NİKÂHTA DENKLİĞE KONU OLAN VASIFLAR VE BUNLARIN FIKHÎ TESİRİ

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 1, 265 - 285, 29.06.2020

Fatih Çinar

https://doi.org/10.30627/cuilah.678744

Cited By: 1

Öz

Bu
yazı nikâhta zikredilen denklik/kefâet şartları ve bunların fıkhî tesiri
hakkındadır. Bu çerçevede denklik şartlarının ne olduğu ve bunların hukukî
açıdan tesiri olup olmadığı ele alınmıştır. Yazının metaryallerini toplamak
için ilgili klasik fıkhî ve diğer eserler derinlemesine araştırılmıştır. Tabiatıyla
yeni çalışmalardan da istifade edilmiştir. Elde edilen bulgular sistemli bir
şekilde tasnif edilerek yorumlamaya tabi tutulmuştur. Evklilikte denklik
meselesine genellikle lüzûm şartı çerçevesinde temas edilmiştir. Buna göre evlilik
akdinin bağlayıcı olabilmesi için denklik gerekli olmaktadır. İslam fakihleri evlilik
akdinin bağlayıcı olabilmesi, diğer bir ifadeyle veli veya kıza fesih yetkisi
vermekten hali olması için bazı vasıflar sıralamışlardır. Her bir şartta olmasa
da genel olarak denkliğin nikâh akdinde şart olduğu hususunda çoğunluk görüş
birliğine varmıştır.

Bir fıkıh terimi olarak
denkliğin evlilik akdi bağlamında, “erkeğin evlenmek istediği kadına çeşitli
açılardan denk olması” şeklinde tanımlandığı söylenebilir. Denkliğin aslî tarafları
erkek ve kızdır, ama akit esnasında kızın erkeğe değil, erkeğin kıza denk
olması gerekli görülmüştür. Bu sebeple erkek, kendine denk olsun olmasın istediği
herhangi bir kıza talip olup, kızın muvafakat etmesi halinde onunla evlilik
akdi yapabilir. Öte yandan erkeğin kıza denk olmadığı bir durumda cari olan
akdin feshi söz konusu olabilir. Nikâh akdinin feshini bizzat kadının kendisi
talep edebildiği gibi veliler de talep edebilir. Fakihler feshe imkân veren
vasıfları din, neseb, haseb, hürriyet, meslek, mal, yaş farkı ve kusurlardan
hali olmak şeklinde sekiz mesele olarak zikretmiştir. Bu vasıflardan en önemlisi
olarak zikredilen dinde dahi ihtilaf çıkmıştır. Nitekim az sayıda âlim nikâh
akdinde kuruluş ve bağlayıcılık cihetinden denkliği hiçbir şekilde şart olarak
muteber görmemiştir. Söz konusu âlimlerin denkliği kabul etmeyen görüşleri din
kıstasının mahiyeti cihetinde bir sorun teşkil edebilidir. Din kıstası inanç
farkı veya dindarlık yahut da her ikisini birlikte ihtiva etmektedir. Şu kadar
var ki din farkından ötürü kadının erkeğe veya erkeğin kadına haram olduğu
muhtelif durumlar nikâhın şartları arasında açıklanarak neticede Müslüman
kadının kâfir bir erkeğe haram olduğunda âlimler ittifak etmiştir. Bu nedenle din
kıstasını din farkı değil de dindarlık açısından ele almak daha isabetli bir
yaklaşım olacaktır. Zikredilen deliller bağlamında denkliği kabul etmeyen
fakihlerin görüşlerinin tercihe şayan olduğu söylenebilir. Buna göre denkliğe
konu vasıfların fıkhî yönden bir tesiri olmadığı, bununla birlikte doğru eş
seçiminde yol gösterici bir rol üstlendiği düşünülebilir. 

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Nikâh, Denklik

THE QUALIFICATIONS THAT ARE SUBJECT OF EQUIVALENCE IN MARRIAGE AND THEIR FIQHI EFFECT

Öz

This article is about the
conditions of equivalence in marriage and their fiqhi effect. In this context,
it is discussed what the equivalence requirements are and whether they have
legal effect. To collect the material of the manuscript, related classical
fiqhi and other works have been investigated in depth. Naturally, new studies have
also been utilized. The findings have been systematically classified and
interpreted. The issue of equivalence in marriage is often addressed within the
framework of the requirement. Accordingly, the equivalence is necessary for the
marriage contract to be binding. The Islamic faqihs listed some qualifications
for the marriage contract to be binding, which implies the parent or his/her
doughter is not authorised the power of termination. They agreed that, even if
not in every condition, the equivalence is a condition in the marriage
contract.

As a fiqhi term, it can be
said that equivalence is defined as the man being equivalent to the woman he
wants to marry in various respects, in the context of marriage contract. The
main parties of the equivalence are man and woman, but during the contract it
was deemed necessary that the man is equivalent to the woman, not the woman is
equivalent to the man. For this reason, whether he is equivalent to the woman
or not, the man can aspire to the woman and make a marriage contraction with
her, if she is consent. On the other hand, if the man is not equivalent to the
woman, the termination of the current contract may be in question. The
termination of the marriage contract can be requested by the woman herself or
by her parents. The faqihs have cited the qualifications that allow for
termination as eight issues: religion, lineage, nobility, liberty, profession,
property, age difference and state of imperfection. There has been no alliance
of the scholars in any of these qualifications. On the contrary, there is a
conflict even in the religion that is mentioned as the most important
condition. As a matter of fact, a group of scholars who could be considered as
minorities did not regard the equivalence as a condition of marriage in terms
of establishment and binding. The opinions of these scholars who do not accept
the equivalence may constitute a problem in the nature of the religious
criterion. The criterion of religion includes the difference of religion or
religiosity, or both. However, various situations are mentioned among the
conditions of marriage, in which woman is forbidden to man or man is forbidden
to woman because of the difference in religion, and eventually, the scholars
agree that the a muslim woman is forbidden to a non-muslim (disbeliever) man.
Therefore, it would be more appropriate to take the criterion of religion in
terms of religiosity rather than religion difference. It can be said that the
opinions of the faqihs who do not accept the equivalence in the context of the
mentioned evidence are preferred. Accordingly, it can be considered that
qualifications that are subject of equivalence have no fiqhi effect, however
play a guiding role in choosing the right spouse.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Marriage, Equivalence

Kaynakça

• Aclûnî, Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Muhammed b. Abdulhâdî, Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs, Mektebetü’l-Kudsî, Kahire 1351.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, thk. Şuʻayb el-Arnaût ve dğr. Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1995-2001.
• Râfiî, Ebu’l-Kâsım Abdulkerim b. Muhammed, el-ʻAzîz şerhu’l-Vecîz, thk. Ali Muhammed Muʻavvaz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
• Aktan, Hamza, “Kefâet”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XXV, ss. 166-168, Ankara 2002.
• Ali el-Kârî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Sultan, Fethu babi’l-inâye bi-şerhi’n-Nukâye, nşr. Muhammed Nizâr Temîm-Heysem Nizâr Temîm, Dâru’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, Beyrut 1997.
• Apak, Âdem, Erken Dönem İslâm Tarihinde Asabiyet, Ensar Neşriyat, İstanbul 2016.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İFAV Yayınları, İstanbul 2011.
• Aynî, Bedreddin Muhammed b. Ahmed, ‘Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Daru’l-Fikr, Beyrut ts.
• Azîmâbâdî, Ebu’t-Tayyib Muhammed Şemsülhak, ‘Avnu’l-ma‘bûd şerhu Süneni Ebî Dâvud, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, el-Mektebetü’s-Selefiyye, Medine 1968.
• Begavî, Ebû Muhammed Huseyin b. Mes‘ûd, Mesâbîhu’s-sünne, thk. Yusuf Abdurrahman el-Marʻaşlî ve dğr. Dâru’l-Maʻrife, Beyrut 1987.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin, es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Abdülkâdir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin, Maʻrifetü’s-sünen ve’l-âsâr, nşr. Abdulmuʻtî Emîn Kalʻacî, Dâru’l-Vefâ, Kahire 1991.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1976.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil, Sahîhu’l-Buhârî, thk. Mustafa Dîb el-Buğâ, Dâru İbn Kesîr-Yemâme, Beyrut 1993.
• Buhûtî, Mansûr b. Yunus, er-Ravzü’l-mürbiʻ şerhu Zâdi’l-müstekniʻ, nşr. Abdülkuddûs Muhammed Nezîr, Dâru’l-Müeyyed-Müessesetü’r-Risâle, Riyad-Beyrut ts.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkâmu’l-Kur’ân, thk. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʻArabî-Müessesetü’t-Târîhi’l-ʻArabî, Beyrut 1992.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî, Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî, thk. İsmetullâh İnâyetullâh Muhammed ve dğr. Dâru Beşâiri’l-İslâmiyye-Dâru’s-Sirâc, Beyrut-Medine 2010.
• Cezîrî, Abdurrahman, Kitâbu’l-fıkh ‘ale’l-mezâhibi’l- erba‘a, Dâru’l-Fikr, Beyrut 2003.
• Cürcânî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Ali eş-Şerîf, et-Ta‘rîfât, thk. Âdil Enver Hızır, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut 2007.
• Cüveynî, Ebu’l-Meʻâlî Abdulmelik b. Abdullah, Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb, thk. Abdulazîm Mahmud ed-Dîb, Dâru’l-Minhâc, Beyrut 2007.
• Dârekutnî, Ali b. Ömer, Sünen, thk. Şuʻayb el-Arnaût, Hasan Abdulmün‘im Şelebî, Abdullatif Hırzullah, Ahmed Berhûm, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2004.
• Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman, Sünen, thk. Hüseyin Selim Esed ed-Dârânî, Dâru’l-Muğnî, Riyad 2000.
• Demircan, Adnan, Cahiliyeden İslam’a Kadın ve Aile, Beyan Yayınları, İstanbul 2015.
• Dirik, Mehmet, “İslâm Aile Hukukuna Göre Evlenmede Eşler Arasında Denklik”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2015, XXVI, ss. 229-262, 2015.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş‘as el-Ezdî es-Sicistânî, Sünenü Ebî Dâvud, thk. Şu‘ayb el-Arnaût ve dğr. Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, Dımaşk 2009.
• Ebû Yaʻlâ, Ahmed b. Ali el-Mevsılî, Müsnedü Ebî Yaʻlâ el-Mevsılî, thk. Hüseyin Selim Esed, Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs-Dâru’s-Sekâfeti’l-Arabiyye, Dımaşk-Beyrut 1986-1992.
• Ebû Yûsuf, Yakûb b. İbrâhim, İhtilâfu Ebî Hanîfe ve İbn Ebî Leylâ, nşr. Ebu’l-Vefâ el-Efgânî, Matba‘atu’l-Vefâ, Kahire 1357.
• Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn, İrvâu’l-ğalîl fî tahrîc-i ehâdîs-i Menâri’s-sebîl, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1979.
• Ferruh, Ömer, İslam Aile Hukuku, Sebil Yayınevi, İstanbul 1994.
• Gassânî, Ebû Muhammed Abdullah b. Yahyâ, Tahrîcü’l-ehâdîsi’z-zıʻâf min Süneni’d-Dârekutnî, nşr. Eşref b. Abdulmaksûd b. Abdurrahim, Dâru Âlemi’l-Kütüb, Riyad 1991.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Vasît fi’l-mezheb, nşr. Ahmed Mahmud İbrâhim, Dâru’s-Selâm, Kahire 1997.
• Gümüş, Emine, İslâm Hukukuna Göre Eşler Arasında Denklik, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 1999.
• Haccâvî, Ebu’n-Necâ Musa b. Ahmed, el-İknâʻ fî fıkhi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, nşr. Abdüllatîf Muhammed Mûsâ es-Sübkî, Dâru’l-Maʻrife, Beyrut ts.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdullah, el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn, thk. Mustafa Abdulkâdir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2002.
• Hallâf, Abdulvehhâb, Ahkâmu’l-ahvâli’ş-şahsiyye fî’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye, Dâru’l-Kalem, Kuveyt 1990.
• Hatalmış, Ali, “İbn Garsiye ve Şu’ûbiye Risâlesi: Takdim ve Tercüme”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17/2, ss. 117-148, Adana 2017.
• Hatiboğlu, Mehmed Said, Kültürel Mirasımızı Tenkid Zarureti, OTTO, Ankara 2009.
• Hattâbî, Ebû Süleyman Ahmed b. Muhammed b. İbrâhim, Me‘âlimü’s-Sünen, nşr. Muhammed Râgıb et-Tabbâh, el-Metbbaatü’l-İlmiyye, Halep 1932.
• Heyet, Dini Kavramlar Sözlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006.
• Heyet, Hukuk-ı Aile Kararnâmesi, nşr. Orhan Çeker, Mehir Vakfı Yayınları, Konya 2016.
• Hırakî, Ebu’l-Kâsım Ömer b. Hüseyin, Muhtasar, nşr. Ebû Huzeyfe İbrâhim b. Muhammed, Dâru’s-Sahabe, Tanta 1993.
• İbn ‘Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. el-Hasan, Mu‘cemü’ş-şüyûh, thk. Vefâ Takıyyüddîn, Dâru’l-Beşâir, Dımaşk 2000.
• İbn Abdilhâdî, Muhammed b. Ahmed ed-Dımaşkî, Tenkîhu’t-Tahkîk fî ehâdîsi’t-Taʻlîk, thk. Sâmî b. Muhammed Câdüllah-Abdülazîz b. Nâsır el-Habbânî, Advâü’s-Selef, Riyad 2007.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah, et-Temhîd li-mâ fi’l-Muvatta mine’l-meʻânî ve’l-esânîd, nşr. Mustafa b. Ahmed el-Alevî-Muhammed Abdulkebîr el-Bekrî, Vezâretü Umûmi’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, Mağrib 1967.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn, Reddü’l-muhtâr ‘alâ Düreri’l-muhtâr şerhu Tenviri’l-ebsar, thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Ali Muhammed Mu‘avvid, Dâru Âlemi’l-Kütüb, Beyrut 2003.
• İbn Battâl, Ebu’l-Hasan Ali b. Halef, Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, nşr. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhim, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad 2003.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed, Kitabü’l-ʻilel, thk. İlmî Heyet, nşr. Said b. Abdullah el-Humeyyid, Hâlid b. Abdurrahman el-Cüreysî, Riyad 2006.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali, ed-Dirâye fî tahrîci ehâdîsi’l-Hidâye, nşr. Abdullah Hâşim el-Yemânî, Dâru’l-Maʻrife, Beyrut ts.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali, Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî, nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî-Muhibbîn el-Hatîb, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut 1960.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali, İthâfü’l-mehere bi’l-fevâidi’l-mübtekire min etrâfi’l-ʻaşere, thk. Merkezü Hizmeti’s-Sünne ve’s-Sîre, Mecmaʻu’l-Melik Fehd, Medine 1994.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, el-Muhallâ bi’l-âsâr, thk. Abdulğaffâr Süleyman el-Bendârî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân, Sahîhu İbn Hibbân bi-tertîbi İbn Balabân, thk. Şuʻayb el-Arnaût, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1993.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebû Bekir b. Eyyub, Zâdu’l-me‘âd fî hedyi hayri’l-‘ibâd, thk. Şuayb el-Arnaût-Abdulkâdir el-Arnavut, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut-Mektebetü’l-Menâri’l-İslâmiyye, Kuveyt 1994.
• İbn Kudâme, el-Muğnî, IX, 345; Râfiî, Ebu’l-Kâsım Abdulkerim b. Muhammed, el-ʻAzîz şerhu’l-Vecîz, thk. Ali Muhammed Muʻavvaz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed, el-Muğnî, thk. Abdullâh b. Abdulmuhsin Türkî-Adulfettâh Muhammed el-Hulû, Dâru ‘Âlemu’l-Kütüb, Riyad ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd, Sünen, thk. Şuʻayb el-Arnaût ve dğr. Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, Beyrut 2009.
• İbn Nüceym, Zeynüddin b. İbrâhim, el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dakâik, nşr. Zekeriyyâ Umeyrât, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdulhalîm, Mecmûʻu’l-fetâvâ, nşr. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım en-Necdî, Mecmaʻu’l-Meliki Fehd, Medine 2004.
• İbn Ziyâd en-Nîsâbûrî, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed, ez-Ziyâdât ʻalâ Muhtasari’l-Müzenî, thk. Hâlid b. Hâyif b. Ureyc el-Matîrî, Dâru Advâi’s-Selef-Dâru’l-Kevser, Riyad-Kuveyt 2005.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, et-Tahkîk fî ehâdîsi’l-hilâf, nşr. Mes‘ad Abdülhamîd es-Sa‘denî - Muhammed Fâris, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1994.
• İbnü’l-Harrât, Ebû Muhammed Abdulhak b. Abdurrahman, el-Ahkâmü’l-vüstâ min hadîsi’n-nebî sallallâhü ʻaleyhi ve sellem, thk. Hamdi es-Selefî-Subhî es-Sâmerrâî, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad 1995.
• İbnü’l-Kattân, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Fâsî, Beyânü’l-vehm ve’l-îhâmi’l-vâkı‘ayn fî Kitâbi’l-ahkâm, thk. Hüseyin Âyt Sa‘îd, Dâru Taybe, Riyad 1997.
• İmrânî, Ebu’l-Hüseyin Yahyâ b. Ebu’l-Hayr, el-Beyân fî mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiʻî, nşr. Kâsım Muhammed en-Nûrî, Dâru’l-Minhâc, Cidde 2000.
• Kâdî Abdulvehhâb, Ebû Muhammed b. Ali b. Nasr,‘Uyûnu’l-mesâil, thk. Ali Muhammed İbrâhim, Dâru İbn Hazm, Beyrut 2009.
• Kahveci, Nuri, İslâm Aile Hukuku, Hikmetevi Yayınları, İstanbul 2014.
• Karaman, Hayreddin, Aile İlmihali, Timaş Yayınları, İstanbul 2014.
• Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslam Hukuku, İz Yayıncılık, İstanbul 2014.
• Kâsânî, Ebû Bekir ‘Alâeddîn Ebû Bekir b. Mes‘ûd, Bedâi‘u‘s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1986.
• Köse, Saffet, “İslam Hukukuna Göre Evlenmede Velâyet”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, I, ss. 101-116, 2003.
• Kudâî, Ebû Abdullah Muhammed b. Selâme, Müsnedü’ş-şihâb, thk. Hamdi Abdülmecid Selefî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1985.
• Kudûrî, Ebu’l-Huseyin Ahmed b. Muhammed, Muhtasaru’l-Kudûrî fi’l-fıkhi’l-Hanefî, thk. Kâmil Muhammed Muhammed ʻUveyda, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
• Mâlik b. Enes, el-Muvatta’, nşr. Beşşâr Avvâd Maʻrûf-Mahmud Muhammed Halîl, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1998.
• Mâverdî, Ali b. Muhammed b. Habîb, el-Hâvi’l-kebîr, thk. Ali Muhammed Mu‘avvid-Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1994.
• Menbecî, Ebû Muhammed Ali b. Zekeriyyâ, el-Lübâb fi’l-cemʻ beyne’s-sünne ve’l-kitâb, thk. Muhammed Fadl Abdulaziz el-Murad, Dâru’l-Kalem-Dâru’ş-Şâmiyye, Dımaşk-Beyrut 1994.
• Mergînânî, Ebu’l-Hasan Burhâneddin Ali, el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî, thk. Ahmed Mahmud eş-Şehâde, Dâru’l-Farfûr, Dımaşk 2006.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud b. Mevdûd, el-İhtiyâr li-ta‘lîli’l-Muhtâr, thk. Beşşâr Bekrî Arabî, Dâru Kubâ, Dımaşk ts.
• Mevvâk, Ebû Abdullah Muhammed b. Yusuf, et-Tâc ve’l-iklîl li-Muhtasarı Halîl (Mevâhibü’l-celîl içinde) nşr. Zekeriyyâ Umeyrât, Dâru Âlemi’l-Kütüb, Riyad 2003.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc, Sahîhu Müslim, nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire 1991.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şu‘ayb, Sünenü’n-Nesâî, nşr. Mektebü Tahkîki’t-Türâsi’l-İslâmî, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut ts.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuʻayb, es-Sünenü’l-kübrâ, thk. Hasan Abdulmünʻim Şelebî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2001.
• Nesefî, Necmeddin Ebû Hafs Ömer b. Muhammed, Tılbetü’t-talebe fî’l-ıstılâhâti’l-fıkhiyye, nşr. Hâlid Abdurrahman el-Ak, Dâru’n-Nefâis, Beyrut 1995.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref, el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb, İdâretü’t-Tıbâ‘ati’l-Münîriyye, Mısır ts.
• Pekdemir, Şevket, “Evlilikte Denklik Konuları Üzerine Bir Değerlendirme”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, XV/I, ss. 113-149, 2015.
• Râfiî, Ebu’l-Kâsım Abdulkerim b. Muhammed, el-ʻAzîz şerhu’l-Vecîz, thk. Ali Muhammed Muʻavvaz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1997.
• Sahnûn, Abdusselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî, el-Müdevvenetü’l-kübrâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1994.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ebû Sehl Ahmed, el-Mebsût, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut 1989.
• Suğdî, Ebu’l-Hasan Ali b. el-Hüseyin, en-Nütef fi’l-fetâvâ, thk. Selahaddin en-Nâhî, Müessesetü’r-Risâle-Dâru’l-Furkân, Beyrut-Umman 1984.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris, el-Üm, nşr. Muhammed Zührî en-Neccâr, Dâru’l-Maʻrife, Beyrut 1973.
• Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali, el-Fevâidü’l-mecmûʻa fi’l-ehâdîsi’l-mevzûʻa, thk. Abdurrahman b. Yahyâ el-Muʻallimî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ts.
• Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali, Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’l-ahbâr min ahâdîsi seyyidi’l-ehyâr, nşr. İsâmüddin es-Sabâbıtî, Dâru’l-Hadîs, Kahire 1993.
• Şeyh Nizâm, el-Fetâva’l-Hindiyye, Dâru Sâdır, yy. ts.
• Şîrâzî, Ebû İshak İbrâhim b. Ali, el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî, nşr. Zekeriyya Umeyrat, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1995.
• Şîrâzî, Ebû İshak İbrâhim b. Ali, et-Tenbîh fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî, thk. Ali Mu‘avvaz-Âdil Abdulmevcûd, Dâru’l-Erkam, Beyrut 1997.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyub, el-Mu‘cemu’l-kebîr, thk. Hamdi Abdulmecîd es-Selefî, Mektebetü İbni Teymiyye, Kahire ts.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyub, el-Mu’cemü’l-evsat, thk. Târık b. Avdillah b. Muhammed-Abdulmuhsin b. İbrâhim el-Hüseynî, Dâru’l-Harameyn, Kahire 1995.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed, Muhtasaru İhtilâfi’l-‘ulemâ, thk. Abdullah Nezîr Ahmed, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 1995.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed, Şerhu meʻâni’l-âsâr, thk. Muhammed Zührî en-Neccâr-Muhammed Seyyid Câdelhak, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut 1994.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, Sünen, thk. A. M. Şâkir ve dğr. Şirketü Mektebeti ve Matba‘ati Mustafâ el-Bâbî, 1962-1977.
• Topaloğlu, Bekir, İslam’da Kadın, Ensar Neşriyat, İstanbul 2013.
• Tusûlî, Ebu’l-Hasan Ali b. Abdusselâm, el-Behce fî şerhi’t-Tuhfe, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1998.
• Yaman, Ahmet, İslâm Aile Hukuku, İFAV Yayınları, İstanbul 2012.
• Zehebî, Şemseddin b. Muhammed, Tenkîhu’t-Tahkîk fî ehâdîsi’t-Taʻlîk, thk. Mustafa Ebu’l-Gayt Abdulhay Acîb, Dâru’l-Vatan, Riyad 2000.
• Zerkeşî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah, Şerhu’z-Zerkeşî ʻalâ Muhtasari’l-Hırakî, nşr. Abdullah b. Abdurrahman el-Cibrîn, Mektebetü’l-Ubeykân, Riyad 1993.
• Zeydan, Abdulkerim, el-Mufassal fî ahkâmi’l-mer’e ve’l-beytü’l-müslim fî’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1993.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Abdullah b. Yusuf, Nasbu’r-râye li-ehâdîsi’l-Hidâye, thk. Muhammed Avvâme, Müessesetü’r-Reyyân, Beyrut 1997.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Osman b. Ali, Tebyînu’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dakâik, Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, Bulak 1313-1315.
• Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuh, Dâru’l-Fikr, Dımaşk 1985.