarlama ve dindarlık ilişkisini konu edinen bu çalışmanın amacı, dindarlık yönelimleri ile kendini ayarlama düzeyi arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığını ve varsa bu ilişkinin yönünü saptamaktır. Ayrıca dini grup üyeliğinin kendini ayarlama düzeyi üzerindeki etkisini sınamak da çalışmanın bir diğer amacını oluşturmaktadır. Araştırmanın amaçları doğrultusunda, Bursa’da ikâmet eden 16-65+ yaş aralığında yer alan 437 kadın, 369 erkek olmak üzere toplam 806 kişiden oluşan örneklem grubuna, kendini ayarlamanın ölçümü için Gözden Geçirilmiş Kendini Ayarlama Ölçeği ve dini yönelimin tespiti için Dini Yönelim Ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen bulgular, iç güdümlü dini yönelim ile kendini ayarlama arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişkinin varlığını ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, kendini ayarlama ile dini grup üyeliği arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. 

Özet: Toplumsal bir varlık olarak dünyaya gelen insanın henüz anne karnındayken başlayan uyum süreci, sayısız uyarıcıyla dolu dış dünya ile tanışması sonucunda daha karmaşık bir hal almaya başlamaktadır. Önceleri daha ziyade fiziksel nitelikte olan bu süreç, zamanla duygusal, bilişsel ve sosyal etmenlerin dahil olmasıyla genişleyerek insanın yaşamı boyunca mücadelesini vereceği gelişim ödevlerine dönüşmektedir. Bireyin, toplumun organik bir parçası olma serüvenini kapsayan sosyal gelişimin, bireyin ötekinin varlığının farkına varması, onu tanıması, ona benzer ya da onun onayını alabilecek davranış kalıpları geliştirmesi, yani kısaca onunla yaşamayı öğrenmesi şeklinde tanımlanması mümkündür. Sosyal gelişimin bel kemiğini oluşturan anlamlı ilişkiler benliğin önemli bir parçasını meydana getirdiği ve aidiyet asli ihtiyaçlarından biri olduğu için bireyin, ötelenme veya dışlanma ihtimaliyle karşılaşmamak adına duygu, eylem ve kararlarını az ya da çok bu ihtiyacı doğrultusunda şekillendirdiği görülmektedir. Aidiyet, sağlıklı her birey için evrensel bir ihtiyaçken, ilişkinin seyrine yön verme, rol paylaşımı, durumsal (situational) ipuçlarının kullanımı gibi hususlarda bireyler arasında farklılıklar görülmektedir. İnsanların kişiler arası süreçleri inşa edişlerindeki bireysel farklılıklar Mark Snyder’ın dikkatini kendini ayarlama (self-monitoring) bahsine çekmiş ve böylelikle kavram ilk defa sistematik bir teori haline getirilmiştir. Kendini ayarlama, bireylerin benlik sunumları, dışa vurumcu davranışları ve sözsüz duygusal göstergelerini kontrol etmeleri ve bunlar üzerinde düzenlemede bulunmalarını ifade eden bir kavramdır. Buna göre, davranışlarını içerisinde bulunduğu bağlama göre şekillendirmeye eğilimi yüksek olan bireyler kendini ayarlaması yüksek, düşük olanlar ise kendini ayarlaması düşük birey olarak sınıflandırılmaktadır. 

Sosyal davranışın belirleyicilerinden biri olan dine bağlılığın, bir sosyal davranış stratejisi olarak değerlendirilebilen kendini ayarlama ile bağlantılı olacağı iddia edilebilir. Bu çerçevede, bu çalışmanın ana konusunu kendini ayarlama ile dindarlık arasındaki ilişki oluşturmaktadır. Çalışmada iç güdümlü-dış güdümlü (intrinsic-extrinsic) dindarlığın bireylerin kendini ayarlama düzeyleri üzerindeki etkisinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca bir dindarlık formu olarak dini grup dindarlığının kendini ayarlama üzerinde bir etkisinin olup olmadığının ortaya çıkartılması için dini grup mensubiyeti esas alınarak dini gruba mensup olan bireyler ile olmayan bireylerin kendini ayarlama düzeylerinin karşılaştırmalı bir şekilde incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın örneklemi basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilmiş olup, 2017 yılında Bursa’da ikâmet eden 16-65+ yaş aralığındaki 806 bireyden müteşekkildir. Araştırmaya katılanların 437’si (%54,2) kadın, 369’u (%45,8) erkeklerden meydana gelmektedir. 

Bu çalışmada değişkenler arasındaki ilişkinin varlığı, yönü ve derecesini tespit etme amacı sebebiyle ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Bilgi toplama yöntemi olarak anket tekniği tercih edilmiştir. Anket formu, katılımcıya formda yer alan sorular dışında başka soru sormayı gerektirmeyecek şekilde önceden düzenlenmiştir. Bu araştırmada kullanılan anket formu, 43 maddeden oluşmaktadır. Anketin başlangıcında, yaş, cinsiyet, eğitim durumu, medeni durum, meslek, yaşanan yer, sosyo-ekonomik durum sorularından oluşan demografik maddeleri, öznel dine önem verme düzeyi ve dini grup üyeliğini kapsayan maddeleri içeren 9 maddelik kişisel bilgi formu yer almaktadır. Kendini ayarlamanın ölçümü için Mark Snyder tarafından geliştirilen, Richard Lennox ile Raymond Wolfe tarafından revize edilen ve İlknur Özalp Türetgen ile Sevim Cesur’un Türkçeye uyarlama çalışmalarını yaptığı 12 maddeli “Gözden Geçirilmiş Kendini Ayarlama Ölçeği” kullanılmıştır (α=.80). Dini yönelimin ölçümü için ise Gordon Allport ile Michael Ross’un geliştirdiği ve Fatma Gül Cirhinlioğlu tarafından Türkçeye uyarlanan 22 maddelik “Dini Yönelim Ölçeği” kullanılmıştır (α=.90). Ölçekler aracılığıyla toplanan veriler, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), t-Testi, Pearson Korelasyon Analizi ve Basit Doğrusal Regresyon Analizi yoluyla işlenerek araştırma bulgularına dönüştürülmüştür. 

Katılımcıların kendini ayarlama puanları ile iç güdümlü dini yönelim puanları arasında bir ilişkinin olup olmadığını ortaya koymak için yapılan basit doğrusal korelasyon analizinin sonuçlarına göre değişkenler arasında pozitif yönde ve anlamlı düzeyde bir ilişki bulunmaktadır (r=0,102, p=0,004<0,01). Kendini ayarlama ile dış güdümlü dini yönelim arasında yapılan korelasyon analizi de değişkenler arasında pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğunu göstermektedir (r=0,192, p=0,00<0,01). Kendini ayarlama noktasında dini grup üyesi olmanın anlamlı bir farklığa sebep olup olmadığını ortaya çıkarmak için yapılan t-testinin sonuçları, istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılığın saptanmadığını göstermektedir (t(804)=0,642, p=0,521>0,05). Kendini ayarlama ile dine öznel önem verme düzeyi arasında yapılan korelasyon analizi sonucunda da anlamlı bir ilişkinin saptanmadığı görülmektedir (r=0,051, p=0,146>0,05).

Bu araştırma kendini ayarlama ile iç güdümlü dini yönelim arasında negatif bir ilişkiyi varsaymıştır. Ancak araştırmanın öngörülenin aksine sonuçlar sergilemesi ve dini yönelim ile kendini ayarlama ilişkisini konu edinen daha önceki çalışmalardan ayrılmış olması, konuyla ilgili yeni soruların sorulmasına kapı aralamaktadır. Dini gruplar, yapıları gereği, bireyi benlik sunumu kontrolüne, itaate, düşündüğü gibi davranmak yerine grup tarafından uygun görüldüğü gibi davranmaya, gruba uyum sağlamaya, tutum değişikliği olmaksızın davranış değişikliğine ve dolayısıyla tutum-davranış tutarsızlığına sevk edebilmektedir. Aslında yalnızca dini grupların değil, tabiatları gereği bütün grupların birey üzerinde uyum odaklı baskı oluşturduğu iddia edilebilir. Dolayısıyla, genel olarak bir gruba mensup olmanın bireyin kendini ayarlama düzeyi üzerinde anlamlı etkisinin olabileceği öngörülebilir. Bu araştırmanın dini grup üyesi olsun olmasın katılımcılarının genel olarak kendini ayarlama skorlarının yüksek olması, iki grup arasındaki farkın gözlenebilirliğini düşürmüş olabilir. Dolayısıyla farklı bir örneklem üzerinde çalışmanın tekrarlanması farklı sonuçlar ortaya çıkarabilir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Kendini Ayarlama, Kişilik, Dini Yönelim, Dini Grup Üyeliği

A Quantitative Research on the Relationship of Self-Monitoring with Religious Orientation and Religious Group Membership

Öz

Self-monitoring theory explains the individual differences in using interpersonal adjustment techniques like self-control, self-regulation, and self-presentation. Self-monitoring plays a key role for understanding the social life. Therefore, it has been one of most popular research topics in social psychology. The aim of this study is to find out if there is a meaningful relationship between religious orientation and self-monitoring, and to determine the direction of the relationship if it exists. Besides, examining the effect of religious group membership on self-monitoring is another aim of this study. In accordance with this purpose, Religious Orientation Scale and Revised Self-Monitoring Scale are applied to sample group which consists of 437 female and 369 male participants aged16 to 65+ living in Bursa. The results has revealed that there is a meaningful positive correlation between intrinsic religious orientation and self-monitoring. In addition, no meaningful relationship between religious group membership and self-monitoring has been confirmed.

Summary: The adaptation process of the human being as a social creature starts in a mother's womb and becomes more complicated in consequence of coming into the world which is full of stimulus. In the beginning, this process has only a physical aspect, but with the inclusion of emotional, cognitive, and social factors over time turns into developmental tasks that people will struggle throughout their lives. The social development involves the process of becoming of the individual as an organic part of the society. As the individual realizes the existence of the other, he/she develops similar patterns of behavior that can be approved by the other. Because the meaningful relationships that form the backbone of social development constitute an important part of the self. Belonging is one of the main needs, that the individual shapes his emotions, actions, and decisions more or less in line with this need in order not to encounter the possibility of social exclusion. 

While belonging is a universal need for every healthy individual, there are differences between individuals in terms of directing the course of the relationship, role sharing, and using situational clues. Individual differences in how people construct interpersonal processes led Mark Snyder to systematize and theorize the concept of self-monitoring. Self-monitoring is a concept that expresses individuals' control of self-presentation, expressive behavior, and non-verbal emotional expression and their regulation. Accordingly, individuals with a high tendency to shape their behavior according to the context are classified as high self-monitors and those with low tendency are classified as low self-monitors. 

It can be said that adherence to religion, which is one of the determinants of social behavior, is related to self-monitoring. In this context, the main subject of this study is the relationship between self-monitoring and religiosity. The study aims to examine the effect of intrinsic-extrinsic religiosity on individuals' self-monitoring levels. Besides, as a form of religiosity, to reveal whether religious group religiosity affects self-monitoring, the study examines also self-monitoring levels of individuals belonging to the religious group and those who are not.

The sample of the study was selected by a simple random sampling method and it consists of 806 participants aged 16 to 65+ living in Bursa in 2017. 437 (54.2%) of the participants in the research are women and 369 (45.8%) are men. In this study, a relational screening model was used for determining the presence, direction, and degree of the relationship between the variables. The questionnaire technique was preferred as the method of gathering information. The questionnaire was arranged in a way that does not require asking the participant any other questions apart from the questions on the form. The questionnaire form used in this research consists of 43 items. At the beginning of the questionnaire, there is a 9-item personal information form that includes demographic items consisting of age, gender, educational status, marital status, occupation, place of residence, socio-economic status, levels of subjective religious involvement, and religious group membership. For the measurement of self-monitoring, a 12-item "Self-Monitoring Scale", which was developed by Mark Snyder, revised by Richard Lennox and Raymond Wolfe and adapted by İlknur Özalp Türetgen and Sevim Cesur to Turkish (α = .80) was used. For the measurement of religious orientation, a 22-item “Religious Orientation Scale” developed by Gordon Allport and Michael Ross and adapted to Turkish by Fatma Gül Cirhinlioğlu was used (α = .90). Data collected through scales were processed by One Way Variance Analysis (ANOVA), t-Test, Pearson Correlation Analysis, and Simple Linear Regression Analysis and turned into research findings.

According to the results of the simple linear correlation analysis conducted to reveal whether there is a relationship between the self-monitoring scores of the participants and the intrinsic religious orientation scores, there is a positive and significant relationship between the variables (r = 0.102, p = 0.004 <0.01). The findings also shows that there is a positive relationship between self-monitoring and extrinsic religious orientation (r = 0,192, p = 0,00 <0,01). T-test results analyzing whether being a religious group member causes a significant difference show that there is no statistically significant difference (t (804) = 0.642, p = 0.521> 0.05). The result of the correlation analysis between self-monitoring and the level of subjective religious involvement shows that no significant relationship is found (r = 0.051, p = 0.146> 0.05).

This research expected that there was a negative relationship between self-monitoring and intrinsic religious orientation. However, the analyses has not reported anticipated results as addressed in the previous research. Therefore, this study opens the door for asking new questions about the subject. Religious groups, by their very nature, can refer the individual to self-presentation control, obedience, to act as deemed appropriate by the group, to adapt to the group, to change behavior without attitude change, and therefore, to attitude-behavior inconsistency. It can be argued that not only religious groups but, by their nature, all social groups create harmony-oriented pressure on the individual. Therefore, it can be predicted that belonging to a group, in general, may have a significant effect on the level of self-monitoring. The high self-monitoring scores of the participants, whether religious or non-religious group members of this study may have reduced the observability of the difference between the two groups. Therefore, repeating the study on a different sample may produce different results. 

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Self-Monitoring, Personality, Religious Orientation, Religious Group Membership

Kaynakça

• Altunsu Sönmez, Özlem. Religiosity, Self-Monitoring and Political Participation: A Research on University Student. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Bacanlı, Hasan. “Kendini Ayarlaması Yüksek ve Düşük Bireylerin Kişilik Özellikleri”. Eğitim Bilimleri I. Ulusal Kongresi, Bildiriler IV: Eğitimde Psikolojik Hizmetler. 459-466. Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi, 1993.
• Bateson, Melissa vd. “Cues of Being Watched Enhance Cooperation in A Real-World Setting”. Biology Letters 2 (2006), 412-414.
• Baumeister, Roy F. - Leary, Mark R. “The Need to Belong: Desire For Interpersonal Attachments as a Fundamental Human Motivation”. Psychological Bulletin 117/3 (1995), 497- 529.
• Baumeister, Roy F. - Twenge, Jean M. “The Social Self”. Handbook of Psychology. ed. Irving B. Weiner. 5/327-352. New Jersey: John Wiley & Sons. Inc., 2003.
• Belsky, Jay vd. “For Better and Worse: Differential Susceptibility to Environmental Influences”. Current Directions in Psychological Science 16/6 (2007), 300-304.
• Berscheid, Ellen vd., “Outcome Dependency: Attention, Attribution, and Attraction”. Journal of Personality and Social Psychology 34/5 (1976), 978-989.
• Borkenau, Peter vd., “Genetic and Environmental Influences on Person-Situation Profiles”. Journal of Personality 74/5 (2006), 1451-1480.
• Briggs, Stephen R. - Cheek, Jonathan M. “The Role of Factor Analysis in The Development and Evaluation of Personality Scales”. Journal of Personality 54/1 (1986), 106-148.
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2. Basım, 2003.
• Büyükşahin Sunal, Ayda - Dönmez, Ali. “Self Monitoring in Romantic Relationships: Stress and Psychological Symptoms”. Eğitim ve Bilim 36/162 (2011), 149-158.
• Can, Abdullah. SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi, 3. Basım, 2014.
• Cantor, Nancy - Mischel, Walter. “Prototypicality and Personality: Effects on Free Recall and Personality Impressions”. Journal of Research in Personality 13/2 (1979), 187-205.
• Carter, Evan C. vd. “The Mediating Role of Monitoring in the Association of Religion With Self-Control”. Social Psychological and Personality Science 3/6 (2012), 691-697.
• Cirhinlioğlu, Fatma Gül. Üniversite Öğrencilerinde Utanç Eğilimi, Dini Yönelimler, Benlik Kurguları ve Psikolojik İyilik Hali Arasındaki İlişkiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Dworkin, Robert H. “Genetic and Environmental Influences on Person-Situation Interactions”. Journal of Research in Personality 13 (1979), 279-293.
• Ellis, Bruce vd. “Differential Susceptibility to the Environment: An Evolutionary–Neurodevelopmental Theory”. Development and Psychopathology 23 (2011), 7-28.
• Gangestad, Steve - Snyder, Mark. “"To Carve Nature at Its Joints": On the Existence of Discrete Classes in Personality”. Psychological Review 92/3 (1985), 317-349.
• Gangestad, Steven W. - Snyder, Mark. “Self-Monitoring: Appraisal and Reappraisal”. Psychological Bulletin 126/4 (2000), 530-555.
• Göcen, Gülüşan. “Pozitif Psikoloji Düzleminde Psikolojik İyi Olma ve Dini Yönelim İlişkisi: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma”. Toplum Bilimleri Dergisi 7/13 (2013), 97-130.
• Gudykunst, William B. vd. “A Cross-Cultural Comparison Of Self-Monitoring”. Communication Research Reports 6/1 (1989), 7-12.
• Gudykunst, William B. vd. “Cultural Differences in Self-Consciousness and Self-Monitoring”. Communication Research 14/1 (1987), 7-34.
• Henderson, Norman D. “Human Behavior Genetics”. Annual Review of Psychology 33 (1982), 403-440.
• Ickes, William - Barnes, Richard D. “The Role of Sex and Self-Monitoring in Unstructured Dyadic Interactions”. Journal of Personality and Social Psychology 35/5 (1977), 315- 330.
• Ickes, William vd. “Objective Self-Awareness and Individuation: An Empirical Link”. Journal of Personality 46/1 (1978), 146-161.
• James, William. The Principles of Psychology. 1. Cilt. New York: Henry Holt and Company, 1890.
• Kenrick, Douglas T. - McCreath, Heather E. “Person-Environment Intersections: Everyday Settings and Common Trait Dimensions”. Journal of Personality and Social Psychology 58/4 (1990), 685-698.
• Kızılgeçit, Muhammed. “Yalnızlık Dindarlık İlişkisi”. Din, Değerler ve Sağlık. ed. Hayati Hökelekli. 517-554. İstanbul: Dem Yayınları, 2017.
• Koç, Mustafa. “Dindarlık ile Kendini İzleme İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Akademik Araştırmalar Dergisi 41 (2009), 127-144.
• Koç, Mustafa. Yetişkinlik Döneminde Dindarlık ile Benlik Kavramı Değişkenleri Arasındaki İlişki. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Kojetin, Brian - Snyder, Mark. “Self-Monitoring and Religiosity”. The Annual Convention of the American Psychological Association. 1-17. Washington, D.C., 1986.
• Lautenschlager, Gary J. - Graziano, William G. “Conducting Research on the Development of Social Behavior: The Case of Self-Monitoring”. Contemporary Social Psychology 14/2 (1990), 89-95.
• Leary, Mark R. - Kowalski, Robin M. “Impression Management: A Literature Review and Two-Component Model”. Psychological Bulletin 107/1 (1990), 34-47.
• Lennox, Richard D. - Wolfe, Raymond N. “Revision of the Self-Monitoring Scale”. Journal of Personality and Social Psychology 46/6 (1984), 1349-1364.
• Lennox, Richard D. “The Problem With Self-Monitoring: A Two-Sided Scale and a One-Sided Theory”. Journal of Personality Assessment 52/1 (1988), 58-73.
• Leone, Christopher “Self-Monitoring: Individual Differences in Orientations to the Social World”. Journal of Personality 74/3 (2006), 633-657.
• Lippa, Richard. “Expressive Control, Expressive Consistency, And The Correspondence Between Expressive Behavior And Personality”. Journal of Personality 46/3 (1978), 438- 461.
• Markus, Hazel. “Self-Schemata and Processing Information About the Self”. Journal of Personality and Social Psychology 35/2 (1977), 63-78.
• McCullough, Michael E. - Willoughby, Brian L. B. “Religion, Self-Regulation, and Self-Control: Associations, Explanations, and Implications”. Psychological Bulletin 135/1 (2009), 69-93.
• Metcalf, John T. “Empathy and The Actor's Emotion”. Journal of Social Psychology 2/2 (1931), 235-238.
• Özalp Türetgen, İlknur - Cesur, Sevim. “Gözden Geçirilmiş Kendini Ayarlama Ölçeği’nin Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması”. Türk Psikoloji Yazıları 9/17 (2006), 1-17.
• Pillow, David R. vd. “Exploring the Relations Between Self-Monitoring, Authenticity, and Well-Being”. Personality and Individual Differences 116 (2017), 393-398.
• Plotnik, Rod – Kouyoumdjian, Haig. Introduction to Psychology. Canada: Wadsworth, 2011.
• Price, Richard H. - Bouffard, Dennis L. “Behavioral Appropriateness and Situational Constraint as Dimensions of Social Behavior”. The Psychology of Social Situations: Selected Readings. ed. Adrian Furnham - Michael Argyle. 26-39. New York: Pergamon Press, 1981.
• Ragsdale, J. D. “Relational Communication Competence in High and Low Christian Religious Commitment: A Research Note”. Review of Religious Research 35/3 (1994), 268- 274.
• Rahaim, Sara vd. “Differences in Self-Monitoring of Expressive Behavior in Depressed and Nondepressed Individuals”. Psychological Reports 46 (1980), 1051-1056.
• Saliba, John. “Psychology and the New Religious Movements”. The Oxford Handbook of New Religious Movements. ed. James R. Lewis. 317-332. New York: Oxford University Press, 2004.
• Saliba, John. “Psikoloji ve Yeni Dini Hareketler”. çev. Muhammed Kızılgeçit vd. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (2017), 194-214.
• Sampson, Edward E. “Personality and The Location of Identity”. Journal of Personality 46/3 (1978), 552-568.
• Snyder, Mark. “Cognitive, Behavioral, and Interpersonal Consequences of Self-Monitoring”. Perception of Emotion in Self and Others. ed. Patricia Pliner vd. 181-201. New York: Plenum Press, 1979.
• Snyder, Mark. “Self-Monitoring Processes”. Advances in Experimental Social Psychology 12 (1979), 85-128.
• Snyder, Mark. “Self-Monitoring”. The Blackwell Encyclopedia of Social Psychology. ed. Antony S. R. Manstead - Miles Hewstone. 515-517. Oxford: Blackwell Publishing, 1995.
• Snyder, Mark. Public Appearances Private Realities: The Psychology of Self-Monitoring. New York: W.H. Freeman and Company, 1987.
• Turnley, William H. - Bolino, Mark C. “Achieving Desired Images While Avoiding Undesired Images: Exploring the Role of Self-Monitoring in Impression Management”. Journal of Applied Psychology 86/2 (2001), 351-360.
• TÜİK. Seçilmiş Göstergelerle Bursa 2013. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, 2014.
• Wolf, Heike vd. “Self-Monitoring and Personality: A Behavioural-Genetic Study”. Personal and Individual Differences 47 (2009), 25-29.