Schleiermacher’in Psikolojik Yöntemi (Hermenötiği) ve Kur’ân’a Uygulanmasının İmkânı

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 2, 823 - 840, 15.12.2022

Fatih Özaktan

https://doi.org/10.18505/cuid.1153021

Öz

Bir metni anlama ve yorumlama konusunda hem hıristiyan dünyası hem de İslâm âlemi kendi kitaplarına olan inancın mahiyetine uygun bir disiplin geliştirmiştir. Modern dönem hermenötikte derin iz bırakan isimlerden biri olan Schleiermacher, Yeni Ahit (İnciller)’i anlama ve yorumlamada gramatik ve psikolojik yöntem olmak üzere iki yöntem önermektedir. Bu çalışmada hıristiyan bir teolog olan Schleiermacher’in psikolojik yöntemi (hermenötiği) hakkında bilgi verilmiş ve bu yöntemin tefsîr usûlündeki ilimlerle benzerliği ve kesiştiği noktalar tespit edilmeye çalışılmış, bu yöntemi Kur’ân’a uygulamanın imkânına dair bir değerlendirme yapılmıştır. Bu hedef doğrultusunda öncelikle Hıristiyanlık ve Müslümanlıktaki kutsal kitap anlayışı hakkında bilgi verilmiştir. Akabinde Schleiermacher’in psikolojik yönteminde önerdiği sezgisel ve karşılaştırmalı metodun, psikolojik ve teknik görevin tanımı yapılmış ve muhtevası açıklanmıştır. Son kısımda, söz konusu metotların Kur’ân’ı anlamaya ve yorumlamaya katkısının olup olmayacağı değerlendirilmiş ve bu metotların bir benzeri İslâm ilim geleneğinde veya tefsîr usûlünde bir ilim olarak teşekkül etmişse bu da belirtilmiştir. İlaveten bu bölümde Kur’ân metnine doğrudan uygulanması mümkün olmayan psikolojik yöntemdeki metotların tefsîrlere uygulandığında tefsîrlerdeki öznelliği, yakın ve uzak te’vîlleri belirlemeye yardımcı olup olmayacağına dair bir görüş bildirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsîr, Kur’ân, Schleiermacher, Hermenötik, Psikolojik Yöntem.

Schleiermacher’s Psychological Method (Hermeneutics) and Its Possibility of Application to the Qur’ān

Öz

In terms of understanding and interpreting a text, both the Christian world and the Islamic world have developed a discipline appropriate to the nature of the belief in their own books. Schleiermacher, one of the names that had a profound effect on modern hermeneutics, proposes two methods, grammatical and psychological methods, in understanding and interpreting the New Testament (Gospels). In this study, an evaluation has been made about whether the psychological method (hermeneutics) of Schleiermacher, who is a Christian theologian, can be utilized in the Qur’anic exegesis (Tafsir) and interpretation (Ta’wil) and the similarities and intersections of this method with the sciences in the Qur’anic exegesis method have been attempted to be explained. In line with this goal, first of all, information about the understanding of the holy book in Christianity and Islam was given. Afterwards, the definitions of the intuitive and comparative method, psychological and technical task proposed by Schleiermacher in his psychological method were made and its contents were explained. In the last part, it has been evaluated whether the aforementioned methods will contribute to the interpretation of the Qur’an, and if a similar method has been formed as a science in the Islamic scientific tradition or in the method of tafsir, this is also stated. In addition, an opinion has been expressed on whether the methods that cannot be used directly in the interpretation of the Qur’an can be applied to the authors of tafsir (mufassirun) and the tafsirs they have written

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qur’ān, Schleiermacher, Hermeneutics, Psychological Method.

Kaynakça

• Aydemir, Abdullah. “Beytülizze”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/90. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Aydın, Fuat. Dinleri Tarihleriyle Okumak. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Aydın, Mahmut. Anahatlarıyla Dinler Tarihi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 3. Basım, 2013.
• Aydın, Mahmut. Yaşayan Dünya Dinleri. ed. Mehmet Görmez. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Aydın, Mehmet. “Hıristiyanlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/340-345. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Bilen, Osman. Çağdaş Yorumbilim Kuramları. Ankara: Kitabiyat, 2002.
• Bolelli, Nusreddin. Belagat. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı, 3. Basım, 2001.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm Cu’fî. Sahîh-i Buhârî. ed. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Beyrût: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Bulut, Ali. Belâgat-i Müyessera. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2016.
• Ceren Ceylan, Şilan. Paul Rıcoeur’ün Hermeneutik Kuramında Metaforun İşlevi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Davûd, Ebû Bekr Abdullah b. Süleyman b. Eş’as İbn Ebû. Kitâbü’l-Mesâhif. thk. Muhammed Abduh. Kâhire: el-Fârûku’l-Hadîse, 2002
• Demirci, Muhsin. “Esbâb-ı Nüzûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/360-362. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Dilthey, Wilhelm. Hermeneutik ve Tin Bilimleri. çev. Doğan Özlem. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Diraz, Muhammed Abdullah. en-Nebe’ü’l-azîm. Kuveyt: Dâru’l-Kalem, ts.
• Elik, Hasan. Kur’ân’ın Korunmuşluğu Üzerine. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı, 3. Basım, 2009.
• Freund, Julien. Beşeri Bilim Teorileri. çev. Bahaeddin Yediyıldız. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1991.
• Gadamer, Hans-Georg. Hakikat ve yöntem. çev. Hüsamettin Arslan, İsmail Yavuzcan. 2 Cilt. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.
• Grondın, Jean. Introduction to Philosophical Hermeneutics. London: Yale University Press, 1994.
• Hamidullah, Muhammed. Kur’ân-ı Kerîm Tarihi. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2000.
• Harman, Ömer Faruk. “Ahd-i Atîk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/494-501. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
• Hatip, Abdülaziz. Kur’ân Ve Peygamber Aleyhindeki İddialara Cevaplar. İstanbul: Nesil Yayınları, 1997.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’ân’ı Anlamada Metin Dışı (Psikolojik) Bağlam ve Schleiermacher Hermenötiği”. Tafsir Dergisi 2/1 (Mayıs 2022), 1-14.
• Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmail b. Ömer İbn. Fezâilü’l-Kur’ân. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1995.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmiʿli-ahkâmi’l-Kurʾân. thk. Ahmed el-Berdûnî, İbrâhim el-Itfiyyîş. 20 Cilt. Kâhire: Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 3. Basım, 1964.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb. Sünenü’n-Nesâî. thk. Şuayb el-Arnavûd. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’r-Risâle el-âlemiyye, 2009.
• Palmer, Richard E. Hermeneutics. Evanston: Northwestern University Press, 5. Basım, 198O.
• Pfau, Thomas. “Friedrich Schleiermacher’s Theory of Style and Interpretation”. University of Pennsylvania Press 51/1 (Mart 1990), 51-73.
• Râzî, Ebû Abdullah Fahreddîn Muhammed b. Ömer Fahreddîn-. Mefâtîhü’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1999.
• Risser, James. “Plato’s Paradigm for Hermeneutics”. Internationales Jahrbuch für Hermeneutik 1 (2012), 81-93.
• Römer, Inga. “Method”. The Blackwell Companion to Hermeneutics. ed. Niall Keane, Chris Lawn. 86-96. İngiltere: John Wiley, 2016.
• Rutt, Jessica. “On Hermeneutics”. E-Logos 13/1 (Ocak 2006).
• Saîdî, Abdülmüteâl. Bugyetü’l-îzâh li-Telhîsi’l-miftâh fî ulûmi’l-belâga. 4 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Âdâb, 2005.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi. Isparta: Kardelen Kitabevi, 2. Basım, 1999.
• Schleiermacher, Friedrcih. The Hermeneutics: Outline of the 1819 Lectures. çev. Jan Wojcik and Roland Haas. PDF: The Johns Hopkins University Press, 1978.
• Schleiermacher, Friedrich. Hermeneutics and Criticism. ed. Andrew Bowie. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.
• Schleiermacher, Friedrich. Hermeneutics: The Handwritten Manuscripts. çev. James Duke and Jack Forstman. ed. Heinz Kimmerle. Atlanta: Scholars Press, 1986.
• Schleiermacher, Friedrich. The Christian Faith. çev. D.M. Baillie. İskoçya: Edinburgh, 1922.
• Schleiermacher, Friedrich. The Hermeneutics Reader. ed. Kurt Mueller - Vollmer. New York: Continuum, 1988.
• Scholtz, Gunter. Ethik und Hermeneutik: Schleiermachers Grundlegung der Geisteswissenschaften. Frankfurt: Suhrkamp, 1995.
• Simms, Karl. “Textuality”. The Blackwell Companion to Hermeneutics. ed. Niall Keane, Chris Lawn. İngiltere: John Wiley, 2016.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. 4 Cilt. Kâhire: el-Heyetü’l-Mısriyye, 1974.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. ed-Dürru’l-mensûr fi’t-tefsîri’l-me’sûr. 16 Cilt. Kâhire, y.y., 2000.
• Sübkî, Ebû Hamid Bahaeddîn Ahmed b. Ali b. Abdilkâfî. Arûsü’l-efrâh fî şerhi Telhîsi’l-miftâh. 2 Cilt. Beyrût: el-Mektebü’l-Asriyye, 2003.
• Sülün, Murat. Kur’ân Kılavuzu: Mutlak Gerçeğin Sesi. İstanbul : Ensar Neşriyat, 2011.
• Taberî, Ebû Ca‘fer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiu‘l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kâhire: Dâru Hicr, 2001.
• Tanyu, Hikmet. “Ahd-i Cedîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/501-507. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
• Topaloğlu, Bekir. “Hay”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/549-550. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Toprak, Metin. Hermeneutik Ve Edebiyat. İstanbul: Dergah Yayınları, 2016.
• Tümer, Günay. vd. Dinler Tarihi. Ankara: Berikan Yayınları, 9. Basım, 2017.
• Vial, Theodore. Schleiermacher: A Guide for the Perplexed. London: Bloomsbury, 2013.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Levh-i Mahfûz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/151. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Vahdâniyyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/428-430. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Yavuz,Yusuf Şevki. “İlim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 22/108-109. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Yurdagür, Metin. “Muhâlefetün li’l-havâdis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 30/402. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf an hakâiki’t-tenzîl ve uyûnü’l-ekâvil fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 3. Basım, 1987.
• Zerkânî, Muhammed Abdülazim. Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Mısır: Matbaatu Îsa el-Babî el-Halebî ve Şürekâuhu, 3. Basım, ts.
• Zimmermann, Jens. “F. D. E. Schleiermacher”. The Blackwell Companion to Hermeneutics. ed. Niall Keane and Chris Lawn. 360-365. İngiltere: John Wiley, 2016.