Hegemonic Elements of Representative Thinking: Reification, Colonialism and Culturalism

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 2, 933 - 949, 15.12.2020

İrfan Kaya

https://doi.org/10.18505/cuid.788025

Öz

The article that discusses the issue of culturalism as an element of the idea of representation tries to examine a concept, which claims to represent reality through conceptualization, from scratch, or by going to the bottom in a manner of excavation. Foucault's archaeology was chosen as the most suitable method for this excavation activity. Because the archaeological method does not make a historical or meta-historical claim beyond the truth; it does not impose the necessary violence of the method on its object. It grasps its object in its singularity, and most importantly, it thinks and suggests that the truth is no more than an invention. This archaeological study on the concept of culture tries to reveal the difference between the current meaning of the concept and its etymological origin and to grasp it in its singularity. In this way, the problematic relationship between the concepts that man invented and applied while engaging in understanding things that are happening around him will be revealed. Conceptualization is inherent in the idea of truth, which is based on absolutism and is no more than an invention, while ultimately subordinating the particular to the universal. While the article reveals the intolerance of the act of dichotomous thinking, which operates as a product of the effort to represent the truth, as in the nature-culture distinction, it acts according to the approach known as deconstruction in social sciences. In a representative thought, truth is what can actually be represented, presenting itself to the observer as an object of display. The fact that the understanding of truth is based on essentialist principles such as absolute, unchangeable, fixed, universal thanks to Plato makes an idealized representation inevitable. In fact, intellectual endeavors such as conceptualization, abstraction, and generalization mean the idealization of the concrete, singular, and unique by detaching it from its context. It can be said that underlying the idea of representation is the belief that the human mind can grasp the essence of things and therefore can represent them in thought, depending on the idea that truth is rational. As is, it is a thought that tries to keep realism in its hands, blesses it, and strives with all its might to declare its divine absolutism. Ultimately, while the mechanism of representation operates for the stable, it acts with the aim of establishing dominance. The distinction between the representative and the represented is ultimately the product of an anthropocentric perspective. Thanks to this distinction, it is inevitable that everything except the observer subject becomes the object of study. This point of view, believed to be one and universal, requires the fixation of the object of study. It can be said that the idea of representation, which signifies the ideal of absolute truth, underlies today's issues that are based on differences, such as language, religion, race, and gender, that have always been on the world agenda. As the products of representative thought, both binary categorization based on distinction such as nature and culture, and the concept that implies a direct relationship between thought and the outside world, realism is a state of alienation in which whatever is related to the human being ceases to belong to it and is used against it. The reification made possible by the distinction between the representative and the represented is actually nothing but alienation. It can be said that the rooted problem of the world of thought and the peoples of the world since Platonism is that reification and commodification have become so universal that they seem almost like natural, organic entities, and forms. The attempt of representative thought, which confines external reality to the conceptual world, to impose a framework on reality, breaks the connection with reality, and moreover, by being guided by concepts and abstractions, it builds iron cages around the human being. The insistence of Western thought on representation, no matter if it is true or false, no matter it is accepted or not, has led to the radical consequence of the abolition of certainty over reality. Today, the world of thought has evolved from the representation of the truth, which implies the idea that there is a necessary connection between the order of things and the order of words, to the reality of representation, where the boundary between reality and image is abolished, the reality is aestheticized and transformed into images, and society ultimately becomes cultural. With an entry into the cultural turn, everything has become cultural and conventional in the postmodern period.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Culture, Representation, Reification, Culturalism

Temsilci Düşüncenin Hegemonik Unsurları: Şeyleşme, Sömürgecilik ve Kültürelcilik

Öz

Temsil düşüncesinin bir unsuru olarak kültürelcilik meselesini tartışma konusu yapan makale; kavramsallaştırma marifetiyle gerçekliği temsil ettiği iddiasındaki (bir) kavramı, iyi bir çukur kazıcısı edasıyla en başa sararak ya da en dibe inerek eşeleme çabasındadır. Bu kazı faaliyetine en uygun yöntem olarak da Foucault’nun arkeolojisi seçilmiştir. Zira arkeolojik yöntem, hakikat üstünde tarih dışı ve ötesi bir iddia taşımaz, nesnesine yöntemin zorunlu şiddetini dayatmaz, nesnesini kendi tekilliği içerisinde kavrar, en önemlisi de hakikatin bir icattan fazlası olmadığını düşünür ve düşündürür. Kültür kavramı üzerinden yapılan bu arkeolojik inceleme, kavramın bugünkü kullanılan anlamı ile etimolojik kökeni arasındaki farkı ortaya koymaya ve tekilliği içerisinde kavramaya çalışmaktadır. Böylelikle insanın etrafında olmakta olanları anlama faaliyetinde bulunurken icat ettiği ve başvurduğu kavramların şeylerle olan sorunlu ilişkisi ortaya konmuş olacaktır. Kavramsallaştırma, nihayetinde tikeli evrensele tabi kılarken mutlaklık üzerine kurulu, bir icattan fazlası olmayan hakikat düşüncesine içkindir. Makale, doğa-kültür ayrımında olduğu gibi hakikatin temsili çabasının bir ürünü olarak işletilen dikotomik düşünme ediminin farklı olana gösterdiği tahammülsüzlüğü ortaya koyarken sosyal bilim dünyasında yapısöküm olarak bilinen yaklaşıma göre hareket etmektedir. Temsilci bir düşüncede hakikat, aslında temsil edilebilen, kendini gözlemciye bir teşhir nesnesi olarak sunandır. Hakikat anlayışının Platon marifetiyle mutlak, değişmez, sabit, evrensel gibi özcü ilkeler üzerine bina edilmesi beraberinde idealize bir temsili kaçınılmaz kılmaktadır. Esasında kavramsallaştırma, soyutlama ve genelleştirme gibi düşünsel uğraşlar da somut, tekil ve biricik olanın bağlamından koparılarak idealize edilmesi anlamına gelmektedir. Temsil düşüncesi için, hakikatin rasyonel olduğu fikrine bağlı olarak, insan aklının, şeylerin özünü kavrayabilir, dolayısıyla onları düşüncede temsil edebilir olduğuna yönelik inancın yattığı söylenebilir. Bu haliyle, gerçekçiliği elinde tutmaya çalışan, kutsayan, tanrısal mutlaklığını ilan etmek üzere tüm gücüyle çabalayan bir düşüncedir. Nihayetinde temsiliyet mekanizması muhkem olan için işletilirken hâkimiyet kurma amacıyla hareket etmektedir. Temsil eden ile temsil edilen şeklindeki ayrım nihayetinde insan merkezli bir bakış açısının ürünüdür. Bu ayrım sayesinde gözlemci özne dışındaki her şeyin inceleme nesnesi haline gelmesi kaçınılmazdır. Tek ve evrensel olduğuna inanılan bu bakış açısı inceleme nesnesinin sabitlenmesini zorunlu kılar. Günümüzün dil, din, ırk ve cinsiyet gibi farklılığa dayalı dünya gündeminden düşmeyen meselelerin kökeninde mutlak hakikat idealini imlemesiyle temsil düşüncesinin yattığı söylenebilir. Temsilci düşüncenin ürünleri olarak gerek doğa-kültür gibi ayrıma dayalı ikili kategorileştirmeler gerekse de düşünce ile dış dünya arasında doğrudan bir ilişkiyi imleyen kavram realizmi insana dair her ne varsa ona ait olmaktan çıktığı ve ona karşı kullanıldığı bir yabancılaşma durumudur. Temsil eden ile temsil edilen arasına konan mesafeyle mümkün hale gelen şeyleşme, aslında yabancılaşmadan başka bir şey değildir. Platonculuktan bu yana düşün dünyasının ve dünya insanlarının kökleşmiş sorunu için, şeyleşmenin ve metalaştırmanın neredeyse doğal, organik varlıklar ve formlar gibi görünecek kadar evrenselleşmiş hale gelmiş olmasıdır denebilir. Dış gerçekliği kavramsal dünyanın içerisine hapseden temsilci düşüncenin gerçekliğe bir çerçeve dayatma girişimi, gerçeklik ile olan bağı koparmakta, dahası kavramlar ve soyutlamalar tarafından yönlendirilmesiyle insanın etrafına demir kafesler örmektedir. Batı düşüncesinin temsildeki ısrarı, doğru ya da yanlış, kabul edilsin ya da edilmesin gerçeklik üzerindeki kesinliğin ortadan kalkması gibi radikal bir sonuç doğurdu. Bugün itibariyle düşünce dünyası, şeylerin düzeni ile kelimelerin düzeni arasında zorunlu bir bağlantı olduğu fikrini imleyen hakikatin temsilinden, gerçek ve imaj arasındaki sınırın silindiği, gerçekliğin estetikleştirilerek imajlara dönüştüğü, toplumun ise en nihayetinde kültürel hale geldiği temsilin hakikatine evrilmiş durumda. Kültürel dönemece girilmesiyle birlikte postmodern dönemde her şey kültüreldir, uzlaşımsaldır. Her şeyin kültürel hale gelmesi ve kültürün doğallaşması, karşı çıkayım derken doğalcılığı yeniden üretmektedir. Kültürelcilik, bireylerin kendi kültürleri tarafından belirlendikleri, bu kültürlerin kapalı, organik bütünler oluşturdukları ve bireyin kendi kültürünü terk edemediği, ancak yalnızca kendi içinde gerçekleştirebildiği hegemonik bir yaklaşımdır. Etrafımızda olup bitenleri anlaşılır kılmak için başvurduğumuz, kendi icadımız olan kavramlar ve kapalı bir devre gibi işleyen ideolojiler gibi kendi gerçekliğini yaratmakta ve dayatmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Kültür, Temsil, Şeyleşme, Kültürelcilik

Kaynakça

• Adorno, Theodor W.. Kültür Endüstrisi, Kültür Yönetimi. çev. Nihat Ülner vd. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
• Archer, Margaret. Culture and Agency. Cambridge: Cambridge University Press, 1988.
• Artun, Ali. Çağdaş Sanat ve Kültüralizm, Kimlik ve Estetik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Bayart, Jean-François. Kimlik Yanılsaması. çev. Mehmet Moralı. İstanbul: Metis Yayınları, 1999.
• Bauman, Zygmunt. Modernlik ve Müphemlik. çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Berger, Peter. Gerçekliğin Sosyal İnşası, Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi. Vefa Saygın Öğütle. Ankara: Atıf Yayınları, 2018.
• Bewes, Timothy. Şeyleşme, Geç Kapitalizmde Endişe. çev. Deniz Soysal. İstanbul: Metis Yayınları, 2017.
• Bourdieu, Pierre. Bir Pratik Teorisi İçin Taslak, Kabiliye Üzerine Üç Etnoloji Çalışması. çev. Nazlı Ökten. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Derrida, Jacques. Dissemination. trans. Barbara Johnson. London: The Athlone Press Ltd., 1981.
• Dirlik, Arif. Postkolonyal Aura, Küresel Kapitalizm Çağında Üçüncü Dünya Eleştirisi. çev. Galip Doğduaslan. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Eagleton, Terry. Kültür. çev. Berrak Göçer. İstanbul: Can Yayınları, 2019.
• Eagleton, Terry. Tanrı’nın Ölümü ve Kültür. çev. Selin Dingiloğlu. İstanbul: Yordam Kitap, 2014.
• Eagleton, Terry. Kültür Yorumları. çev. Özge Çelik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005.
• Fanon, Frantz. Yeryüzünün Lanetlileri. çev. Şen Süer. İstanbul: Versus Yayınları, 2016.
• Fanon, Frantz. Siyah Deri Beyaz Maskeler. çev. Cahit Koytak. İstanbul: Encore Yayınları, 2016.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. “Kim Soyut Düşünüyor”. çev. Hakkı Hünler, Alman İdealizmi II Hegel. haz. Güçlü Ateşoğlu. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2013.
• Hobbes, Thomas. Yurttaşlık Felsefesinin Temelleri. çev. Deniz Zarakolu. İstanbul: Belge Yayınları, 2014.
• Homer, Sean. Fredric Jameson: Marxism, Hermeneutics, Post-modernism. Cambridge: Polity Press, 1998.
• Jameson, Fredric. Kültürel Dönemeç. çev. Kemal İnal. Ankara: Dost Yayınları, 2005.
• Jameson, Fredric. Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı. çev. Nuri Plümer-Abdulkadir Gölcü. Ankara: Nirengi Kitap, 2011.
• Lash, Scott. Sociology of Postmodernism. London and New York: Routledge, 1990.
• Lukacs, Georg. History and Class Consciousness. trans. Rodney Livingstone. London: The Merlin Press, 1971.
• Marx, Karl. Capital: A Critique of Political Economy. trans. Ben Fowkes. Harmonsworth: Penguin, 1990.
• Mitchell, Timothy. Mısır’ın Sömürgeleştirilmesi. çev. Zeynep Altok. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
• Mollaer, Fırat. Yerliciliğin Retoriği. Ankara: Phoenix Yayınları, 2018.
• Mollaer, Fırat. Kimlik, Tanınma Mücadelesi ve Şarkiyatçılık. İstanbul: Metis Yayınları, 2018.
• Mollaer, Fırat. “Şarkiyatçılığı İstismar etmek”. Birikim. 29.07.2020. https://www.birikimdergisi.com/guncel/7243/sarkiyatciligi-istismar-etmek
• Nietzsche, Friedrich. The Will to Power. trans. Walter Kaufmann and Reginald John Hollingdale. New York: Vintage Books, 1968.
• Nietzsche, Friedrich. Ahlakın Soykütüğü Üstüne. çev. Ahmet İnam. İstanbul: Say Yayınları, 2013.
• Nietzsche, Friedrich. Ahlak Ötesi Anlamda Doğru ve Yalan Üzerine. Nietzsche ve Dil. haz. Onur Aktaş. 21-39. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2017.
• Nietzsche, Friedrich. İyinin ve Kötünün Ötesinde, (Bir Gelecek Felsefesini Açış). çev. Ahmet İnam. İstanbul: Yorum Yayınları, 2001.
• Melville, Herman. Journal of a Visit to the Levant, October 11 1856-May 1857. ed. Howard C. Horsford. Princeton: Princeton University Press, 1955.
• Özmakas, Utku. Biyopolitika: İktidar ve Direniş, Foucault, Agamben, Hardt-Negri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Rousseau, Jean-Jacques. Toplum Sözleşmesi ya da Siyasal Tüze Üzerine. çev. Alpagut Erenuluğ. İstanbul: Öteki Yayınları, 1999.
• Sayın, Zeynep. “Batı Modernizmi, İslam Fundamentalizmi”. Medeniyetler Çatışması. der. Murat Yılmaz. 436-442. Ankara: Vadi Yayınları, 2001.
• Sarup, Madan. Post-yapısalcılık ve Postmodernizm. çev. Abdülbaki Güçlü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1997.
• Simmel, Georg. Modern Kültürde Çatışma. çev. Tanıl Bora vd. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Tuğran, Aytaç Hakan. Derrida’nın Hayalet Kavramı Işığında Angelopoulos’un Sınır Üçlemesi Filmlerinin Çözümlemesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Turner, Bryan S.. Beden ve Toplum, Sosyal Teoride Arayışlar. çev. İrfan Kaya-Meryem Berrin Bulut. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
• Williams, Raymond. Anahtar Sözcükler, Kültür ve Toplumun Sözvarlığı. çev. Savaş Kılıç. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Williams, Raymond. Kültür ve Toplum 1780-1950. çev. Uygur Kocabaşoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Zizek, Slavoj. Kırılgan Temas. çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları, 2018.