Turkey's Foreign Trade with the European Union in the Concentration Analysis

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 2, 251 - 267, 31.12.2020

Fatma Yılmaz , Göktuğ Akkaya

Öz

With globalization, the importance of concentration in foreign trade has increased, and in this context, the foreign
trade of countries has caused differences between countries or country groups from time to time. The purpose of
this study between the years 2000-2019, at foreign trade (imports and exports) which Turkey's with European
Union (EU) countries is to carry out concentration analysis. In the country-based analysis, concentration ratio,
Herfindahl Hirschman, Entropy, Relative Entropy, comprehensive concentration and Hall-Tideman indices were
used. As a result of the analysis, it is determined that the share of Germany which represents the biggest share in
both exports and imports and participates in CR1 calculation, decreases in time. In the relevant years, there is
decrease in the CR4 representing the 4 countries with the biggest share in both exports and imports, therewithal
decrease in concentration and despite decrease in CR8 representing 8 countries with the biggest share, there is no
difference in the level of concentration. Very high level of concentration is detected. According to the results of
other indices which are more reliable in terms of considering all units, it is found that the concentration decrease
in both exports and imports in the relevant years.

Anahtar Kelimeler

Foreign Trade, Concentration Analysis, European Union

Türkiye’nin Avrupa Birliği ile Dış Ticaretinde Yoğunlaşma Analizi

Öz

Küreselleşme ile birlikte dış ticarette yoğunlaşmanın önemi artmış bu bağlamda ülkelerin gerçekleştirdiği dış ticaretin ülke veya ülke grupları arasında zaman zaman farklılıklar yaşanmasına neden olmuştur. Çalışmanın amacı 2000-2019 yılları arasında Türkiye’ nin Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında yaptığı dış ticarette (ithalat ve ihracat) yoğunlaşma analizini gerçekleştirmektir. Ülke bazlı yapılan analizde yoğunlaşma oranı (CR), Herfindahl Hirschman endeksi, Entropi endeksi, Nispi Entropi endeksi, kapsamlı yoğunlaşma endeksi ve Hall-Tideman endeksinden yararlanılmıştır. Analiz sonucunda hem ihracatta hem ithalatta en büyük payı temsil eden ve CR1 hesaplamasına katılan Almanya’ nın payında zamanla azalma görüldüğü saptanmaktadır. İlgili yıllarda hem ihracatta hem ithalatta en büyük paya sahip 4 ülkeyi temsil eden CR4 oranında azalma bununla birlikte yoğunlaşmada da azalma, en büyük paya sahip 8 ülkeyi temsil eden CR8 oranında her ne kadar azalma gözükse de yoğunlaşma düzeyinde bir farklılık görülmemektedir. Çok yüksek düzeyde yoğunlaşma tespit edilmektedir. Tüm birimleri dikkate alması bakımından daha güvenilir olan diğer endekslerin sonuçlarına göre ise ilgili yıllarda hem ihracatta hem ithalatta yoğunlaşmanın azaldığı bulgusuna ulaşılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Dış Tİcaret, Yoğunlaşma Analizi, Avrupa Birliği

Kaynakça

• Altay, H., Çelebioğlu, F. & Şen, A. (2010). Ticari yoğunlaşma kapsamında Türkiye’nin küresel ölçekli dış ticaret analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (26), 161-172.
• Ayrancı, E. (2009). Türkiye’nin ekonomik açıdan küreselleşmesinin yoğunlaşma vasıtasıyla ölçülmesi ve konu hakkında bir araştırma. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi,(16), 50-64.
• Oral-Çevirmez, E. (2019). Türkiye ihracatının ürün ve ülke bazında yoğunlaşma analizi. Ekonomi Notları, (12), 1-15.
• Demir, M. A. (2020). Türkiye ile seçilmiş Orta Doğu ülkeleri arasındaki ticaret yoğunluğunun analizi. Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 1(1), 1-14.
• Doğan, S. & Soyyiğit-Kaya, S. (2011). Gümrük Birliği sonrasında (1996-2009) Türkiye’nin Avrupa Birliği ile dış ticaretinin ülke ve fasıl bazlı yoğunlaşma analizi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (14), 1-18.
• Eğilmez, M. (2013, 1 Aralık). Türkiye' nin dış ticareti. http://www.mahfiegilmez.com/2013/12/turkiyenin-dsticareti.html.(Erişim Tarihi: 11.05.2020).
• Erdin, Ç. (2019). İlaç sektöründe önde gelen bir işletmenin dış ticaret yoğunlaşmasının finansal performansı üzerindeki etkisi hakkında kıyaslamalı bir araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erkan, B. & Sunay, Z. F. (2016). Türkiye’nin ihracatının yoğunlaşma perspektifinde analizi [Özel sayı]. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 1823-1842.
• Erlat, G. & Akyüz, O. (2001). Country concentration of Turkish exports and imports over time. Topics in Middle Eastern and African Economies, 3, 1-15.
• Ildırar, M. & Kıral, E. (2018). Piyasa yapısı ve yoğunlaşma: Türk otomotiv sektörü üzerine bir analiz. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 93-117.
• Karadayı, A. (2019). Dış ticarette yoğunlaşma: Türkiye’den Denizli ili örneği. Journal of Economics, Finance and Accounting, 6(4), 236-247.
• Kaynak, S. & Ari, Y. O. (2011). Türk otomotiv sektöründe yoğunlaşma: Binek ve hafif ticari araçlar üzerine bir uygulama. Ekonomik Yaklaşım, 22 (80), 39-58.
• Kösekahyaoğlu, L. (2007). Türkiye dıs ticaretinde ürün ve ülke bazında yoğunlasma: 1980–2005 dönemi üzerine karşılastırmalı bir analiz. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (36), 15-34.
• Kuşat, N. (2015). Gümrük Birliği antlaşmasını takip eden süreçte Türkiye-Brıcs dış ticareti yoğunlaşma analizi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi. 22(1), 219-238.
• Önder, K. & Topatan, Z. (2018). İnternet arama motorları piyasasına yönelik yoğunlaşma analizi: Türkiye örneği. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 3(5), 28-42.
• Özer, O. O., Özden, A. & Güneş, E. (2012, Eylül). Türkiye’de tarım ve tarıma dayalı sanayi ürünleri dış ticaretinde yoğunlaşmanın araştırması [Özet]. 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi. Selçuk Üniversitesi, Konya. https://www.researchgate.net/publication/294716031_Turkiye'de_Tarim_ve_Tarima_Dayali_Sanayi_Urunleri_Dis_Ticaretinde_Yogunlasmanin_Arastirmasi (Erişim Tarihi: 11.05.2020).
• Polat, Ç. (2007). Yoğunlaşma ve piyasa yapısı ilişkisi çerçevesinde Türk çimento sektörünün yapısal analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 97-116.
• Sarıbaş, H. & Tekiner, İ. (2015). Türkiye sivil havacılık sektöründe yoğunlaşma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, 52(610), 21-33.
• Seymen, D. (2009). Gümrük Birliği, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile ticaretinde ülke yoğunlaşmasını değiştirdi mi? Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 199-220.
• Şerefli, M. (2016). Dış ticaretin ekonomik büyüme üzerine etkisi: Türkiye örneği. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 136-143.
• Tatlı, H. (2018). Piyasa yoğunluğunun ölçülmesi: Beyaz eşya sektörü üzerine bir uygulama. [Özel sayı]. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. 16: 64-84.
• https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul. (Erişim Tarihi: 12.06.2020)
• http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1046.( Erişim Tarihi: 12.06.2020)