Vahyin Başlangıcıyla İlgili Rivayetlere Sünnî ve Şiî Âlimlerin Yaklaşımları

Yıl 2013, Cilt: 13 Sayı: 1, 22 - 61, 01.03.2013

Nihat Uzun

Öz

Vahyin başlangıcına dair Sünnî gelenek içerisindeki en sağlam rivayetler Hz. Âişe kanalıyla gelmektedir. Bu durum Ehl-i Sünnet çevreleri için hadisin güvenilirliğini ve sağlamlığını artıran bir husus olarak görülürken, Şi’a nezdinde hadis için bir kusurdur. Çünkü Şiî gelenekte Hz. Âişe’ye karşı kadîm bir muhalefet söz konusudur. Ayrıca bahsi geçen hadislerin Buhârî’nin derlemesinde yer alması da Şi’a’nın hadisi reddi için bir gerekçedir. Çünkü onlara göre Buhârî, hem Hz. Peygamber’in hem de Kur’ân’ın saygınlığına zarar verecek rivâyetleri nakletmiştir.

Anahtar Kelimeler

İlk Vahiy, Şi’a, Ehl-i Sünnet, Hira Mağarası, Hz. Âişe

Vahyin Başlangıcıyla İlgili Rivayetlere Sünnî ve Şiî Âlimlerin Yaklaşımları

Öz

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, thk. Şu’ayb el-Arnaûd, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1999.
• Âmilî, Ali el-Kûrâni, Elfu Suâlin ve İşkâlin ile’l-Muhâlifîne li Ehli’l-Beyti et-Tâhirîn, Dâru’l- Hüdâ, Beyrut, 2008.
• Âmilî, es-Seyyid Ca’fer Murtezâ, es-Sahîh min Sîrati’n-Nebiyyi’l-A’zam, Dâru’l-Hâdî, Bey- rut, 1995.
• Askalânî, Ahmed b. Ali b. Hacer Ebû’l-Fadl, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l- Ma’rife, Beyrut, 1379.
• Askerî, Seyyid Murtezâ, Ehâdîsü Ümmi’l-Mü’minîn Âişe, Matbaatü’n-Nehda, Beyrut, 1997.
• ………., Me’âlimu’l-Medraseteyn, Müessesetü’n-Nu’mân li’t-Tıbâa ve’n-Neşr ve’t-Tevzî, Beyrut, 1990.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b.Musa el-Hanefi, Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, tsz.
• Azimli, Mehmet, Siyeri Farklı Okumak, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2010.
• Bahrânî, Seyyid Hâşim el-Hüseynî, el-Burhân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Müessesetü’l-Bi’se, Kum, tsz.
• Bâkıllânî, Muhammed b. Tayyib b. Muhammed b. Ca’fer b. el-Kâsım el-Kâdî Ebû Bekr, el- İntisâr li’l-Kur’ân, thk. Muhammed Isâm el-Kudât, Dâru’l-Feth, Ammân, 2001.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. ‘Amr b. Abdülhâlik, Müsnedü’l-Bezzâr, thk. Mahfûzu’r- Rahmân vd., Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, Medîne, 1988-2009.
• Bozan, Metin, “İmâmiyye Şiası’nın Peygamberlik ve İmamet Anlayışlarının Mukayesesi”, Dinî Araştırmalar, Eylül-Aralık, 2006, Cilt: 9, sy. 26, ss. 95-112.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl, el-Câmi’u’s-Sahîhu’l-Muhtasar, thk. Mustafa Dîb el-Buğâ, Dâru İbn Kesîr, Beyrût, 1987.
• Bûtî, Muhammed Saîd Ramazân, Fıkhu’s-Sîrati’n-Nebeviyye, Dâru’l-Fikr, Dımaşk, 1426.
• Büyükkara, Mehmet Ali, “İmamiyye Şia’sının Hadis Usulünde “Mezhebi Bozuk” Râvîler(I): Metodolojik Değerlendirmeler”, İslâmî Araştırmalar, 2004, cilt: XVII, sayı: 3, ss. 201-215.
• Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn, Sahîhu’s-Sîrati’n-Nebeviyye, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, Ammân, 1421.
• Eser, Mithat, “Eseri Günümüze Ulaşan İlk Siyer Müellifi İbn İshâk’ın Güvenirliği”, İSTEM: İslâm San‘at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi, 2009, cilt: VII, sayı: 13, ss. 261- 280.
• Fayda, Mustafa, “Âişe”, DİA, İstanbul, 1998, II, 201-205.
• Feyz el-Kâşânî, Muhammed b. Murtezâ, es-Sâfî fî Tefsîri’l-Kur’ân, thk. Allâme Seyyid Muhsin el-Hüseynî el-Emînî, Dâru’l-Kütübi’l-İslâmiyye, Tahran, 1416.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, “Gadîr-i Hûm”, DİA, İstanbul, 1996, XIII, 279-280.
• Habibov, Aslan, İlk Dönem Şiî Tefsir Anlayışı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2007.
• Halebî, Ali b. Burhânüddîn, es-Sîratü’l-Halebiyye fî Sîrati’l-Emîni’l-Me’mûn, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1400.
• Hamidullah, Muhammed, Allah’ın Elçisi Hz. Muhammed, trc. Ülkü Zeynep Babacan, Beyan Yay., İstanbul, 2005.
• Hasenî, Hâşim Ma’rûf, Dirâsât fi’l-Hadîs ve’l-Muhaddisîn, Dâru’t-Te’âruf li’l-Matbûât, Bey- rut, 1978.
• Heysemî, Nûruddîn Ali b. Ebû Bekr, Mecme’u’z-Zevâid ve Menbe’u’l-Fevâid, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1412.
• Huveyzî, Abdü Ali b. Cum’a el-‘Arûsî, Tefsîru Nûri’s-Sekaleyn, thk. Seyyid Hâşim er-Rasûlî el-Mehallâtî, Müessesetü İsmâîliyyân, Kum, 1412.
• Işık, Emin, “Alak Sûresi”, DİA, İstanbul, 1989, II, 333-334.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali b. Hacer Ebû’l-Fadl, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, thk. Ali Muhammed el-Becâvî, Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1412.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed Ebû Hâtim et-Temîmî, Sahîhu İbn Hibbân, thk. Şuayb el-Arnaûd, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1993.
• İbn Hişâm, Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Me’âfirî, es-Sîratü’n-Nebeviyye, thk. M. es-Sekâ, İ. el-Ebyâr, A. eş-Şelebî, Şirketü Mektebe ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Mısır, 1955.
• İbn İshâk, Muhammed b. İshâk b. Yesâr, Sîratü İbn İshâk, thk. Süheyl Zekkâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1978.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail b. Ömer, es-Sîratü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa Abdülvâhid, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1976.
• İbnü’l-Arabî, el-Kâdî Muhammed b. Abdullah Ebû Bekr, Ahkâmu’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 2003.
• Kastalânî, Ahmed b. Muhammed b. EbûBekr b. Abdülmelik, İrşâdü’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l- Buhârî, el-Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîriyye, Mısır, 1323.
• Köksal, M. Asım, İslam Tarihi, Şamil Yay., İstanbul, 1989.
• Kummî, Ali b. İbrâhîm, Tefsîru’l-Kummî, Matbaatü Necef, Necef, 1387.
• Küleynî, Ebû Cafer Muhammed b. Yakub b. İshak, el-Kâfî, thk. Ali Ekber el-Gıfârî, Dâru’l- Kütübi’l-İslâmiyye, Tahran, 1365.
• Meclisî, Muhammed Bâkır, Bihâru’l-Envâr, Müessesetü’l-Vefâ, Beyrut, 1983.
• Mûsevî, el-İmâm Abdülhüseyn Şerafüddîn, en-Nass ve’l-İctihâd, thk. Ebû Müctebâ, Kum,
• Mûsevî, Seyyid Hâşim, el-Kur’ân fî Medraseti Ehli’l-Beyt, el-Ğadîr li’d-Dirâse ve’n-Neşr, Suriye, 2000.
• Müslim, Müslim b. el-Haccâc Ebû’l-Hüseyn el-Kuşeyrî, Sahîhu Müslim, tahkik ve ta’lik. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, tsz.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Murî, el-Minhâc Şerhu Sahîh Müslim b. el-Haccâc, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1392.
• Öztürk, Mustafa, Tefsirde Ehl-i Sünnet & Şia Polemikleri, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2009.
• Öztürk, Mustafa-Ünsal, Hadiye, “Evvelü Mâ Nezel Meselesi Bağlamında Erken Dönem Mekkî Sûrelerin Kavram ve Anlam Dünyası”, Kur’ân Nüzûlünün Mekke Dönemi [Sempozyum Bildirileri] içinde, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, Çorum, 2013.
• Saîd, Muhammed Ra’fet, Târîhu Nüzûli’l-Kur’ân, Dâru’l-Vefâ, Mısır, 2002.
• San’ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm, Musannefu Abdirrezzâk, thk. Habîbu’r- Rahmân el-A’zamî, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut, 1403.
• Sencerî, Tâlib, Hayâtu Muhammed (sav) fî Ehâdîsi’ş-Şî’a, Dâru’l-Müctebâ, Beyrut, 1997.
• Sibâî, Mustafa b. Hüsnî, es-Sîratü’n-Nebeviyye: Dürûs ve İber, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut, 1985.
• Sindî, Muhammed b. Abdülhâdî, Hâşiyetü’s-Sindî ‘alâ Sahîhi’l-Buhârî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, tsz.
• Sûfî, Abdülkadir b. Muhammed Ata, es-Sâ’ika fî Nesefi Ebâtîl ve İftirââti’ş-Şi’a ‘alâ Ümmi’l- Mü’minîn Âişe (ra) me’a Def’i’l-Kezibi’l-Mübîn ‘an Ümmehâti’l-Mü’minîn, Dâru Edvai’s-Selef, Riyâd, 2004.
• Sûyûtî, Abdurrahmân b. Ebû Bekr Celâlüddîn, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm, el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-‘Âmme li’l-Kitâb, Mısır, 1974.
• ………., el-Fethu’l-Kebîr, thk. Yusuf en-Nebhânî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 2003.
• Şîrâzî, Nâsır Mekârim, Nefehâtü’l-Kur’ân, Medrasetü’l-İmâm Ali b. Ebî Tâlib, Kum, 1426.
• …......., el-Emsel fî Tefsîri Kitâbillâhi’l-Münzel, Müessesetü’l-Bi’se, Kum, 1992.
• Şirbînî, İmâd es-Seyyid Muhammed İsmail, Raddü Şübühât Havle Ismeti’n-Nebiyyi (sav) fî Dav’i’s-Sünneti’n-Nebeviyyeti’ş-Şerîfe, Dâru’l-Yakîn li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Mısır,
• Tabatabâî, Muhammed Hüseyin, el-Mîzân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Menşûrâtu Cemâ’ati’l- Müderrisîn fi’l-Havzeti’l-İlmiyye, Kum, tsz.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb, el-Mu’cemü’l-Kebîr, thk. Hamdî b. Abdülmecîd es-Selefî, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, Mevsıl, 1983.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr, Câmi’u’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 2000.
• Tabersî, Ebû Ali el-Fadl b. el-Hasen, Mecme’u’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Müessesetü’l- A’lemî li’l-Matbû’ât, Beyrut, 1995.
• Tabersî, Tefsîru Cevâmi’u’l-Câmi’, Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, Kum, 1411.
• Tayâlisî, Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd, Müsnedü Ebî Dâvûd et-Tayâlisî, thk. Muham- med b. Abdülmuhsin et-Türkî, Hicr li't-Tıbâ’a ve'n-Neşr, Cize, 1999.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ Ebû Îsâ, Sünenü’t-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd., Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, tsz.
• Tûsî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Hasen, et-Tibyân, thk.-tsh. Ahmed Habîb Kasîr el-Âmilî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1409.
• Ünalan, Abdullah, “İbn İshak ve Hadis Rivâyetindeki Yeri”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 2009, cilt: I, sayı: 2, ss. 97-113.
• Yaşaroğlu, M. Kâmil, “Namaz”, DİA, İstanbul, 2006, XXXII, 350-357.
• Yıldırım, Enbiyâ, “Hz. Musa’nın Ölüm Meleğini Tokatlaması –Bir Rivâyetin Tahlili-”, Cum- huriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIII/2, 2009, ss. 21-37.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymâz, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, Dâru’l-Hadîs, Kâhire, 2006.
• Ziriklî, Hayruddîn b. Mahmud b. Muhammed b. Ali b. Fâris, el-A’lâm, Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, Beyrut, 2002.