İSLÂM’DA EVLİLİK VE AİLE BAĞLAMINDA GÜNÜMÜZDE TARTIŞILAN KONULAR ÜZERİNE PSİKO-SOSYAL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 2, 603 - 627, 27.12.2019

Ahmet Rifat Geçioğlu , Ertuğrul Döner

https://doi.org/10.30627/cuilah.621379

Cited By: 3

Öz

Bu çalışma,
İslâm’ın ilk, erken ve klasik dönemlerdeki yaklaşımlarından hareketle günümüzde
evlilik ve aile bağlamında tartışmalı hale gelen konuları psiko-sosyal açıdan
ele almayı amaçlamaktadır.

Tarihsel
süreçte dinler, evlilik ve aile kurumlarına kayda değer bir alaka göstermişler,
bu kurumların şekillenmesinde önemli rol oynamışlardır. Ancak insanoğlunun son
dönemlerde tecrübe ettiği modernleşme ve sekülerleşme gibi büyük çaplı
değişimler, bireyin evlilik ve aile yaşantısını önemli ölçüde değiştirmiş,
dinlerin bu kurumlar için gelenek içinde oluşturdukları birtakım normların
genelgeçer olarak kabul görmesi, günümüz Müslümanı için bazı bilişsel
çatışmaları da beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda moderniteyle birlikte,
ataerkil yorumların ağır bastığı dinî söylemlerin giderek artan bir dozda
eleştirildiği, diğer taraftan ise eleştirilen bu söylemlerin dindar bireylerin
zihninde hâlen geçerliliğini koruduğu görülmektedir.

İslâm’ın
evlilik ve aile yaşantısı üzerinde ehemmiyetle durduğu, bu kurumlara hem
Kur’an’da hem de sünnette önemli ölçüde yer verdiği anlaşılmaktadır. Diğer
taraftan evlilik ve ailenin meydana gelmesinde dinî, sosyal, kültürel ve
ekonomik birçok faktörün etkili olması, farklı coğrafya ve kültürlerde evlilik
ve aileye dair konularda farklı görüşlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.

Günümüzde
İslâm dini bağlamında evlilik ve aileye dair birçok konu tartışılmaya
başlanmıştır. İslâm’ın ataerkil bir toplumda ortaya çıktığı ve sosyal hayata
dair uygulamalarda bu yapıyı görece devam ettirmeye çalıştığı anlaşılmaktadır.
Modern dönemde ise özellikle erkek ve kadın arasındaki ilişkinin eşitlik,
adalet ve hakkaniyet bağlamında ele alındığı, toplumsal cinsiyet rollerinin
eleştirildiği ya da reddedildiği görülmektedir. Bu bağlamda İslâm’a yönelik
eleştiriler erkeğe ehli kitaptan bir kadınla evlenme izni veriliyorken kadına
bu hakkın tanınmaması, erkeğe çok eşlilik imkânının verilmesi, boşanma hakkının
yalnızca erkeğe verilmesi, aile reisi olarak erkeğin tayin edilmesi, kadının
dövülmesi, mehir, mut’a nikâhı, cariyelik, şahitlikte iki kadının bir erkeğe
denk görülmesi, miras paylaşımında erkeğe iki, kadına bir pay verilmesi ve birtakım
rivayetlerde kadının ikincilleştirilmesi ve kamusal alandan uzak tutulması gibi
konular üzerinde yoğunlaşmaktadır.

Şunu
unutmamak gerekir ki din, bireyin ve toplumun yaşamına şekil verirken, birey ve
toplum da dinî yaşayışa ve kabullere etki etmektedir. Bilhassa evlilik ve aile
üzerinden bir değerlendirme yapıldığında dinî içeriğe sahip birtakım unsurların
yaşanılan kültürle buluştuğunda gelenekselleştiği, aynı şekilde geleneğe ait
birtakım unsurların da dinselleştiği söylenebilir. Bu açıdan, ataerkil bir
yapıda zuhur eden İslâm’ın kadınla ilgili görüşlerinin ve kadın-erkek
ilişkileri bağlamında ortaya koyduğu rollerin tarihsel ve kültürel bağlamdan
etkilendiği ve ayrı düşünülemeyeceği açıktır. Bu noktada tartışmaların önemli
bir kısmının merkezinde yer alan Kur’an-ı Kerim’in meramını anlamak için, onun ilk
muhataplarının kültürüne ve kadına bakışına hâkim olmak ve üzerinde tartışılan
ve farklı yorumlar serdedilen konuyla ilgili âyetleri kendi tarihsel
gerçekliğinde yorumlamak, günümüz Müslümanlarının evlilik ve aile hususunda
yaşamakta olduğu bilişsel çelişkilerin çözümüne bir nebze yardımcı olacaktır.

Kadının gelenek içinde her daim ikincilleştirildiğini,
modernleşmeyle beraber gereken değerin ve hakların verildiğini söylemek de pek
mümkün görünmemektedir. Kadının metalaşması farklı şekillerde günümüzde de
devam etmektedir. Ayrıca nasıl ki geleneksel düşünce ikliminde yetişip
modernitenin etkisinden nasibini alanlar için Kur’ân’ı tarihinden koparıp
okumak düşünce ve uygulamada tezatlıklar meydana getiriyorsa, aynı okumayı modernist
seküler paradigma üzerinden yapmak da Kur’an’a karşı haksız ve mesnetsiz birtakım
düşüncelere yol açacaktır.

Anahtar Kelimeler

Evlilik, aile, dindarlık

A PSYCHO-SOCIA ASSESSMENT ON THE ISSUES DISCUSSED TODAY IN ISLAM IN THE CONTEXT OF MARRIAGE AND FAMILY

Öz

This study
aims to address the issues that have become controversial in the context of
marriage and family today from the psycho-social perspective with reference to
the approaches of Islam in the first, early and classical period.

In the
historical process, religions have shown significant relevance to marriage and family
institutions, and have played an important role in shaping these institutions.
However, large-scale changes such as modernization and secularization
experienced by mankind recently have significantly changed the marriage and
family life of the individual, and the de facto acceptance of certain norms
established by religions in tradition for these institutions has brought some
cognitive conflicts for today's Muslim. In this context, together with
modernity, it is seen that religious discourses, which dominate patriarchal
interpretations are criticized in an increasing dose, while these discourses
are still valid in the minds of religious individuals.

It is
understood that Islam emphasizes marriage and family life and places these
institutions to a great extent in both the Qur’an and the Sunnah. On the other
hand, the fact that many factors such as religion, society, culture and economy
influence the emergence of marriage and family have led to different opinions
on marriage and family issues in different geographies and cultures.

Today, many
issues regarding marriage and family have started to be discussed in the
context of Islamic religion. It is understood that Islam emerged in a
patriarchal society and tried to preserve this patriarchal structure relatively
in social life practices. In the modern era, it is seen that the relationship
between man and woman is dealt with in the context of equality, justice and
equity, and gender roles are criticized or rejected. In this context,
criticisms of Islam focus on issues such as the fact that men are given
permission to marry a woman from the “′Ahl al-Kitāb” (people of the book) while
the women are not granted this right (marry a man from the “′Ahl al-Kitāb”),
giving men the right to polygamy, granting right to divorce only to men,
designating men as the head of the family, beating the women, mahr, nikāḥ al-mutʻah, concubinage, considering the
testimony of one man to be equal to two women, giving two pourparty to man and
one pourparty to woman when portioning of the inheritance, and the hadiths that
subordinate women and keep them away from the public sphere.

It should not be forgotten that while religion shapes
the life of the individual and the society, the individual and the society also
affect the religious life and acceptances. In particular, when an evaluation is
made on marriage and family, it can be said that some facts having religious
content become traditional when they encounter the culture which is lived in,
and some elements belonging to tradition also become religious. In this
respect, it is clear that Islam’s views about women and roles determined by
Islam in the context of male-female relations, which appears in a patriarchal
structure, are influenced by the historical and cultural context and cannot be
considered separately from these concepts. At this point, in order to
understand the Qur’an’s intent, which is at the center a significant part of
the discussions, to have mastered Qur’an’s first interlocutors’ culture and
view of women and to have interpreted the relevant verses discussed and
exhibited different interpretations in their historical reality will help to
some extent to solve the cognitive contradictions that today's Muslims are
experiencing in terms of marriage and family.

On the other hand, it does not seem possible to say that
women are always subordinated in tradition and that with modernization women
are given the necessary values and rights. The commodification of women
continues in different ways today. Moreover, for those who grow up in the
traditional climate of thought and suffer from the influence of modernity,
reading the Qur’an ignoring its historical context creates contradictions in
thought and practice, doing the same thing through the modernist secular
paradigm, it would lead to unjust and unfounded thoughts against the Qur’an.

Anahtar Kelimeler

Marriage, family, religiosity

Kaynakça

• Acar, H. (2002). Evlenme engeli olarak din farkı. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 17, 21-46.
• Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. (2006). Aile yapısı araştırması. Ankara: Yazar.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2011). Türkiye aile yapısı araştırması 2011. Ankara: Yazar.
• Akdemir, S. (1997). Tarih boyunca ve Kur’an-ı Kerîm’de kadın. Journal of Islamic Research, 10(4), 249-258.
• Aktan, H. (1992). İslâm aile hukuku. Sosyo-kültürel değişme sürecinde Türk ailesi içinde (C. II, ss. 396-433). Ankara: T. C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• al-Hibri, A., & El Habti, R. M. (2006). Islam. In D. S. Browning, M. C. Green, & J. Witte Jr. (Eds.), Sex, marriage, & family in world religions (pp. 150-225). New York: Columbia University Press.
• Altuntek, S. (2001). Türkiye üzerine yapılmış evlilik ve akrabalık araştırmalarının bir değerlendirmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18(2), 17-28.
• Apaydın, H. Y. (2000). Nikâh akdinin mahiyeti ve imam nikâhı uygulaması. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 9, 371-380.
• Apaydın, H. Y. (2007). İslâm hukukunda aile. Ö. Çaha (Ed.), Günümüzde aile içinde (ss. 135-150). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Arıkan, Ç. (1996). Halkın boşanmaya ilişkin tutumları araştırması. Ankara: T. C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Atar, F. (2007). Nikâh. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 33, ss. 112-117). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Atay, H. (1993). Kur’an’a göre araştırmalar I. Ankara: Semih Ofset Matbaacılık.
• Ateş, A. O. (1996). İslâm’a göre câhiliye ve ehl-i kitab örf ve âdetleri. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Ateş, A. O. (2006). Hadis temelli kalıpyargılarda kadın. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Ateş, S. (1974). Kur’an’ı Kerim meali. İstanbul: Yücel Matbaası.
• Ateş, S. (1978). Kur’an-ı Kerîm’de evlenme ve boşanma ile ilgili ayetlerin tefsiri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23, 221-286.
• Atmaca, G. (2013). Müfessirlere göre kavvâm kelimesi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(1), 215-231.
• Aydın, M. A. (1989). Aile. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 196-200). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aydın, M. A. (2003). Mehir. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 32, ss. 389-391). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aydın, M. A. (2011). Aile hayatı. İlmihal II (İslâm ve toplum) içinde (ss. 195-249). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Azimli, M. (2003). Hz. Aişe’nin evlilik yaşı tartışmalarında savunmacı tarihçiliğin çıkmazı. İslâmî Araştırmalar Dergisi, 16(1), 28-37.
• Baran, Ş. (2006). Felsefenin gözüyle Kur’an’da kölelik ve cariyelik. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bayraklı, B. (2007). Yeni bir anlayışın ışığında Kur’ân meali. İstanbul: Bayraklı Yayınları.
• Berktay, F. (2000). Tek tanrılı dinler karşısında kadın. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bilmen, Ö. N. (1991). Kur’an’ı Kerim’in Türkçe meali alisi ve tefsiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Birekul, M., & Yılmaz, F. M. (2001). Peygamber günlerinde sosyal hayat ve aile. Konya: Yediveren Yayınları.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâ‘îl (1993). Sahîhu’l-Buhârî I-VII (thk. Mustafâ Dîb el-Buğâ). Yemâme, Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Çantay, H. B. (2005). Kur’ân-ı hakim ve meâli kerim. İstanbul: Risale Yayınları.
• Çelik, H. (2011). Kur’an-ı Kerim’de cariyelerle evlilik meselesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(18), 137-173.
• Çetin, M. (2015). Kadını darp/dövme meselesinin çözümünde Hz. Peygamberin yaklaşımı. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(1), 253-280.
• Demircan, A. (2003). Câhiliyye ve Hz. Peygamber döneminde çok kadınla evlilik. İstem, 1(2), 9-32.
• Demircan, A. (2004). Câhiliyye Araplarında kız çocuklarını gömerek öldürme âdeti. İstem, 2(3), 9-29.
• Diyanet Komisyon (1999). Kur’an’ı Kerim ve açıklamalı meali. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Dollahite, D. C., Marks, L. D., & Goodman, M. A. (2004). Families and religious beliefs, practices, and communities: Linkages in a diverse and dynamic cultural context. In M. Coleman & L. H. Ganong (Eds.), The handbook of contemporary families: Considering the past, contemplating the future (pp. 411-431). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Dönmez, İ. K. (2006). Müt’a. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 32, ss. 174-180). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Duman, M. Z. (2011). İslâm’ın köle ve cariye sorununa yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(1), 1-54.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as (2009). Sünenü Ebî Dâvud I-VII (thk. Şu‘ayb el-Arnaût vd.). Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Alemiyye.
• Erdem, M. (1991). Dinler ve aile. Türk Aile Ansiklopedisi içinde (C. I, ss. 341-352), Ankara: T. C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Erul, B. (2006). Hz. Aişe kaç yaşında evlendi? Dokuz mu? On dokuz mu? İslâmî Araştırmalar Dergisi, 19(4), 637-649.
• Esed, M. (1996). Kur’an mesajı: Meal-tefsir (A. Ertürk ve C. Koytak, Çev.). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Geçioğlu, A. R. (2019). Evlilik uyumu ve dindarlık. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Geçioğlu, A. R. (2018). Evlilik uyumu-dindarlık ilişkisi: Adana örneği. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Göle, N. (1992). Modern mahrem: Medeniyet ve örtünme. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (2007). Kur’an’ı Kerim ve meali. İstanbul: Elif Kitabevi.
• Görgülü, H. A. (1999). Cahiliye devrinde boşanma çeşitleri ve İslâm’ın boşanmada örfe itibar etmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6, 111-126.
• Görgülü, Ü. (2013). Kadınların kamu idareciliği bağlamında Nisa Suresi 34. ayete analitik bir yaklaşım. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 21, 383-394.
• Güler, İ. (2015). Sabit din dinamik şeriat. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Günay, Ü. (2003). Din sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Hall, C. M. (1996). Identity, religion and values: Implications for practitioners. Washington, DC: Taylor & Francis.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd (2009). Sünen I-V (thk. Şuʻayb el-Arnaût vd.). Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye.
• İslamoğlu, M. (2008). Hayat kitabı Kur’an: Gerekçeli meal-tefsir. İstanbul: Düşün Yayınları.
• Kahraman, A. (2007). Mut’a nikâhı üzerine bazı mülahazalar. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 9, 153-170.
• Karacabey, S. ve Gül, M. (2012). Fıkhî hadislerin rivâyet özellikleri bağlamında ‘Velîsiz nikâh olmaz’ hadisinin tahrîc ve tenkîdi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21(1), 33-48.
• Karaman, H. (1992). İslâm’ın getirdiği aile anlayışı. Sosyo-kültürel değişme sürecinde Türk ailesi içinde (C. II, ss. 385-395). Ankara: T. C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Karaman, H. (2010). Evlilik. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Karaman, H. (2011). Anahatlarıyla İslâm hukuku: Hususî hukuk (C. 2). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Keskin, Y. Z. (2001). Poligamiyi dörtle sınırlayan âyet ve hadislerin tahlîli. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(6), 5-26.
• Kırbaşoğlu, M. H. (1997). Kadın konusunda Kur’ân’a yöneltilen başlıca eleştiriler. Journal of Islamic Research, 10(4), 259-270.
• Koçak, Z. C. (2017). İslam öncesi Arap aile yapısının Hz. Peygamber ve hadisler üzerindeki etkisi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(7), 237-271.
• Konrapa, Z. (2005). Peygamberimiz İslâm Dini ve Aşere-i Mübeşşere. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Koştaş, M. (1995). Üniversite öğrencilerinde dine bakış. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Köse, S. (2015). Kavvâm-itaat ilişkisi bağlamında karı-koca münasebetlerine bakış. Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(2), 85-121.
• Kurt, A. (1999). Dini kaynakların çokeşliliğe ilişkin görüşleri ve Osmanlılarda çokeşlilik. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(8), 183-214.
• Mahoney, A., Pargament, K. I., Murray-Swank, A., & Murray-Swank, N. (2003). Religion and the sanctification of family relationships. Review of Religious Research, 44(3), 220- 236.
• Mardin, Ş. (1992). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Müslim, Ebü’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (1991). Sahîhu Müslim I-V (nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî). Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• Okumuş, E. (2012). Toplumsal değişme ve din. İstanbul: İnsan yayınları.
• Ortaylı, İ. (1980). Anadolu’da XVI. yüzyılda evlilik ilişkileri üzerine bazı gözlemler. Osmanlı Araştırmaları I, 33-40.
• Ortaylı, İ. (1992). Osmanlı aile hukukunda gelenek, şeriat ve örf. Sosyo-kültürel değişme sürecinde Türk ailesi içinde (C. II, ss. 456-467), Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
• Ortaylı, İ. (2004). Osmanlı toplumunda aile. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Öğüt, S. (2008). Nisâ Suresinin 34. ayeti bağlamında aile kurumunun iki temeli. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 11, 39-58.
• Özaydın, A. (1991). Arap. TDV İslam Ansiklopedisi içinde (C. III, ss. 321-324). İstanbul: TDV Yayınları.
• Özbek, A. (1996). Bir eğitim kurumu olarak ailenin önemi. İslâm’da aile ve çocuk terbiyesi-2. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Özsoy, Ö. (2002). Çağdaş Kur’an(lar) üretimi üzerine -“Karı dövme” olgusu bağlamında 4. Nisâ’, 34 örneği. İslâmiyât, 5(1), 111-124.
• Özsoy, Ö. (2004). Kurân ve tarihsellik yazıları. Ankara: Kitabiyat.
• Öztürk, M. (2011a). Kur’an hükümlerinin tarihsel ve yerel bağlamı -İslam öncesi Arap toplumunda ahvâl-i şahsiyye hukuku-. Birey ve Toplum Dergisi, 1(2), 43-104.
• Öztürk, M. (2011b). Kur’an-ı Kerim meali. İstanbul: Düşün Yayıncılık.
• Öztürk, M. (2012a). Cahiliyeden İslamiyet’e kadın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Öztürk, M. (2012b). Toplumsal cinsiyet meselesine Kur’ân zaviyesinden genel bir bakış. M. F. Bayraktar (Ed.), Dini ve toplumsal boyutlarıyla cinsiyet I içinde (ss. 165-191). İstanbul: Ensar Yayınevi.
• Öztürk, M. (2014). Söyleşiler polemikler. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Öztürk, Y. N. (1994a). Kur’an’daki İslam. İstanbul: Yeni Boyut.
• Öztürk, Y. N. (1994b). Kur’an’ı Kerim ve Türkçe meali. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları.
• Safa, M. (2015). Hz. Peygamber döneminde Medine’nin sosyal yapısı. Ankara: Araştırma Yayınları.
• Sağlam, H. (2016). İslâm hukukunda mehir evlilik sigortası mıdır? Universal Journal of Theology, 1(1), 1-19.
• Savaş, R. (1995). Hz. Aişe’nin evlenme yaşı ile ilgili farklı bir yaklaşım. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 139-144.
• Savaş, R. (2004). Hz. Muhammed’in çok eşliliğinin siyasî boyutu. İ. Yakıt (Ed.), VII. Kutlu Doğum Sempozyumu (Tebliğler) içinde (ss. 103-119). Isparta: Tuğra Matbaası.
• Savaş, R. (2017). İslâm’ın ilk asrında kadın. İstanbul: Siyer Yayınları.
• Soysaldı, H. M. (1997). Nisâ Suresi 24. âyeti ışığında mut’a nikahı. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 165-184.
• Şefkatli Tuksal, H. (2000). Kadın karşıtı söylemin İslam geleneğindeki izdüşümleri. Ankara: Kitabiyat Yayınları.
• Tekin, A. (2003). Kur’ân’ın anlaşılmasına doğru: Tefsiri meal. İstanbul: Kelam Yayınları.
• Tekin, M. (2011). Dinlerin perspektifinden aile kurumu. K. Canatan & E. Yıldırım (Ed.), Aile sosyolojisi içinde (s. 235-262). İstanbul: Açılımkitap.
• Thornton, A. (1985). Reciprocal influences of family and religion in a changing world. Journal of Marriage and the Family, 47(2), 381-394.
• Toker, İ. (2008). Dindar kadınların güçlenme imkânları: Eşler arası ilişkiler örneği. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17, 1-15.
• Topcan, Ö. (2010). Yahudilik ve Hıristiyanlık din geleneklerinde toplumsal cinsiyet. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Topçuoğlu, A. A. (2010). Yahudilik-Hıristiyanlık ve İslâm Hukukuna göre nikâh akdine etkisi bakımından din farklılığı. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10(2), 79-120.
• Ulaş, S. (1992). İslâm’da çok kadınla evlilik. İslâmî Araştırmalar, 6(1), 52-63.
• Ünal, Y. (1993). Hadis verilerine göre mut’a nikahı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, 155-179.
• Yapıcı, A. (2012). Toplumsal cinsiyet bağlamında din ve kadın. Din ve toplumsal boyutlarıyla cinsiyet I içinde (ss. 221-234). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Yapıcı, A. (2013). Kimlik, bilinç ve toplumsal cinsiyet bağlamında din ve kadın. Adana: Karahan Kitabevi.
• Yasdıman, H. Ş. (2005). Kadının İslâm geleneğindeki yeri ve konumuna Yahudi-Hıristiyan kültürün etkilerinden bazı örnekler. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(1), 59-94.
• Yasdıman, H. Ş. (2007). Yahudi-Hıristiyan kültüründeki kadın anlayışının İslâm kültüründeki izdüşümleri. Din, Kültür ve Çağdaşlık içinde (ss. 257-282). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yavuz, A. F. (2002). Kur’an’ı Kerim ve izahlı meali alisi. Ankara: Alperen Yayınları.
• Yavuz, K. (2013). Günümüzde inancın psikolojisi. Ankara: Boğaziçi Yayınları.
• Yazır, E. M. H. (t.y.). Hak dini Kur’an dili I-X. İstanbul: Azim Dağıtım.
• Yıldırım, M. (2012). Nisa Suresi 3. âyet bağlamında çok eşlilik meselesi. Dinlerde Nikâh Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı içinde (ss. 533-546). İstanbul.
• Yıldırım, S. (2004). Hz. Aişe’nin evlilik yaşı etrafındaki tartışmalar. İstem, 2(4), 237-245.
• Yılmaz, İ. (2010). Kadının boşanma hakkı bağlamında postmodern bir yaklaşım örneği: İftida. İslâm Hukuku araştırmaları Dergisi, 15, 209-240.
• Yılmaz, S. (2017). Sünnî müfessirlere göre mut’a nikâhı. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, 207-237.
• Yüksel, E. (2016). Mesaj Kuran çevirisi. İstanbul: Ozan Yayıncılık.