Kur’an’a Göre Üstünlük Duygusunun Düşünce ve Davranışlara Etkileri

Yıl 2015, Cilt: 19 Sayı: 1, 221 - 248, 15.06.2015

Harun Savut

https://doi.org/10.18505/cuifd.55617

Cited By: 1

Öz

Üstünlük duygusu insanın tüm davranışlarını etkisi altına alan, düşünce ve davranışlarda sapmalara sebep olan bir tavırdır. Doğruyu kendisini merkeze koyarak değerlendiren insanın tüm kutsalı yine kendisi olur. Şayet çevredekiler bu kutsalı onaylarsa kabul edilir ve değer görürler. Aksinin söz konusu olduğu durumlarda ise karşı durulması gereken düşman şeklinde algılanırlar. Bu ise akli melekelerin önünde set oluşturan, doğru düşünmeyi negatif yönde etkileyen, bu sebeple de yanlışları tetikleyen bir durumdur. Bunun neticesinde hakkın kabulü zorlaşır, hatta imkansız bir hal alır. İnsanı kendi algısı ile çelişen gerçekleri, doğruları inkara sürükler. Benlik kaynaklı bu savrulma küfür ve şirkin kapılarını açar. Bu makalede üstünlük hissinin yol açtığı algı ve düşünme hatalarıyla tebarüz eden kişilerin düşüncelerinde ortaya çıkan savrulmalar, yanılsamalar analiz edilmiştir. Üstünlük algısının gerekçelendirilmesinde kişi veya toplumun sahip olduğu imkanların rolü değerlendirilmiştir. Üstünlük hissinin neden olduğu tahammülsüzlük ve algı kapanması üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kibir, Küfür, Narsizm, Düşünme

The Effects of Feeling Self-Superior to Thoughts and Behaviors from The Perspective of The Holy Quran

Öz

Feeling superiority, under the influence of all human behavior is a behavior that causes deviation in thinking and behavior. People who evaluate the truth by placing himself as a center, their sacred value will be only themself. His surroundings are acceptable and valuable only they if they confirm the holiness of his thinking. Otherwise, they are perceived as enemies to be dealt against. This is a condition that triggers wrong thinking, a burden to forming mental faculties and affects reasoning negatively. As a result, the acceptance of the truth is difficult, or even impossible. People’s contradiction with their own perception of the facts leads them to the denial of the truth. This self-induced drift opens the door to the blasphemy and the polytheism. In this article, examples of the sense of superiority that led to the perception and ill thinking is presented. The Holy Quran analyses the mind of people who went astray as a result of their ill-minded arrogance and denial. It also evaluates the role of opportunities that deniers had as a person or a society. Further, the article focuses on the intolerance and the blockage of perception caused by the feeling of superiority.

Anahtar Kelimeler

Arrogance, Blasphemy, Narcissism, Thinking, Logic

Kaynakça

• Altıntaş, Ramazan, İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, İstanbul: Pınar Yayınları, 2003.
• Batuk, Cengiz, “Nemrud”, DİA, Ankara 2006, XXXII, 554-555.
• el-Beydâvî, Abdullah b. Ömer, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl, thk. Muhammed Ab-durrahman el-Maraşlî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1418.
• el-Bikâî, İbrahim b. Ömer, Nazmü’d-Dürer fî Tenâsübi’l-Ayâti ve’s-Süver, Kahire ts.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Meâli Âlisi ve Tefsiri, İstanbul ts.
• el-Cevherî, İsmail b. Hammad, es-Sıhâhu Tâcu’l-Luğati ve Sıhâhu’l-Arabî, thk. Ahmed Abdulğafur Attar, Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• el-Cezaîrî, Cabir b. Musa, Eyseru’t-Tefsîr li Kelâmi’l-Aliyyi’l-Kebîr, Suud: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hıkem, 2003.
• Çağlayan, Harun, “Bilgi Kaynağı Olarak Akıl”, Kelam Araştırmaları Dergisi, 2011, 9/ 1, 233-262.
• Çağrıcı, Mustafa, “Kibir”, DİA, Ankara 2002, XXV, 562-563.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf, el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr, thk. Sıdkî Muhammed Cemil, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
• Ebû Mansûr, Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-Luğa, Beyrut 2001.
• Ebussuûd, Muhammed b. Muhammed, İrşâdu Akli’s-Selîm ila Mezâyâ’l-Kitâbi’l-Kerîm, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Tûrasi’l-Arabî, ts.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Yakub, el-Kâmûsu’l-Muhît, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2005.
• el-Gazalî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed, İhyâ-i Ulumi’d-dîn, trc. Ali Arslan, İstanbul: Arslan Yay., 1982.
• Işık, Şemsettin, Kur’an’da Taklit Anlayışı, Ankara: Ahsen Matbaa, 2004.
• İbn Atiyye, Abdulhak b. Galib b. Abdurrahman, el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, thk. Abdusselam Abduşşafi Muhammed, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422.
• İbn Ebî Hatim, Ebu Muhammed Abdurrahman b. Muhammed, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Esad Muhammed Tîb, Suud: Mektebetu Nezzar Mustafa el-Baz, 1419.
• İbn Fâris, Ahmed, Mu’cemu Mekâyisi’l-Luğa, tahk. A. Muhammed Harun, Dâru’l- Fikr, 1979.
• İbn Hanbel, Ahmed Ebû Abdillah eş-Şeybanî, Musnedu el-İmâm Ahmed ibn Hanbel, thk. Şuayb Arnaût, Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Kesîr, İsmail b. Ömer, Tefsîru’l-Kurâni’l-Azîm, thk. Sami ibn Muhammed, Dâru Tîbe, 1999.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed, Lisânu’l-Arab, Beyrut: Dâru Sadır, 1414.
• İbn Miskeveyh, Tehzîbu’l-Ahlâk Ahlak Eğitimi, trc. Abdulkadir Şener, İstanbul 2013.
• el-İsfehânî, er-Rağıb, Müfredâtu Elfâzı’l-Kur’ân, Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1996.
• Kara, Necati, Kur’an’a Göre Hz. Musa Firavun ve Yahudiler, İstanbul: Seha Neşriyat, 1989.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân, thk. Ah-med el-Berdûnî, Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1964.
• Mekkî, Ebu Muhammed b. Ebi Talib, el-Hidâye ila Buluği’n-Nihâye, Mecmûatu Buhûsi’l-Kitâbi ve’s-Sünne, 2008.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasen, Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, thk. Abdullah Mahmud Şahata, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1423.
• Mücâhid, Ebu’l-Haccac b. Cebr, Tefsîru Müâhid, tahk. Muhammed Abdusselam Ebun-neyl, Mısır: Dâru’l-Fikru’l-İslâmî el-Hâdise, 1989.
• Müslim, İbn Haccâc Ebû’l-Hasan, Sahîhu Müslim, thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Beyrut: Dâru İhyai’t-turâsi’l-Arabî, ts.
• en-Nesefî, Ebu’l-Berekat Abdullah b. Ahmed, Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, thk. Yusuf Ali Bedevî, Beyrut: Dâru’l-Kelimu’t-Tîb, 1998.
• en-Nisaburî, Nizamuddin, Ğarâibu’l-Kur’ân ve Rağâibu’l-Furkân, Beyrut 1416.
• en-Numanî, Siracuddin Ömer b. Ali, el-Lubâb fî Ulûmi’l-Kitâb, thk. Adil Ahmed Abdul-mevcud, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, 1998.
• Öner, Necati, Klasik Mantık, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., 1986.
• Özel, İsa, “Kur’an Ekseninde Narsizim ve Din”, Uluslar Arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2013, cilt: 6, sayı: 28, 248-268.
• Polat, Fethi Ahmet, “Mekkî Surelerde Müşriklere Yönelik Eleştirel Dil”, Kur’an Nüzulü-nün Mekke Dönemi, Editör; Mesut Okumuş, Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yay., 2012.
• Polater, Kadir, “Kur’an Açısından Kibir Sorunu ve Sonuçları”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2013, cilt: 17, sayı: 1, 63-88.
• er-Razî, Fahruddîn, Mefâtihu’l-Ğayb, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1420.
• Şentürk, Mustafa, Kur’an’da Akıl, İstanbul: Yeni Zamanlar Yay., 2004.
• et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şakir, b.y., Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• el-Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed, el-Vesît fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd, thk. Adil Ahmed Abdulmecid, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, 1994.
• Yazar, Sabri, Ayetler Işığında Halilürrahman İbrahim Aleyhisselam ve Urfa Tarihçesi, İstan-bul: Zafer Matbaası, 1985.
• Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, Eser Neşriyat, 1979.
• ez-Zebîdî, Muhammed b. Muhammed, Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, by., ts.
• ez-Zeccâc, İbrahim b. es-Sırrî, Meâni’l-Kur’ân ve İ’râbuhu, Beyrut: Alemu’l-Kütüb, 1988.
• ez-Zemahşerî, Carullah Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, 1407.