Timurlularda Şehzade Eğitimi

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 1, 313 - 328, 30.06.2018

Mehibe Şahbaz

https://doi.org/10.30627/cuilah.440690

Öz

Timurlular Türk-Moğol unsurlarıyla yerli İran ve
İslam kültürünün karışması sonucu ortaya çıkmıştır. Timurlular her ne kadar
Çağatay geleneği başta olmak üzere Cengiz ve bozkır geleneğini sürdüren Türk
teşkilatları, Arap ve Müslüman Türk devletlerinden ayrı bir yapı olarak
karşımıza çıkmış olsa da Türk- İslam kültür ve geleneklerinin hâkim olduğu
Maveraünnehir bölgesinde yetişmiştir. Timur iktidar meşrutiyetini ve hâkimiyet
anlayışını ortaya koyarken Türk hâkimiyet anlayışı üzerine şekillendirmiştir.
Diğer Türk ve Moğol Devletlerinde olduğu gibi Türk Cihan Hâkimiyeti anlayışını
korumuştur. Timurlu Devletinin İslam dinini kabul etmesiyle geleneksel Türk
hâkimiyet anlayışına uygun olarak gücünü doğrudan doğruya Allah’tan almaktaydı.
Yeryüzünde Allahın gölgesi ve İslam peygamberinden sonra en yetkili bir makama
sahip olarak kendine verilen bu makamın gücünü kullanarak halkını ve dini
korumak için mutlak bir otorite olarak karşımıza çıkmaktadır. Timurlulardaki bu
hâkimiyet anlayışı kendinden sonra halefleri zamanında devam etmiştir. Bu
çalışmamızda da öncelikli olarak Timurluların nerede, ne zaman ve kim
tarafından kurulduğu, Timur zamanında oluşturulan Timurlu devlet siyaseti
gereği doğrultusunda Şehzadelerin (Mirzaların) eğitimi ele alınmıştır.
Timurlular şehzadelerin ve hanedan üyelerinin eğitimine büyük önem
vermişlerdir. Dolayısıyla bu görevi bir devlet görevi olarak kabul etmişler ve
şehzadelere ve hanedan üyelerine doğumdan itibaren başlayan bir eğitim sistemi
uygulamışlardır. Bu eğitim sisteminin nerede yapıldığı ve Şehzadelerin hangi
süreçten geçtiği ve Şehzadelere tahsis edilen hocalar ve bu hocaların eğitim
sürecinde şehzadeler üzerindeki etkileri incelenmeye çalışılmıştır. Mirzaların
doğumları, tahta çıkışları, atabeylerin eğitim sürecindeki rolü ve görevleri
ele alınmıştır. Ayrıca Timurlu hükümdarların ve şehzadelerin bilim, eğitim ve
kültüre önem vererek hâkim oldukları topraklara başta Semerkant olmak üzere
Herat, Şiraz, Tebriz gibi şehirleri ilim ve sanat merkezi haline getirmeleri
ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mirza, Eğitim, Timurlu Devleti, Devlet Yönetimi, Atabey

Kaynakça

• Aka, İsmail. (1991). Timur ve Devleti, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Aka, İsmail.(1994). Mirza Şahruh ve zamanı (1405-1447), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Aka, İsmail.(2001). İran’da Türkmen Hâkimiyeti( Kara Koyunlular Devri), Anka-ra: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aka, İsmail.(2012). “Timurlular”, Türk İslam Ansiklopedisi, C.41: 177-180.
• Alan, Hayrunnisa. (2004). “Timurluların Bilim ve Sanata Yaklaşımları ve Bazı Son Dönem Sanatkârları,” Bilig, 30:151-171.
• Ali Şir Nevai. (1995). Mecalisu’n- Nefois, (Haz. H.Ayan, K. Yavuz, E. Gemal-maz, R. Toparlı, G.Ayan, Y. Akpınar, (latin alfabesine transkipsiyonu), Erzurum.
• Babur.( 1970) Baburname (çev. Reşit Rahmeti Arat), İstanbul: MEB Yayınları.
• Barthold, Wilhelm. (1997). Uluğ Beğ ve Zamanı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Barthold’d, Wassiliy W.(1901). “Timuridi”, Ensiklopediçesky slovar, C.XXXIII (edt. Efron Brokgauz), Saint-Petersburg: 195-197.
• Bıyıktay, Halis. (1989). Timurlular Zamanında Hindistan Türk İmparatorluğu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.