Mâ‘ûn Sûresi Özelinde Bir Kur’ân Hermenötiği Denemesi

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 2, 803 - 822, 15.12.2022

Şevket Kotan

https://doi.org/10.18505/cuid.1162608

Cited By: 3

Öz

A Hermeneutical Approach to the Holy Quran in the Context of Surah al-Mâûn
Abstract
Surah al-Mâûn is one of those disputed surahs of the Holy Quran. To begin with, it’s a matter of controversy whether the Surah belongs to the Mecca or Medina periods of Prophecy. Beside those who believe that the Surah, which consists of seven verses, was revealed at Medina in total, while there are also some mufassirs who think that three verses of the Surah were revealed at Mecca, and the remaining at Medina. It’s obvious that the origin of the dispute is the differentiation among various riwayats coming from the Sahabah. Furthermore, various arguments have been made about the meaning of such words as “sahûn” and “mâûn” included in the Surah; and the identity of the people mentioned in the Surah is a severely disputed question. This study prefers trying to understand the dispute by focusing on its historical background than solving it. By that, we analyze and understand the data, from which the dispute arises; thus, try to make it more comprehensible. The reason why we prefer focusing to understand the dispute than solving it is our wish to set forth an example of hermeneutical approach to the Holy Quran. By that example, our objective is to emphasize the significance of the comprehensive approach to the Quranic tafsir in general. As a matter of fact, such an endeavor will show that we need a new point of view not only for the Surah al-Mâûn but for any problems faced in the field of Quranic tafsir. We believe that this point of view is the original point of view of the first generation, whom history made us forgot.
Keywords: Tafsir, Hermeneutics, Asbab al-Nuzûl (Circumstances of Revelation), Historicity, Surah al-Mâ’ûn
el-Mâ‘ûn Sûresi Özelinde Bir Kur’ân Hermenötiği Denemesi
Öz:
Mâ’ûn sûresi etrafında pek çok ihtilafın bulunduğu sûrelerden biridir. Öncelikle sûrenin Mekkî-Medenîliği konusunda bir ihtilaf bulunmaktadır. Yedi âyetten müteşekkil olan sûrenin tamamının Mekke’de indiği görüşünde olanların yanında, ilk üç âyetinin Mekke’de, geri kalanının Medine’de indiği görüşünde olan müfessirler vardır. İhtilafların arkasında sahabeden gelen farklı rivâyetlerin olduğu görülmektedir. Ayrıca sûrede geçen “sâhûn” ve “mâ‘ûn” gibi sözcüklerin anlamı konusunda farklı görüşler olduğu gibi sûrede kendilerinden bahsedilenlerin kimler oldukları konusunda da ciddi görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Biz bu çalışmamızda söz konusu ihtilafları çözmeye çalışmak yerine tarihsel arka planına odaklanarak anlamayı deneyeceğiz. Bununla ihtilaflara zemin teşkil eden verileri analiz ederek onları anlaşılır hale getirmeye çalışacağız. Bu çalışmanın sûredeki ihtilafları çözmek yerine onları anlamaya odaklanmasının nedeni, Kur’ân hermenötiğine dair bir örnek ortaya koymaktır. Bu örnekle, genel manada Kur’ân’ın anlaşılması ve tefsirinde anlamacı yaklaşımın önemini vurgulamış olacağız. Nitekim bu deneme sonucunda sadece Mâ’ûn sûresinde değil, genel manada Kur’ân tefsirinde karşılaşılan sorunlar için farklı bir bakış açısına ihtiyaç duyulduğu görülecektir. Bu bakış açısının tarihin bize unutturduğu ilk neslin özgün bakış açısı olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Hermenötik, Esbâb-ı Nüzûl, Tarihsellik, Mâ’ûn Sûresi

A Hermeneutical Approach to the Holy Qur’an in the Context of Surah al-Mâûn

Öz

Surah al-Mâûn is one of those disputed surahs of the Holy Qur’an. To begin with, it’s a matter of controversy whether the Surah belongs to the Mecca or Medina periods of Prophecy. Beside those who believe that the Surah, which consists of seven verses, was revealed at Medina in total, while there are also some mufassirs who think that three verses of the Surah were revealed at Mecca, and the remaining at Medina. It’s obvious that the origin of the dispute is the differentiation among various riwayats coming from the Sahabah. Furthermore, various arguments have been made about the meaning of such words as “sahûn” and “mâûn” included in the Surah; and the identity of the people mentioned in the Surah is a severely disputed question. This study prefers trying to understand the dispute by focusing on its historical background than solving it. By that, we analyze and understand the data, from which the dispute arises; thus, try to make it more comprehensible. The reason why we prefer focusing to understand the dispute than solving it is our wish to set forth an example of hermeneutical approach to the Holy Qur’an. By that example, our objective is to emphasize the significance of the comprehensive approach to the Qur’anic tafsir in general. As a matter of fact, such an endeavor will show that we need a new point of view not only for the Surah al-Mâûn but for any problems faced in the field of Qur’anic tafsir. We believe that this point of view is the original point of view of the first generation, whom history made us forgot.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Hermeneutics, Asbab al-Nuzûl (Circumstances of Revelation), Historicity, Surah al-Mâ’ûn.

Kaynakça

• 'Alî, Cevâd. el-Mufassal fî târîhi'l-'Arab ḳable'l-İslâm. Bağdat: Câmi 'atu'l-Baġdād, 1993.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur'an'ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, t.y.
• Baysal, Sıddık, Mekkî-Medenî Olgusunun Kur'an Lafız ve İbarelerinin Anlam ve Delaletlerini Belirleyiciliği: 107/Mâûn Sûresi Örneği, Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 3/5: (2016), 23-58.
• Cerrahoğlu, İsmail, Kur'an'ı Kerim ve Hanifler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1963.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru'l-Hadîs. çev. Şaban Karataş. İstanbul: Ekin Yayınları, 1997.
• İbni Kesîr, 'İmâduddîn Ebî'l-Fidâ İsmâ'îl ed-Dımaşḳī, Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm. thk. Mustafâ es-Seyyîd Muhammed v.dğr. Ḳāhire: Müessesetu Ḳurtuba, 2000.
• Ekinci, Kutbettin, Mâûn Sûresi Tefsiri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1997.
• el-Ḳurtubî, Ebû 'Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Farah el-Ensârî el-Hazrecî el-Endelûsî, el-Câmi' li-ahkâmi'l-Kur'ân: Tefsîru'l-Ḳurtubî. thk. 'Abdurrahmân b. 'Abdulmuhsin et-Turkî. Beyrût: Müessesetu'r-Risâle, 2006.
• el-Bağdâdî, Ebû'l-Ferec Cemâluddîn 'Abdurrahmân b. 'Alî Muhammed el-Cevzî el-Kureşî, Zâdu'l-Mesîr fî 'ilmi't-tefsîr. Beyrût: el-Mektebetu'l-İslâmî-Dâru İbn Hazm, 2002.
• el-Câbirî, Muhammed 'Âbid. Fehmu'l-Kur'ân: et-Tefsîru'l-vâḍıh hasebe tertîbi'n-nuzûl. Beyrût: Merkezu Dırâsâti'l-Vahdeti'l-'Arabiyye, 2001. el-Endelûsî, Ebû'l-Muhammed 'Abdulhaḳ b. Ġâlib b. 'Atiyye, el-Muharreru'l-vecîz fî tefsîri'l-kitâbi'l-azîz. thk. 'Abdusselâm 'Abdussâfî Muhammed. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-'ilmiyye, 2010.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Ebû Tâhir Muhammed b. Ya'ḳūb. Tenvîru'l-miḳbâs min tefsîr İbn 'Abbâs. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-'İlmiyye, 1992.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘ḳūb, Baṣâir ẕevî’t-temyîz fî leṭâifi’l-kutubi’l-‘azîz. thk. Muhammed ‘Alî en-Neccâr. Ḳāhire: İhyâu’t-turâṡi’l-İslâmî, 1996.
• el-Huvvârî, Hûd b. Muhakkem, Tefsîru Kitâbillahi'l-Azîz. thk. Bâlhâc b. Sa'îd Şerîfî. Beyrût: Dâru'l-Ġarbi'l-İslâmî, 1990.
• el-Kelbî, Ebû'l-Ḳāsım Muhammed b. Ahmed b. Cüzey, et-Teshîl li-'ulûmi't-tenzîl. thk. Muhammed Sâlim Hâşim. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-'İlmiyye, 1995.
• el-Mâverdî, Ebû’l-Hasen ‘Alî b Muhammed b. Habîb, en-Nuket ve’l-‘uyûn: Tefsîru’l-Mâverdî. thk. es-Seyyîd b. ‘Abdulmaḳsûd b. ‘Abdurrahîm. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye. t.y.
• el-Vâhidî, Ebû'l-Hasen 'Alî b. Ahmed, Esbâbu nuzûli'l-Kur'ân. thk. Kemâl Besyûnî Zeġlûl. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-'İlmiyye, 1991.
• er-Râzî, Fahruddîn, et-Tefsîru'l-Kebîr: Mefâtihu'l-Ġayb. Beyrût: Dâru'l-Fikr, 1981.
• es-Sa'lebî, Ebû İshâḳ Ahmed, el-Keşf ve'l-beyân: Tefsîru's-Sa'lebî. thk. Ebû Muhammed b. 'Âşûr. Beyrût: Dâru'l-İhyâi't-Turâsi'l-'Arabî, 2002.
• es-San'ânî, 'Abdurrezzâḳ b. Hemmâm, Tefsîru'l-Kur'ân. thk. Mustafâ Müslim Muhammed. Riyâd: Mektebetu'r-Rüşd, 1989.
• el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed, Te'vîlâtu'l-Kur'ân. thk. Halil İbrahim Kaçar. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2008.
• es-Semerkandî, Ebû'l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed İbrâhîm, Tefsîru's-Semerḳandî: el-Bahru'l-'ulûm. thk. 'Alî Muhammed Mu'avvad v.dğr. Beyrût: Dâru'l-Kutubi'l-'İlmiyye, 1993.
• es-Suyûtî, 'Abdurrahmân b. Kemâl Celâluddîn, ed-Durru'l-Mensûr fî tefsîri'l-me'sûr. Beyrût: Dâru'l-Fikr, 2011.
• et-Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr, Câmi'u'l-beyân 'an te'vîli âyi'l-Kur'ân. thk. 'Abdullah b. 'Abdulmuhsin et-Turkî. Ḳāhire: Dâru Hicr, 2001.
• et-Tabersî, Ebû 'Alî el-Faḍl b. el-Hasan, Mecme'u'l-beyân fî't-tefsîri'l-Kur'ân. Beyrût: Dâru'l-'Ulûm, 2005.
• ez-Zemahşeri, Ebû'l-Ḳāsım Cârullah Mahmûd b. 'Ömer, Tefsîru'l-Keşşâf 'an haḳāiki't-tenzîl ve 'uyûni'l-eḳāvîl fî vücûhi't-te'vîl. thk. Halîl Me'mûn Şeyhâ. Beyrût: Dâru'l-Ma'rife, 2009.
• İbni Ebî. Hâtim, 'Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî, Tefsîru'l-Kur'âni'l-'Azîm mesneden 'an Resûlillah (s) ve's-sahâbe ve't-tâbi'în. thk. Es'ad Muhammed et-Tayyîb. Riyâd: Mektebetu Nizâr Mustafâ el-Bâz, 1997.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. çev: Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınları, 1980.
• Kaya, Ali, İç Bütünlük Açısından Mâûn Sûresi. Trabzon İlahiyat Dergisi 7/1: (2020), 191-234.
• Kotan, Şevket, Câhiliye Arap Dini: Ahmesilik: Kur'an'ın Anlaşılması Katkısı Açısından Kur'an Öncesi Mekke Toplumu Sempozyumu. Ed., Mevlüt Güngör. İstanbul: İstanbul Kültür Sanat Basımevi, (2011), 177-187.
• Kotan, Şevket, Kur'an'ı Anlamada Usûl Üzerine: İslami Kimliğin Oluşumunda İlim ve Usûl , ed., Şinasi Gündüz. İstanbul, Hikav, (2018), 171-203.
• Okumuş, Mesut, Semantik ve Analitik Açıdan Kur'an'da "Salât" Kavramı. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/6, (2004), 1-30.
• Muḳātil b. Süleymân, Tefsîru Muḳātil b. Süleymân. thk. 'Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrût: Müessesetu't-Târîhi'l-'Arabî, 2002.
• Serinsu, Ahmet Nedim, Kur'an'ı-Kerim'in Anlaşılmasında Esbab-ı Nüzûl'e Yeni Bir Yaklaşım. Ankara: Bilgi Vakfı Yayınları, 1994.
• 'Alî b. Ebî Talha, Tefsîru İbn 'Abbâs. thk. Râşid Âbdulmun'im er-Recâl. Beyrût: Müesssetu Kutubi's-seḳafiyye, 1991.
• Yaşar, Mehmet, Enfâl 35. Âyeti Çerçevesinde Câhiliye'de Mukâ, Tasdiye ve Salât. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 3/1, 2017.
• Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur'an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, t.y.