BÜYÜ VE TABİATÜSTÜ GÜÇLERE BAŞVURMA NEDENLERİ ÜZERİNE BİR SAHA ARAŞTIRMASI

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 2, 379 - 399, 27.12.2019

Saffet Kartopu , Abdurrahman Ünalan

https://doi.org/10.30627/cuilah.637773

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmanın
konusu saha çalışmasından elde edilen verilerden hareketle günümüz toplumunda
büyü ve tabiatüstü güçlere başvurma nedenleridir. İnsanoğlu var olduğu günden
itibaren bilinmeyene karşı merak içerisinde olmuştur. Nitekim bu merakın bir
neticesi olarak; edebi ve kutsal metinler, arkeolojik kalıntılar, mağaraların
duvarlarına yapılmış olan resimler, heykeller vb. incelendiğinde hemen her
toplumda sihir büyü ve tabiatüstü güçlere başvurulduğu görülmektedir. Bu
noktada günümüz modern toplumunda yaşayan bireylerin sihir, büyü ve tabiatüstü
güçlerle alakalı tutumlarının belirlenmesi, bu inançların sürekliliğini anlamak
açısından önem kazanmaktadır. Bu bağlamda çalışmamız insanların büyü ve
tabiatüstü güçlere başvurma güdülerini fenomonolojik bir yaklaşımla ele alıp
hem büyü yaptıran, hem de büyü yapan kişilerden elde edilen bilgiler temelinde
büyüye başvurma nedenlerine odaklanmaktadır. Öncelikle beş ilde
(Kahramanmaraş/n: 8, İstanbul/n: 3, Mersin/n: 2, Denizli/n: 1, Osmaniye/n: 1)
büyüye başvuran kişilerle (n: 15 ) başvurma nedenleriyle ilgili görüşmeler
yapılmıştır. Bunların 13’ü kadın, 2’si erkektir. Daha sonra üç ilde
(Kahramanmaraş/n:4, Mersin/n:1, Şanlıurfa/n:1) büyü, muska vb. işlemler yapan 3
kadın, 3 erkek olmak üzere toplam 6 kişiyle büyüye başvuranlar aracılığıyla
görüşme sağlanmıştır. Böylece büyü yapanlar (n:6) ve büyüye başvuranlardan
(n:15) oluşan görüşme grubumuz (n: 21) oluşturulmuş ve büyüsel etkinliğin iki
tarafından da (büyücü ve büyücüye başvuran) kartopu örnekleme yöntemiyle
veriler toplanmıştır. Büyüye başvuran grupla araştırma/görüşme amacımız
paylaşılmış ancak büyü yapan grupla yapılan görüşmeler başvuranların
refakatiyle gözlemci/misafir sıfatıyla olmuştur. Katılımcıların seçiminde
gönüllülük ve mümkün olan en fazla kişiye ulaşma prensibiyle hareket
edilmiştir.

Çalışmada büyüsel inançların bir yükleme/atıf
biçimi olduğu iddia edilmektedir. Yükleme faaliyetlerinin, kısmen de olsa
insanın tanık olduğu olayları bir takım inançlara dayalı geniş çerçeveli anlam
sistemleri içerisinde anlama, yorumlama ve açıklama gayretlerinden oluştuğu
ileri sürülmektedir. Yükleme kuramının temel mantığı, ‘çevremizde yaşanan
olayları anlamlandırırken veya başa çıkamadığımız süreçleri açıklarken kendimiz
dışında, kontrol edemediğimiz bir merkeze atıf yaparak sorumluluktan kurtulmaya
ve psikolojik olarak rahatlamaya çalıştığımız’ şeklindeki ilkeye dayanmaktadır.
Bu anlamda büyüsel etkinlikler ve inançlar tabiatüstü güçlere atıf yapma
seçeneği sunmaktadır ve bu şekilde kişi, başa çıkamadığı olayların ağırlığından
kurtulmak için yüklemeye başvurur ve kaygısını gidermeye çalışır. Böyle bir
kuramsal yaklaşımdan hareket eden çalışmamızın sonucuna göre, kişiyi büyüye
başvurmaya götüren sebeplerin başında; belirsizliği giderme ve geleceği bilme
arzusu, özel yaşam başarısızlığına neden bulma ihtiyacı, tıbbi/biyolojik
rahatsızlığının kaynağını büyüye bağlama, bireysel merakın tatmini, büyü bozmak
için ve cin musallat olduğu’ inancıyla büyüye başvurma gibi nedenler
bulunmaktadır. Nedenler çeşitli olsa da tüm arayışlar özünde umudu
barındırmaktadır. İnsanlar hayata tutunabilmek ve bir umut ışığı yakalayabilmek
için en zor koşullarda dahi birçok yol deneyebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Büyüsel İnanç, Büyü, Büyücü, Muska, Tabiatüstü Güçler

A FİELD SURVEY ON THE REASONS FOR APPLYİNG TO MAGİC AND SUPERNATURAL POWERS

Öz

The subject
of this study is to search for reasons of applying to magic and supernatural
powers in our today’s community as being based on the data that are obtained
from field studies. Humankind has always been curious about unknown particulars
since starting day of their existence. Hence, when literature and holy texts,
archaeological remains, paintings made on the cave walls, sculptures have been
examined, it is seen that in almost each community there have been applications
regarding witching, magic and supernatural powers. At this point determining attitudes of individuals living in today’s
modern community regarding witching, magic and supernatural powers bears
importance for understanding continuity of these beliefs. In this respect our
study focuses on reasons for applying to magic by evaluating people’s motives
to apply for magic and supernatural powers with a phenomenological approach and
being based on information which are obtained both from people causing for
witching to be done and from people doing the witching. Primarily, interviews
have been held with people applying for magic in five cities (Kahramanmaraş/n:
8, İstanbul/n: 3, Mersin/n: 2, Denizli/n: 1, Osmaniye/n) regarding their
reasons for applying to magic (n: 15 ). 13 of these people were female and 2 of
them were male. Afterwards interviews were held with 6 people in total, 3 of
whom were female and 3 of whom were male, who were  dealing with processes such as magic and
amulets with the mediation of those applying to magic, in three cities
(Kahramanmaraş/n:4, Mersin/n:1, Şanlıurfa/n:1). In this way our interview group
(n:21) being composed of those dealing with witching (n:6) and those applying
to magic (n:15) has been formed and data have been collected from both sides of
magical activities (those being magicians and those applying to magicians) by
using snowball sampling method. Our research/interview purpose was shared with
the group applying for magic but interviews being realized with the group
dealing with magic were conducted with the capacity of observer/guest with the
accompaniment of applicants. In the selection of participants, it was proceeded
with the principles of voluntarism and reaching to maximum possible number of
people.

During the
study it was asserted that magical beliefs were a attribution /reference form. It is being asserted that attribution activities
are constituted of people’s efforts to understand, interpret and explain the
events they witnessed within wide framed meaning systems being based on certain
beliefs even if partially. Fundamental logic of attribution theory is based on
the principle that ‘While we try to understand the events occuring in our
environment or when we explain the processes which we can not deal with, we try
to be relieved from responsibilities and to have psychological relief by making
reference to a center which we can not control as being outside ourselves. In
this respect, magical activities and beliefs provide option to make reference
to supernatural powers. Hence, the individual applies to loading to be relieved
from the weight of events he can not handle and he tries to be freed from his
worries. According to the conclusion of our study which is based on this kinds
of a theoretical approach, among the reasons causing for a person to apply for
magic, there are those such as desire to eliminate uncertainties and to know
the future, trying to find a reason for failure in private life, linking the
source of medical/biological disorders to magic, satisfying individual
curiosity, to break the spell, and with the belief that Djinni has visited
them. Even though the reasons can be various, all the searches bear hope in
their essence. People can try many different ways to be able to hold on to life
and to catch a glimmer of hope even under the most difficult circumstances.

Anahtar Kelimeler

Magical Belief, Magic, Magician, Amulet, Supernatural Powers

Kaynakça

• Arslan, M. (2006). Dindarlık Farklılaşması ve Popüler Dindarlık”. (Ed. E. Günay;C. Çelik), Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi İçinde. Adana: Karahan Yayınları.
• Ateş, A. O, (2003), Kur’an ve Hadislere Göre Cinler ve Büyü, İstanbul, Beyan Yayınları.
• Atilhan, C. R, (1973), İslam ve Beni İsrail, İstanbul, Yelken Matbaası.
• Batman, E. (2008) Yaşamın Zorluklarıyla Başa Çıkmada Kader İnancının Rolü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Baydar, A, (1999), Kur’an Açısından Korku ve Büyü, İstanbul, Beyan Yayınları.
• Bonnefoy, Y., (2000), Mitolojiler Sözlüğü. 2 Cilt. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Çarkoğlu, A., Kalaycıoğlu E., Türkiye’de dindarlık: uluslararası bir karşılaştırma. İstanbul: Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi, 2009, https://research.sabanciuniv.edu/14014/1/Rapor_Dindarlık.pdf adresinden elde edildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.(Erişim: 16.07.2019).
• Çelebi, İ., (2009) “Sihir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37:170. İstanbul: TDV Yayınları.
• Çığ, M., İlmiye, (2005), Hititler ve Hattuşa, İstanbul, Kaynak Yayınları.
• Doğrul, Ö. R., (1958), Yeryüzündeki Dinler Tarihi, İstanbul, İnkılap Kitabevi.
• Eliade, M., (1999), Şamanizm, (Çev., İ. Birkan), Ankara, İmge Yayınları.
• Emiroğlu, K.; Aydın, S., (2003), Antropoloji Sözlüğü, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları.
• Erdoğdu, H., (2005), Büyük İsrail Stratejisi, İstanbul, IQ Yayınları.
• Erol, H., (2014) “Anadolu’nun İlk Yazılı Belgelerinde Büyü ve Kehanet”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 54: 37-48.
• Ethat, A., (2002), Mitoloji Sözlüğü), İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Evans-Prichard, E. E. (1976), Witchcraft, Oracles, and Magic among the Azande, Clarendon Press. Oxford.
• Frazer, J. G., (1991), Altındal: Dinin ve Folklorun Kökleri, (Çev., M. Doğan), İstanbul, Payel Yayınları.
• Günaltay, Ş., (1997), İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, Ankara, Ankara Okulu Yayınları.
• Haldun, İ., (1997), Mukaddime, İstanbul, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İşçi Pembeci, B., (2018) “Kırgızistan’da Büyü ve Şifacılığın Sosyal Antropoloji Bağlamında Değerlendirilmesi” Millî Folklor 120 (Kış): 225-236.
• Kağıtcıbaşı, Ç., (1999) Yeni İnsan ve İnsanlar, Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Yayınları.
• Kartopu, S., (2012), “Lise Öğrenci Ve Öğretmenlerinin Durumluk ve Sürekli Kaygı Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi (Kahramanmaraş Örneği)”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2, 147-170.
• Kaya, A. ve Bozkur, B. (2015) ‘’Kadercilik Eğilimi Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması’’ Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 11/3:935-946.
• Komisyon, (2005), Türkçe Sözlük, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kuşat, A., (2004), Nazar Olgusu ve Psikolojik Yaklaşım. Kayseri: Lâçin Yayınları.
• Levi-Strauss, C., (1983), Din ve Büyü. (Çev: Ahmet Güngören), İstanbul: Yol Yayınları.
• Malinowski, B., (1990), Büyü, Bilim ve Din. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Malinowski, B., (2000), Büyü, Bilim ve Din. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Örnek, S. V., (1988), 100 Soruda İlkellerde Din Büyü Sanat Efsane, İstanbul, Gerçek Yayınevi.
• Öztürk, Ö., (2009), Folklor ve Mitoloji Sözlüğü, Ankara, Phoenix Yayıncılık.
• Russell, B., (1997), Din ile Bilim, (Çev. A. Göktürk), İstanbul, Bilgi Yayınevi.
• Scognamillo, G.; Arslan, A., (1999), Doğu ve Batı Kaynaklarına Göre Cinler, İstanbul, Karizma Yayınları.
• Scognamillo, G.; Arslan, A., (2002), Doğu ve Batı Kaynaklarına Göre Ruhçuluk ve Reenkarnasyon, İstanbul, Karizma Yayınları.
• Spilka, B., (2001) “Din Psikolojisi Açısından Genel Bir Atıf Teorisi”, (Çev., A. Kuşat), E. Ü. İlahiyat Fak. Dergisi 11:173-196.
• Tanyu, H., (1992) “Büyü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6:501. İstanbul: TDV Yayınları. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (1992, 1997), İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Westermack, Edward, 1961, Nazar Değmesi İnancı, Yeni Matbaa, Ankara.
• Yaparel, R., (1994) “Depresyon ve Dini İnançlar ile Tabiatüstü Nedensel Yüklemeler Arasındaki İlişkiler”, D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 8: 275-299.
• Yapıcı, A., (2003) “Fiziksel ve Sosyal Hadiselere Sebep Atfetmede Dinin Rolü”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1:127-166.