The Mevlid Form In Turkish Religious Music (The Case Of Bekir Sıtkı Sezgin's Veladet (Bırth) Bahri)

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 1102 - 1133, 28.12.2018

Mehmet Öncel

https://doi.org/10.30627/cuilah.479963

Cited By: 1

Öz

Almost every subject involving Prophet (pbuh) has been
dealt and treated with respect and delicacy. The arts such as calligraphy,
illumination, miniature, marbling, architecture, literature and music show
themselves in the works involving the Prophet who has been sent to the worlds
as a mercy. Mevlid form is one of the largest art works depicting the Prophet
in the Islamic literature and music. Many of the works that started from the
birth of the Prophet till his death were written upon inspiration from the
Kasîdetü’l-Bürde by Ka’b bin Zübeyr and the Kasîdetü’l-Bürde by Imam Bûsîrî.
Vâkıdî’s Mevlidü'l-Vâkıdî maa'ş-şerh ale't-temâm in Arabic literature,
Andalusian hadith narrator and historian Ibn Dihye al-Kelbî's et-Tenvîr fî
mevlidi's-sirâci'l-münîr, Ebü'l-Ferec Ibn al-Jawzi’s Mevlidü'n-nebi, Muhyiddin
Ibn al-Arabi’s Menkabetu Mevlidi'n-nebî are the most renowned ones among all.
In Turkish literature, around 200 Mevlid were written and the Great Mosque imam
preacher Süleyman Çelebi's Vesîletü’n-necât is the most famous one which has
been recited for the last 6 centuries. In terms of religious music, Mevlid is a
comprehensive form of religious music organised particularly for the birthday
of the Prophet, on the blessed days and nights, for commemoration of important
personalities, birth, circumcision, military service, marriage, performing hajj
worship, death and other reasons to share the joy and grievances of the people.
Mevlid is performed by four groups known as aşırhan, tevşihhan, mevlidhan and
duahan. Each section of the Mevlid is called bahir and consists of 6 bahirs
(tawhid (omnipotence), nûr (light), worship, merhaba (greeting), veladet
(birth) and death). In this study, following the determination of methodology
and methodology, the definition of Mevlid form, its sections and the subject of
the study and the life of the most powerful voice artist Bekir Sıtkı Sezgin are
told. Then, the notation of the bahir and a theoretical analysis of Suleyman
Çelebi’s mevlid ‘veladet(birth)’ recited by Bekir Sıtkı Sezgin's on 22 October
1973 (25 Ramadan 1393) in Izmir Hisar Mosque are made.

Anahtar Kelimeler

Mevlid, Bekir Sitki Sezgin, Suleyman Celebi, Vesiletun Necat, Religious Music

Türk Din Mûsikîsinde Mevlid Formu (Bekir Sıtkı Sezgin Velâdet Bahri Örneği)

Öz

İslam sanatında Hz. Peygamber’e (s.a.v) dair hemen hemen
her konu incelikle ele alınmış, hürmetle ve tazimle işlenmiştir.  Hat, tezhip, minyatür, ebru, mimari, edebiyat
ve mûsikî gibi sanatlar alemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Peygamber’e dair
eserlerde kendini göstermektedir.  İslam
edebiyatı ve mûsikîsinde Hz. Peygamber’i konu edinen en geniş yapıtlardan
birisi de mevlid formudur. Hz. Peygamber’in doğumundan başlayıp vefatına kadar
konuları muhtevi eserlerin birçoğu Ka‘b bin Zübeyr’in Kasîdetü’l-Bürde’si ve
İmam Bûsîrî’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinden mülhem kaleme alınmıştır. Arap
edebiyatında Vâkıdî’ye ait Mevlidü’l-Vâkıdî maa‘ş-şerh ale’t-temâm, Endülüslü
muhaddis ve tarihçi İbn Dihye el-Kelbî’nin et-Tenvîr fî
mevlidi’s-sirâci’l-münîr, Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’ye ait Mevlidü’n-nebî, Muhyiddin
İbnü’l-Arabî’nin Menkabetü mevlidi’n-nebî adlı en tanınmışlarıdır. Türk
edebiyatında ise 200 civarında mevlid yazılmış olup bunlar arasında yaklaşık 6
asırdır okuna gelen Bursa Ulu Camii imam hatibi Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-necât
adlı mevlidi en meşhurudur. Dini mûsikî açısından mevlîd, Hz Peygamber’in
doğduğu gün başta olmak üzere mübarek gün ve gecelerde, önemli şahsiyetleri
anma, doğum, sünnet, askere gitme, evlenme, hac ibadetini yerine getirme, vefat
ve sair sebeplerle halkın sevinç ve üzüntüsünü paylaşma adına düzenlenen
törenlerde icra edilen kapsamlı dinî mûsikî formudur. Mevlid aşırhan, tevşîhhân,
mevlidhân ve duahan olmak üzere dört grup tarafından icra edilir. Mevlidin her
bir bölümüne bahir denilir ve tevhid, nûr, velâdet, merhaba, miraç ve vefat
olmak üzere 6 bahirden meydana gelmektedir. Bu çalışmada metodoloji ve yöntemin
belirlenmesinin ardından mevlid formunun tanımı, bölümleri ve çalışmanın konusu
mevlidi okuyan Türk Mûsikîsinin yetiştirmiş olduğu en kudretli ses
sanatkarlarından Bekir Sıtkı Sezgin’in hayatı anlatılmıştır. Daha sonra Bekir
Sıtkı Sezgin’in 22 Ekim 1973 (25 Ramazan 1393) tarihinde İzmir Hisar Camii’nde
okumuş olduğu Süleyman Çelebi’ye ait mevlidin “velâdet” bahrinin notasyonu ve
makamsal analizi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevlid, Bekir Sıtkı Sezgin, Süleyman Çelebi, Vesiletün Necât, dini musiki

Kaynakça

• Ak, Ahmet Şahin, Türk Musikisi Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.________, Türk Din Musikisi Cami ve Tekke Musikisi, Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.Akdoğan, Bayram, Türk Din Mûsikîsi Dersleri, Ankara: Bilge Ajans, 2010. Aktüze, İrkin, Ansiklopedik Müzik Sözlüğü, İstanbul: Pan Yayınları, 2010. Abdulkâdir, Hâmid, Muhammed 'Ali en-Neccâr, El-Mu’cemu’l- Vasît, Kahire: Mektebet’ul- Şurûk, 2005.Ateş, Ahmed, Vesîletü’n-Necât Mevlid, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1954.Çakır, Ahmet, Müziğe Giriş, İstanbul: Dem Yayınları, 2009.Çoban, Şemsettin, Bekir Sıdkı Sezgin’in Hayatı, Sanatı ve Besteleri, (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi İslam Tarihi ve Sanatları Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012)Demirtaş, Yavuz, “Türk Din Musikisi Formları”, Fırat Üniverisitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14:1, (2009), ss. 213-227.Ergun, Sadeddin Nuzhet, Türk Musikisi Antolojisi, İstanbul: Rıza Koşkun Matbaası, I, 1942.Karaduman, İrfan, Mehmet Zekâi Dede Efendi’nin Makam Anlayışının Türk Din Mûsikîsine Etkileri, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011. Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yayınları, 1995.Özcan, Nuri, “Klasik Mevlid Okuyuşları ve Tevşîh İlahileri”, (Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri Uluslararası Mevlid Sempozyumu), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010, ss. 487-498.________, “Cami Musikisi”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 1993, VII, s.102.________, “Mevlid”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 2004, XXIX, 484-485.________, “Bekir Sıtkı Sezgin”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 2009, XXXVII, 82-83.________, “XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Dinî Mûsikî”,Yeni Türkiye Dergisi Osmanlı Özel Sayısı, İstanbul-2000, IV, Sayı 34, 565-566.Özkan, İsmail Hakkı, Türk Musikisi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2000.Pekolcay, Necla, “Süleyman Çelebi Mevlidi Metni ve Menşei Meselesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, VI, İstanbul (1954), ss. 39-64.________, “Mevlid”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 2004, XXIX, 485-486.________, Mevlid Süleyman Çelebi, İstanbul: Dergah Yayınları, 2013.Sağman, Ali Rıza, Mevlid Nasıl Okunur ve Mevlidhânlar, İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1951.Sezikli, Ubeydullah, Makamlarla Türk Din Musikisi Eğitim Seti, İstanbul: Dört Mevsim Yayınları.Sözer, Vural, Müzik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2012.Salgar, M. Fatih, Türk Müziğinde Makamlar, Usûller ve Seyir Örnekleri, İstanbul: Bakırköy Musiki Konservatuarı Vakfı, 2012.el-Yesûî', Luvîs Ma'lûf, el-Müncid fi’l-Luga, Beyrut: Dar’ul-Maşrik Yayınları, 1986.Tanrıkorur, Cinuçen, Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005.________, Türk Müzik Kimliği, İstanbul: Dergah Yayınları, 2004.Timurtaş, Faruk, Mevlid Süleyman Çelebi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1970.Ahmet Turabi, Fatih Koca, “Cami Mûsikîsi Formları”,Türk Din Musikisi El Kitabı,(Editör: Ahmet Hakkı Turabi), Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.Zeybek, Özge, Türk Makam Müziği’nde Üslûp-Tavır Görüşleri Doğrultusunda Münir Nurettin Selçuk, Alâeddin Yavaşça Ve Bekir Sıdkı Sezgin İcrâlarının Analizi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.