Tokatlı El-Kazâbâdî’nin Hayatı ve Haşiyetü’l-Usûl Adlı Yazma Eserinin Tanıtılması

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 1134 - 1151, 28.12.2018

Hilal Özay

https://doi.org/10.30627/cuilah.476241

Öz

Tokatlı el-Kazâbâdî
Osmanlı döneminde yaşamış, islam hukuku, tefsir, kelam ve tasavvuf konularında
kendi dönemindeki âlimler gibi şerh ve haşiye tarzında eserler vermiştir. Bu
çalışmada Kazâbâdî’nin hayatı, eserleri ve bu eserler içinden Fıkıh Usulü
alanında yazmış olduğu ve hâlihazırda çeşitli kütüphanelerde yazma eser olarak
bulunan “Hâşiyetü’l-usul ve gâşiyetü’l-füsûl ale’l-mukaddemâti’1-erba‘a” adlı
eseri hakkında bilgi verilecektir. Bu eser müteahhirîn dönemi ulemâsının yoğun
bir şekilde ilgisini çeken, üzerine çok sayıda şerh ve hâşiye yazılan
Sadrüşşerîa’nın Tenkîhul-usûl ile buna yaptığı şerh olan et-Tavzih isimli
fıkıh usulü kitabı içerisinde yer alan “Mukaddimetü’l-erbaa” bölümünün
haşiyesidir. el-Mukaddimetü’l-Erbaa bölümünde Sadru’ş-şeria, hüsün-kubuh
meselesini incelemiştir. Sadrüşşerîa’nın metni üzerine yazılan hâşiyelerin en
önemlisi Eş‘arî anlayışına yakın duran Teftâzânî’nin et-Telvîh adlı
eseridir. Teftâzânî bu eserinde ve özellikle de Mukaddimat bölümünde,
Sadrüşşerîa’nın görüşlerini hem açıklamış, hem de tenkit etmiştir. Kazâbâdî de
bu eserinde farklı görüşte olan Sadrüşşerîa ile Teftâzânî’nin yazdıklarını
değerlendirmiş ve konuya yeni katkılarda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kazâbâdî, Hâşiyetü’l-Usul, el-mukaddimâtü’l-erba‘a, hüsün-kubuh

Kaynakça

• Altınsu, A. (1972). Osmanlı Şeyhülislamları, Ankara.Babanzâde, İ. (1951). Hediyyetü’l-‘ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn, Milli Eğitim Basımevi, Ankara. Babanzâde, İ. (1992). İzâhu'l-meknün fi'z-zeyli ala Keşfi'z-zünun an esami'l-kütüb ve'l-fünun, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut.Başar, S. (2017). Osmanlı Şeyhülislamları Eserleri, Fotoğrafları ve Aileleriyle, İstanbul.Bursalı Mehmet Tahir (2016). Osmanlı Müellifleri, Haz. M.A. Yekta Saraç, Ankara.Cici, R. (2001). Osmanlı Dönemi İslam Hukuku Çalışmaları: Kuruluştan Fatih Devrinin Sonuna Kadar, Arasta Yayınları, Bursa.Doğru, H. (2010). “Kazâbâdî’nin Hâşiyetü’l-usûl ve ğâşiyetü’l fusûl ale’l-mukaddemâti’l-erba‘a Adlı Eserinin Tahkîk Ve Tahlîli”, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.Gerger, M. (2013). Bilinmeyen Yönleriyle Osmanlı Şeyhülislamları, İstanbul.İlmiyye Salnamesi. (1998). Osmanlı İlmiyye Teşkilatı ve Şeyhülislamlar, Haz. Seyit Ali Kahraman, Ahmet Nezih Galitekin, Cevdet Dadaş, İşaret Yayınları, İstanbul. İzzî, S. (1784). Tarih-i İzzî, Râşit ve Vâsıf Efendiler Matbaası, İstanbul.Kazâbâdî, A. (t.s.) Haşiyetü'l-usul ale'l-mukaddimati'l-erba', b.y.: Yazma (Süleymaniye Kütüphanesi, İstanbul, Çelebi Abdullah Bölümü 396 numaralı nüsha), 1-18 vr. Kehhale, Ö. (1957). Mu‘cemü’l-müellifîn, Dâru ihyai’t-turasi’l-Arabî, Beyrut.Köksal, A. (2012). “İslâm Hukuk Felsefesinde Fiillerin Ahlâkîliği Meselesi-Mukaddimât-ı Erbaa’ya Giriş”, İslam Araştırmaları Dergisi, 28: 1-44.Öz, M. (2002). ‘Kazâbâdî’, DİA, Ankara, XXV, 120-121.Özen, Ş. (2011). “Tenkîhu’l-Usûl” DİA, Ankara, XL, 454-458.Öztuna, Y. (1994). Büyük Osmanlı Tarihi, İstanbul.Serin, R. (1987). Türk tarihinde ve Türk Kültüründe Tokat Sempozyumu, Haz. S. Hayri Bolay ve dğ., AnkaraTopuzoğlu, T. (1997), “Haşiye”, DİA, İstanbul, XVI, 419-422.Uzunçarşılı, İ. (1995), Büyük Osmanlı Tarihi, b.y.Zirikli, H. (1998). el-A'lâm: Kamusu teracim li-eşheri'r-rical ve'n-nisa-i mine’l-Arabi ve’l müstağribin ve’l-müsteşirikin, Daru’l-ilmü’l-melayîn, Beyrut: 1998.