Araplarda Şiir: Kadim Edebî Türün Kültürel Özellikleri ve Maddi Destekçileri

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 1, 107 - 119, 15.06.2023

Ferruh Kahraman

https://doi.org/10.18505/cuid.1228693

Öz

Çalışmanın konusu, Araplarda Şiir: Kadim Edebî Türün Kültürel Özellikleri ve Maddi Destekçileri’dir. Problemi ise Araplarda şiirin kültür bakış açısıyla değerlendirilip değerlendirilmeyeceği ile şirin bir yaşam tarzı, estetik, sembolik ve anlamsal boyutunun sorgulanmasıdır. Makalede sadece Arap şiiri kültürel yönden değerlendirilmekle kalmamış; şiirin gelişimini sağlayan kültürel dinamiklere vurgu yapılmıştır. Modern dönemde toplum araştırmalarında büyük gelişmeler olmuş; sosyoloji, antropoloji, arkeoloji ve kültür tarihi gibi yeni bilimler teşekkül etmiştir. Bu bilimler içerisinde sosyoloji öncelikle Batı toplumlarını kendisine inceleme konusu edinirken antropoloji de Batı dışı toplumları araştırmıştır. Arkeoloji ve antropoloji gibi bilimler de kadim toplum ve insanlarla insan çeşitliliğini incelemiştir. Bu çalışmalar neticesinde mevcut ve kadim toplumların kültürlerine dair pek çok veri toplanmış; insanlığın tarihi anlaşılmaya ve geleceği de tahmin edilmeye çalışılmıştır. Ancak kadim toplumlardan olan Arapların şiiri herkes tarafından malum ve Araplar şiir konusunda ileri bir toplum iken şiirin kültürel yönü yeterince değerlendirilmemiştir. Son dönemde bu alanda yapılan çalışmalar, yöntem olarak geçmişin bir tekrarı niteliğindedir. Bu çalışmalar da muhakkak önemlidir ancak geçmişte olduğu gibi Arap şiiri, tarih, muhteva, şekil, mevzu ve şairler bağlamında ele alınmakta, şiirin başlangıç tarihi ile düzenlendiği panayırlara vurgu yapılmaktadır. Oysaki Arap şiirinin de günümüzde önemli görülen kültür külliyatı etrafında, kültürün dinamikleri ve kültürel bakış açısıyla ele alınma zamanı gelmiştir. Bu nedenle çalışmada, kadim Arap şiiri kültürel açıdan değerlendirilmiştir. Çalışmada nitel yöntem tekniklerinden doküman incelemesine baş vurulmuş; Arap edebiyatı ile ilgili eserlerin yanı sıra bazı kültür ve kültür tarihi ile ilgili kitaplara müracaat edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Arap Dili ve Belagati, Arap, Şiir, Kültür, Sembol.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Arap, Şiir, Kültür, Sembol.

Poetry in Arabs: Cultural Characteristics and Financial Supporters of the Ancient Literary Genre

Öz

The subject of this study is Poetry in Arabs: Cultural Characteristics and Financial Supporters of the Ancient Literary Genre. The problem of this study is to question whether poetry can be evaluated from a cultural point of view in Arabs and a cute lifestyle, aesthetic, symbolic and semantic dimension. In this article, not only Arabic poetry is evaluated in terms of culture; the cultural dynamics that enable the development of poetry are also emphasized. There have been great developments in social studies in the modern period. New sciences such as sociology, anthropology, archeology and cultural history were formed. Among these sciences, sociology primarily focused on Western societies, while anthropology investigated non-Western societies. These sciences have studied human diversity in ancient societies and peoples. As a result of these studies, a lot of data has been collected about the cultures of existing and ancient societies; The history of humanity has been tried to be understood and its future has been tried to be predicted. However, the poetry of the Arabs, one of the ancient societies, is known by everyone, and while the Arabs are an advanced society in poetry, the cultural aspect of poetry has not been adequately evaluated. Recent studies in this field are a repetition of the past as a method. These studies are certainly important, but as in the past, Arabic poetry is discussed in the context of history, content, form, subject and poets with the beginning date of poetry and the fairs where poetry is performed are emphasized. However, it is time to consider Arabic poetry around the cultural corpus, which is considered important today, with the dynamics of culture and cultural perspective. Therefore, in this study, ancient Arabic poetry has been evaluated in terms of culture. In this study, document analysis, one of the qualitative method techniques, was used; In addition to the works related to Arabic literature, some cultural and cultural history books were consulted.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Poem, Culture, Symbol

Kaynakça

• Abîd el-Abras. Divânü Abîd el-Abras. nşr. Kerem el-Bustânî, Beyrût: Dâru Sadır, 1384/1964.
• Ahmed Zağb. Cemâliyyetü’ş-şi‘ri’ş-şifâhî. Cezâyir: Câmiatü Yûsuf b. Hıdde, Doktora tezi, 2006-2007.
• Âlûsî, Ebu’l-Meâlî Cemaleddin Abdullah b. Mahmûd. Bulûğu’l-ereb fî ma‘rifeti ahvâli’l-Arab. nşr. Muhammed Behçet 1-3 Beyrût 1314.
• Antere b. Şeddâd. Dîvânu Antere b. Şeddâd. nşr. Fevzî Atvî, Beyrût: el-Mektebü’l-İslâmî, 1968.
• Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdillâh. Divânü’l-meânî. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1352/1933.
• Askerî, Ebû Hilâl. Kitâbü’-sınâteyn. Kahire: el-Müessesetü’l- Arabiyye, 1964.
• Bağdadî, Abdülkadir b. Ömer. Hızânetü’l-edeb ve lübbü lübâbi lisâni’l-arab. nşr. Abdüsselâm Hârûn 1-13 Kahire: Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1409/1989.
• Bakıllânî, Ebû Bekr Muahmmed b. et-Tayyib. İ‘câzu’l-Kur’ân. nşr. es-Seyyid Ahmed Sakr, Kahire: Dâru’l-Maârif, 1971.
• Bakırcı, Selami. "Arap Şiirinin İntikalinde Dinî ve Ahlâkî Değerlerin Rolü". EKEV,7/15, (2003), 179-194.
• Begavî, Ebû Muhammed. Meâlimü’t-tenzîl. thk. Abdürezzak el-Mehdî, Beyrût: Dâru İḥyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420/2000.
• Bilton, Tony. Sosyoloji. çev. Kemal İnal, Ankara: Siyasal Kitapevi, 2003.
• Bişr b. Ebî Hâzim. Divânü Bişr b. Ebî Hâzim. nşr. İzzet Hasan, Dımeşk: Vizâratü’s-Sekafe ve’l-İrşâd, 1392/1976.
• Burke, Peter. Kültür Tarihi. çev. Mete Tunçay, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Claudon, Francıs. Romantizm Sanat Ansiklopedisi. çev. Özdemir İnce – İlhan Usmanbaş, İstanbul: Remzi Kitapevi, 1999.
• Cumâhî, Muhammed b. Sellâm. Tabakâtü fuhûli’ş-şu‘arâ. nşr. Mahmûd Şakûr, Kahire: Dâru’l-Maârif, 1952.
• Çağatay, Neşet. İslam Öncesi Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: AÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1982.
• Çetin, Nihat. Eski Arap Şiiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1973.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi. Kayseri: Fenomen Yayınları, 2019.
• Edgar, Andrew – Sedgwick, Peter. Kültür Kuramda Anahtar Kavramlar. çev. Mesut Karaşahan, İstanbul: Açılım Kitap, 2007.
• Edles, Laura Desfor. Uygulamalı Kültürel Sosyoloji. çev. Cumhur Atay, İstanbul: Babil Yayınları, 2002.
• Ergur, Ali. “Kültürün Önemi”. Kültür Sosyolojisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Gardner, John – Maier, John. Gilgamesh. New York: Vintage Books, 1985.
• Gökalp, Emre. “Kültür ve Toplum”. Sosyolojiye Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Günaltay, Şemseddin. İslam Öncesi Araplar ve Dinleri. Ankara: Ankara Okulu, 1997.
• Gürkan, Nejdet. “Dinin Estetik Değerler Üzerindeki Etkisi: İslâm ve Arap Şiiri Örneği”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/14 (2005), 125-158.
• Hassân b. Sâbit el-Ensârî. Divânü Hassân b. Sâbit. Beyrût: Dâru Sadır, t.s.
• Hebdige, Dick. Alt Kültür Tarzın Anlamı. çev. Sinan Nişancı, İstanbul: Babil Yayınları, 2004.
• İbn Aşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunis, ed-Dâru’t-Tunûsiyye, 1984.
• İbn Hişam. es-Sîretü’n-nebeviyye. nşr. Mustafa es-Sekkâ, 1-4 Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1391/197.
• İbn Kesîr, İsmâil b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. 1-14 Beyrût: Mektebetü’l-Meârif, 1966.
• İbn Kuteybe, eş-Şi‘r ve’ş-şuarâ. 1-2 Beyrût: Daru’s-Sekâfe, 1983. İbn Reşîk el-Kayravânî, el-Umde fî mehâsini’ş-şi‘r. nşr. Muhyiddîn Abdülhamîd, Beyrût: Dâru’l-Maârif, 1972.
• İsfehânî, Ebü’l-Ferec Ali b. Hüseyn. Kitâbü’l-Ağânî. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1974.
• Jencks, Chris. Culture. Londra: Routledge, 1993.
• Kahraman, Ferruh. Bir Tefsir – Antropoloji Polemiği: İnsanoğlunun Uygarlık Serüveni. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7/13 (Eylül 202), 41-82.
• Kahtânî, Müzekkir Nâsır. “en-Nizâmü’ş-şefeviyyü fî makalâti’l-muhdesîn”. Câmiatü hıdûdu’ş-şimâliyye Mecelletü buhûsi külliyeti’l-âdab. 10/1 (2019), 1-27.
• Kahtânî, Müzekkir Nâsır. “eş-Şi‘rü’l-câhiliyyü beyne’n-nizâmi’ş-şefeviyyi ve ta’sîli’l-kitâbeti”. Câmiatü Bâbil Mecelletü külliyeti’t-terbiyeti’l-esâsiyye. 39/1 (2018), 679-690.
• Katt, Muhammed el-Beşir. en-Nesrü’l-fenniyyü ve nakdühü ınde’l-Arab mine’ş-şifâhiyye ile’l-kitâbiyye. et-Türâsü’l-Arabî 107/1 (2007), 7-107.
• Kudemâ b. Ca‘fer, Nakdü’ş-şi‘r. nşr. Muhammed Abdülmünım Hafâcî, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.s. Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Kuzgun, Şaban. “Hanîf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1991, 16/33-39. Lebîb b. Rebî‘a el-Âmirî. Şerhu Divânü Lebîd b. Rabî’a. nşr. İbrâhîm Cuzeynî, Beyrût: Dâru Sadır, t.s.
• Mahmud Esad. İslâm Tarihi. çev. Ahmet Lütfi Kazancı, İstanbul: Marifet Yayınları, 1983. Mufaddal b. Muhammed ed-Dabbî. el-Müfaddaliyyât. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir – Abdüsselâm Hârûn, Kahire: Dâru’l-Maârif, 1383/1963.
• Nâbiğa ez-Zubyânî, Divânü’n-Nâbiğa ez-Zubyânî. nşr. Şükrî Faysal, Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1388/1967.
• Necîb el-Behbîtî. Tarîhu’ş-şi‘ri’l-Arabî hattâ âhiri’l-karni’s-sâlisi’l-hicrî. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1970.
• Nietzsche, Friedrich. Müziğin Ruhundan Tregedyanın Doğuşu. çev. İsmet Zeki Eyüboğlu, İstanbul: Say Yayınları, 2003.
• Ömer Ferrûh. Tarîhu’l-edebi’l-Arabî. 1-6 Beyrût: Dâru’l-ilm li’l-Melâyîn, 1981.
• Ömerî. Ahmed Cemal. eş-Şuarâu’l-hunefâ. Kahire: Dâru’l-Maârif, 1981.
• Parekh, Bhikhu. Çokkültürlülüğü Yeniden Düşünmek: Kültürel Çeşitlilik ve Siyasal Teori. çev. Bilge Tanrıseven, Ankara: Phoenix, 2002.
• Saîd el-Afgânî. Esvâkü’l-Arab fi’l-cahiliyye ve’l-İslâm. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1379/1960.
• Seyyid Abdülaziz Sâlim. Tarîhü’l-arab fî asri’l-câhiliyye. Beyrût: Dâru’n-Nehdati’l-Arabiyye, 1971.
• Strinati, Dominic. An Introduction to Theories of Popular Culture. Londra – New York, 2004.
• Suyûtî, Celalüddîn Abdürrahmân. el-Müzhir fî ulûmi’l-lüğa ve envâıh. Kahire: Dâru ihyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, t.s.
• Süheylî, Ebü’l-Kasım Abdurrahmân. er-Ravdu’l-unûf. 1-7, nşr. Abdurrahmân el-Vekîl, Kahire: Dâru’n-Nasr, 1387/1967.
• Şa‘ravî, Muhammed Mütevellî. Tefsîru’ş-Şa’ravî. Beyrut: Metâbiu Ahbâri’l-Yevm, 1997.
• Şatır, Sabri. Operada Gerçekçilik ve Beş Gerçekçi Opera. İstanbul: Pan Yayıncılık, 1998.
• Şevkî Dayf. Tarîhu’l-edebi’l-Arabî el-Asru’l-câhilî. Kahire: Dâru’l-Maârif, 1960.
• Şeyho, Luis. Şuarâü’n-nasrâniyye kable’l-islâm. Beyrût: Dâru’l-Maşrik, 1991.
• Tatarkiewicz, Wladyslav. “Classification of Arts in Antiquity”. Journal of the History of Ideas. 24/2 Apr-Jun (1963), 231-240.
• Thomson, George. İnsanın Özü. çev. Celal Üster, İstanbul: Payel Yayınevi, 1998.
• Ubeydullah, Muhammed. “el-Va‘yü bi’şifâhiyyeti ve’l-kitâbeti ınde’l-Arab”. Kuveyt Havliyyetü âdabi ve’l-ulûmi’l-ictimâiyye. 34/399 (2014), 7-112.
• Ünal, Sadettin. “Kâbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2001, 24/14-24.
• Watt, Montgomery. Hz. Muhammed Mekke’de. çev. Rahmi Ayas – Azmi Yüksel, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1986.
• Yâkût el-Hamavî. Kitâbü mu‘cemi’l-buldân. 1-5 Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.s.
• Yalar, Mehmet. “Arap Edebiyatında Şiir Kavramı Problemi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11/1 (2002), 103-120.
• Yavuz, Elif Damla. “Sanatın Alımlanması ve Tüketimi”. Kültür Sosyolojisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2015), 170.
• Yılmaz, İbrahim. Panayırlar ve Arap Dili ve Edebiyatının Gelişmesinde Oynadığı Rol. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi, 1997.