Tevekkülün Psikolojik Yansımaları

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 1, 110 - 118, 26.06.2019

Kasım Karataş , Mustafa Baloğlu

https://doi.org/10.30627/cuilah.545806

Cited By: 12

Öz

Tevekkül, kişinin kendi etki dairesinde, iradesi ile gösterebileceği tüm
çabayı sarf ettikten sonra, olacakları Yaratıcının irade ve takdirine teslim
ederek, O’ndan gelene tam bir kabulleniş göstermesidir. İnsanın yapısında
zamana, olaylara ve eşyaya hükmetmek arzu ve isteği bulunmakla birlikte, bu
arzu ve istekleriyle ters orantılı olarak, doğası son derece zayıf ve
kırılgandır. Bu gerçekle yüzleşmek, sebebi belirsiz korkular ve korku-ümit
dengesinde bozulmalar gibi, insanın birçok psikolojik olumsuzluklar yaşamasına
neden olamaktadır. Yaşadığı gerilim ve iç çelişkilerinden sıyrılarak ruhsal
denge sağlamak isteyen insan, destek arayışı içerisinde olacaktır. Bu noktada
kendine yeter durumda olamama ve kaygının oluşturduğu stresle başa çıkmada,
önemli bir manevi destek sistemi olarak tevekkül karşımıza çıkmaktadır.
Tevekkül, yani her iş ve oluşta Allah’ı vekil kılma, Allah’a imanın pozitif
kazanımlarından biri olarak, önemli psikolojik bir gereksinimdir. Bu
araştırmada insanın tevekküle olan ihtiyacı, tevekkülün altında yatan hikmetler
ve bireysel düzlemde tevekkül mekanizmasının insan psikolojisine yansımalarının
incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, alanyazına dayalı bir derleme olarak
tasarlanmış ve alanyazında yapılan çalışmalardan yola çıkılarak tevekkül kavramı
ve tevekkülün insan psikolojisine doğurguları incelenmiştir. Özellikle Al-i
İmran suresinin 173. ayeti olan ve 
“Âyet-i Hasbiye” olarak bilinen  “حَسْبُنَا اللهُ وَنِعْمَ الْوَكِيل” (Allah bize yeter, o ne
güzel vekildir.) ayeti ışığında tevekkülün önemi ve yansımaları ele alınmıştır.
Sonuç olarak, tevekkül, kaygı ve endişe ile negatif ilişkili, insanın aczini
sonsuz kuvvete sunduğu, fakirliğini nihayetsiz zenginliğe dayadığı, gelecek
belirsizliğini kristal netliğe dönüştüren, en genel anlamda, insan ruh
dünyasına sükûnet veren bir yapıdır. Tevekkül; kâinatta var olan her şeyin
sahibi, meydana getiricisi ve yaratıcısının Allah olduğu inancı temelinde
gelişen manevi bir duygu durumudur. Allah’a güven duygusuyla insanı zirveye
çıkaran tevekkül, psikolojik sağlamlığın dayanağı, korku, endişe ve belirsizlik
gibi olumsuz duyguların hafifletip, başedilebilir sınırlara indirgeyen olumlu
bir başaçıkma yöntemidir. Başta insanı sonsuz olarak yok olma duygusundan
uzaklaştırarak, sonsuz varkalma arzusunu sonlu bir dünyada tatmin etmede, güç
yetiremeyeceği durum ve olaylara karşı dayanak noktası olmada, başa çıkma
becerileri geliştirmede, sonu gelmeyen ihtiyaçlarını karşılamada bir dayanak
noktası oluşturmada, yalnızlık duygularından uzaklaşmaya yardım ve hayatının anlamını
bulmada bir mihenk olarak tevekkül, psikolojik rahatlama ve sağlamlığa önemli
bir etkendir. Bu anlamda tevekkül, insanın acziyetinde ve güçsüzlüğünde
kudreti, fakirliğine ve ihtiyaçlarının giderilmesi noktasında zenginliği
barındıran sağlam bir rota olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar
Kelimeler:
Tevekkül, acz (âcizlik), fakr (fakirlik), din psikolojisi

Anahtar Kelimeler

Tevekkül, acz, fakr

Kaynakça

• Ağılkaya-Şahin, Z. A. (2018). Din ve psikoloji arasındaki uçurum gerçekten ne kadar derin? Psikoterapilerdeki dini izler. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(3), 1607-1632.
• Akıncı, A. (2005). Hayata anlam vermede dini değerlerin ve din öğretiminin rolü. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(9), 7-24.
• Aktaş, A. S. (2017). Yetişkin bireylerde sosyal medya kullanım davranışları ile yalnızlık düzeyi arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Akto, A. (2016). Allah-insan arasında ontolojik, epistemolojik ve varoluşsal bir ilişki biçimi: tevekkül. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi /Journal of Oriental Scientific Research (JOSR), 8(2), 878-902.
• Altay, K. (2014). Yetişkinlerde tevekkül anlayışına psiko-sosyal yaklaşım. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Arslan, H. (2014). Mehmet Akif’in kader ve tevekkül anlayışı. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi,7(13),11-27.
• Arslan, V. (2013). Tasavvufi açıdan Bediüzzaman Said Nursi de acz ve fakr kavramları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Aydın, H. (2017). The understanding of jinn in the religious resources and culture. Cumhuriyet Theology Journal, 21(3), 1623-1670.
• Ayten, A., & Sağır, Z. (2014). Dindarlık, dinî başa çıkma ve depresyon ilişkisi: Suriyeli sığınmacılar üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47, 5-18.
• Bahadır, A. (2002). İnsanın anlam arayışı ve din: logoterapik bir araştırma. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Coşar, H. İ. (2010). Kader anlayışının Kur’an bağlamında sosyo-psikolojik tahlili. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Çağrıcı, M. (2012). Tevekkül. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâmî Araştırmalar Merkezi. Ağustos 6, 2018 tarihinde http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c41/c410001. pdf adresinden alınmıştır.
• Dağcı, A., & Yılmaz, F. (2015). Ömer Nasuhi Bilmen'e göre intihar ve nedenleri: din psikolojisi ve İslam hukuku bağlamında bir değerlendirme. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 6(12), 433-460.
• Frankl, V. E. (2000). İnsanın anlam arayışı. Ankara: Öteki Yayınları.
• Gazalî, M. (1989). İhyâu Ulumi’d-Din. (Çev. A. Serdaroğlu). İstanbul: Bedir Yayınevi.
• Geçtan, E. (2014). İnsan olmak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Horozcu, Ü. (2012). Ahiret inancı ve insan psikolojisi. 7 Şubat 2019 tarihinde http://isamveri.org/pdfdrg/D03292/2012/2012_16/2012_16_HOROZCUU.pdf adresinden alınmıştır.
• Hökelekli, H. (1991). Ölüm ve ölüm ötesi psikolojisi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 3(3), 151-165. İyi, M. (2013). Tevekkül, tevekkül nedir? Allah’a tevekkül nasıl edilir? 2 Şubat 2018 tarihinde https://islamdergisi.com/genel/tevekkul-tevekkul-nedir-allaha-tevekkul-nasil-edilir/ adresinden alınmıştır.
• Kara, H. (2011). Modern psikolojinin ölümü yadsıması. 28 Ocak 2019 tarihinde http://www.sdplatform.com/Yazilar/Kose-Yazilari/261/Modern-psikolojinin-olumu yadsimasi.aspx adresinden alınmıştır.
• Karaca, F. (2000). Ölüm psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Kılavuz, A. S. (2014). Ana hatlarıyla İslam akâidi ve kelam’a giriş. İstanbul: Ensar Yayınları.
• Kızılgeçit, M. (2011). Yalnızlık umutsuzluk ve dindarlık ilişkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Koç, M. (2002). Ölüm psikolojisi. 27 Ocak 2019 tarihinde http://www.tasavvufdergisi.net/ Makaleler/224565962_7_2002_III_8_KOCM.pdf adresinden alınmıştır.
• Muhâsibî, H. E. (2004). Kalb hayatı. https://cetele.org/wp content/uploads/2017/12/ Abdulhakim-Yuce-El-Muhasibi-Er-Riaye-Kalp-Hayati-2.pdf adresinden alınmıştır.
• Oral, O. (2016). Trafik kazaları ve kader ilişkisi: dua, sadaka ve tevekkül bağlamında. Mütefekkir, 3(5), 129-155.
• Özilban, M. A. (2017). 18-49 yaş kadınlarda çalışma durumunun yalnızlık ve depresyon üzerine etkisi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Şişli Hamidiye Etfal Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul.
• Sağıroğlu, T. (2009). Mevlana’nın Mesnevi adlı eserinde tevekkül anlayışı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sarıkaya B., & Şeren, Z. (2017). İnsan sorumluluğu ve fiillerine etkisi bağlamında sabır ve tevekkül kavramları. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(12), 68-88.
• Sayar, K. (2013). Sûfi psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Sayar, K. (2018). Günümüz insanı neden mutsuz? 2 Şubat 2018 tarihinde http://www.haber7 .com/kultur/haber/2768682-gunumuz-insani-neden-mutsuz-kemal sayar-cevapladi/ ?detay=2 adresinden alınmıştır.
• Şahin, M. (2018). Dini bir değer olarak tevekkül yöneliminin psikolojik sebep ve sonuçları üzerine araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Tarhan, N. (2012). Akıldan kalbe yolculuk. İstanbul: Nesil Yayın.
• Taşdemir, G. (2014). Yoksulluğun ruh sağlığı üzerine etkileri. International Journal of Human Sciences, 11(2), 74-88.
• Tokpınar, M. (2010). Hangi doğru? Tevekkül: hadisler ışığında yeni bir tanım. İstanbul: Kitabi Yayınevi.
• Topuz, İ. (2016). Yaşamın anlamı ve din: gençler üzerinde bir araştırma. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi,1(4), 540-560.
• Türkiye Diyanet Vakfı [TDV]. (1995). “Fakir” kelimesinin anlamı. 7 Şubat 2019 tarihinde https://islamansiklopedisi.org.tr/fakir adresinden alınmıştır.
• Turan, Y. (2018) Yalnızlıkla başa çıkma: yalnızlık, dini başa çıkma, dindarlık, hayat memnuniyeti ve sosyal medya kullanımı. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(1), 395-434.
• Tüzün, İ. (2011). Ayet ve hadislerle İslam ahlâkı. İstanbul: Süeda Yayınları.
• Yakut, S., & Certel, S. (2016). Öğretmenlerde yalnızlık düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 69-94.
• Yaşar, M. R. (2007). Yalnızlık. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,17(1), 237-260.
• Yeşilyaprak, B. (2003). Eğitimde Rehberlik Hizmetleri (6. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.