FÂTIMÎ ŞÂİRİ TEMÎM B. MU‘İZ-LİDÎNİLLÂH (ö. 374/985)

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 182 - 198, 30.06.2022

Furkan Erbaş

https://doi.org/10.30627/cuilah.1086645

Cited By: 2

Öz

İslâm Tarihinde önemli izler bırakan devletlerden bir tanesi de Fâtımîler olmuştur. Fâtımîler IV. (X.) yy’dan itibaren siyasî olarak büyük ilerleme kaydettikleri gibi ilim ve sanatta da önemli gelişmeler kaydetmişlerdir. Bu dönemde başta şiir ve edebiyat alanında olmak üzere önemli şahsiyetler yetişmiştir. Bunlardan en dikkat çekeni Halife Mu‘iz’in en büyük oğlu Temîm olmuştur. Küçüklüğünden itibaren iyi bir tahsil ve terbiye gördüğü anlaşılan Temîm, kendisini şiir ve edebiyatta oldukça geliştirmişti. Halife’nin en büyük oğlu olması hasebiyle İsmâîlî mezhebi ilkelerince doğal veliaht olarak kabul edilen Temîm, babası tarafından veliahtlıktan azledilmiştir. Mısır’ın ele geçirilmesinin ardından hayatının önemli bir kısmını burada geçiren Temîm, şâir ve edîb kimseleri himâye etmeye özen göstermiş böylece şiir ve edebiyatın yaygın hale gelmesine yardımcı olmuştur. Âlicenab, cömert ve özgür bir karakter olmasıyla dikkat çeken Temîm renkli hayatıyla birçok kimsenin muhabbetini celbetmiştir. Divan’ı günümüze kadar ulaşabilen Temîm, şiirlerinde aşk, övgü, bağışlama, itibar/asalet, siyaset/ideoloji, zühd ve mersiye olmak üzere birçok temaya yer vermiştir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Fâtımîler, Şâir Temîm.

Teşekkür

Çalışmayı ilgilerinize sunar, teşekkür ederim.

The Fâtimid Poet Tamîm b. al-Mu‘iz-Lidînillâh (d. 374/985)

Öz

One of the states that left important traces in the history of Islam was the Fatimids. Fatimids since the IV. (X.) century, Fatimids have made great progress politically as well as important developments in science and art. In this period, important personalities, especially in the field of poetry and literature, were raised. The most notable of these was Temîm, the eldest son of Caliph Mu‘izz. Temîm, who was understood to have had a good education and training since his childhood, had improved himself in poetry and literature. Since he was the eldest son of the Caliph, Temîm, who was accepted as the natural heir according to the principles of the Ismaili sect, was dismissed from the throne by his father. Temîm, who spent a significant part of his life here after the capture of Egypt, took care to protect poets and literary people, thus helped poetry and literature to become widespread. Generous, who draws attention with his generous and free character, attracted the love of many people with his colorful life. Temîm, whose Divan has survived to the present day, included many themes in his poems such as love, praise, forgiveness, dignity/nobility, asceticism and elegy.

Anahtar Kelimeler

Fâtimids, Poet Tamîm, Islamic History

Kaynakça

• ‘Abde’l-ʿÂtî, Ahmed Alî Muhammed. el-İtticâhü’l-Cemâlî fî’ş-şiʿri’l-Fâtımî fî Mısr. Mısır: Zekâzîk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2005.
• Ayaz, Fatih Yahya. “Üstâdüddâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 42. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Baalbaki, Ramzi (ed.). Poetry and History The Value of Poetry in Reconstructing Arab History. Beyrut: American University of Beirut Press, 2011.
• Bâherzî, Alî b. el-Hasen el-. Dümyetü’l-Kasri ve ‘Asratü ehli’l-‘asri. nşr. Muhammed Râğıb. Halep: el-Matbaatü’l-İlmiyye, 1930.
• Cevzerî, Ebû Mansûr ‘Alî el-Kâtib el-. Sîretü’l-Üstâz Cevzer. thk. Muhammed Kâmil Hüseyin-Muhammed Abdülhâdî Şaîre. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî, 1954.
• Dâ‘î İdrîs, ‘İmâdüddîn. Târîhu’l-Hulefâi’l-Fâtımiyyîn bi’l-Mağrib el-Kısmü’l-Hâs min Kitâbi ‘Uyûni’l-ahbâr. thk. Muhammed el-Ya‘lâvî. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1985.
• Ebû Mansûr es-Se‘âlibî, ‘Abdülmelik b. Muhammed. Yetîmetü’d-Dehr fî mehâsini ehli’l-ʿasr. nşr. Müfîd Muhammed Kumeyha. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Ermenî, Ebû Sâlih el-. Târîhu Ebî Sâlih el-Ermenî (The Churches and Monasteries of Egypt some Neighbouring Countries). nşr. B. T. A. Evetts. Oxford: Clarendon Press, 1895.
• Hâcî Halîfe Kâtib Çelebî, Mustafâ b. Abdullâh. Süllemü’l-Vüsûl ilâ tabakāti’l-fühûl. thk. Ekmeleddîn İhsânoğlu vd. İstanbul: Münazzamatü’l-Mü’temeri’l-İslâmî, 2010.
• Haji, Hamid. Inside the Immaculate Portal A History from Early Fatimid Archives (Sîretü’l-Üstâz Cevzer adlı eserin İngilizceye Tercümesi). London: I.B. Tauris, 2012.
• İbn Hallikân, Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-A‘yân ve Enbâ’u Ebnâ’i’z-Zamân. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dârü Sâdır, 1977.
• İbn Hânî, Ebü’l-Kâsım Muhammed. Dîvânü İbn Hânî el-Endelüsî. Beyrut: Dârü Beyrut, 1980.
• İbn Havkal, Ebü’l-Kâsım. Kitâbü Sûrati’l-Arz. thk. Dârü Mektebeti’l-Hayat. Beyrut: Dârü Mektebeti’l-Hayat, 1996.
• İbn Sa‘îd el-Mağribî, ‘Alî. en-Nücûmü’z-Zâhire fî hulâ hadrati’l-Kahire el-kısmü’l-hâs bi’l-Kâhireti min kitâbi’l-Muğrib fi hulâ’l-Mağrib. nşr. Hüseyin Nassâr. Kahire: Dârü’l-Kütüb, 1970.
• İbn Tağrîberdî, Cemâlüddîn Yûsuf. en-Nücûmu’z-Zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kāhire. nşr. Muhammed Hüseyin Şemseddin. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• İbn Zâfir, ‘Alî. Ahbâru’d-Düveli’l-Munkatı‘a. nşr. Andrê Ferrê. Kahire: Institut Français d’archéologie orientale, 1972.
• İbn Zûlâk, Hasan b. İbrâhîm. Kitâbü Ahbâri Sîbeveyh el-Mısrî. thk. Matbaatu’n-Nasr. Kahire: Matbaatu’n-Nasr, 1933.
• İbnü’l-Cevzî, ‘Abdurrahmân b. ‘Alî. el-Muntazam fî tarîhî’l-mülûki ve’l-ümem. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• İbnü’l-Ebbâr, Muhammed b. ‘Abdullâh. Kitâbü’l-Hulleti’s-Siyerâ’. thk. Hüseyin Munis. Kahire: Dârü’l-Mearif, 1985.
• İbnü’l-Ğazzî, Şemsüddîn Ebü’l-Meâlî. Dîvânü’l-İslâm. thk. Seyyid Kesrevî Hasen. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbnü’l-Müstevfî, Ebü’l-Berekât Şerefüddîn. Nebâhatü’l-Beledi’l-hâmil bi-men veredehû mine’l-emâssil (Târîhu İrbil). thk. Sâmî b. es-Seyyid Hamâsi’s-Sakâr. Bağdat: Menşurâtu Vizâreti’s-Sekâfe, 1980.
• Jiwa, Shainool. The Founder of Cairo The Fatimid Imam-Caliph al-Mu’izz and his Era (Uyûnü’l-Ahbâr adlı eserin Muʿizz ile ilgili kısmının İngilizceye Tercümesi). London: I.B. Tauris & Co., 2013.
• Jiwa, Shainool. Towards A Shi’i Mediterranean Empire: Fatimid Egypt and The Founding Cairo (İtti‘âzu’l-Hunefâ’’nın Muʿizz ile ilgili kısmının İngilizceye Tercümesi). London: I.B.Tauris & Co, 2009.
• Kâdî ʿİyâd, Ebü’l-Fazl Mûsâ. Tertîbü’l-Medârik ve takrîbü’l-mesâlik li-maʿrifeti aʿlâmi mezhebi Mâlik. thk. Sa’îd Ahmed A’râb. Mağrib: Matbaatu Fedale, 1981.
• Kudâʿî, Muhammed b. Selâme el-. Târîhu’l-Kudâʿî: Kitâbü ʿUyûni’l-maʿârif ve fünûni ahbâri’l-halâʾif. thk. Cemîl Abdullâh Muhammed el-Mısrî. Mekke: Câmiatu Ümmi’l-Kurâ, 1995.
• Makkarî, Ahmed b. Muhammed el-. Nefhu’t-Tîb min ğusni’l-Endelüsi’r-ratîb. nşr. İhsân Abbâs. Beyrut: Dârü Sâdır, 1988. Makrîzî, Ahmed b. ʿAlî el-. el-Mevâ‘iz ve’l-İ‘tibâr bi-zikri’l-hitati ve’l-Âsâr. thk. Muhammed Zeynuhum-Medîha eş-Şerkâvî. Kahire: Mektebetü Medbûlâ, 1998.
• Makrîzî, Ahmed b. ʿAlî el-. İtti‘âzu’l-Hunefâ’ bi-ahbâri’l-e’immeti’l-Fâtımiyyîne’l-hulefâ’. thk. Cemâlüddîn eş-Şeyyâl. Kahire: Meclisu’l-a’lâ li’ş-şuûni’l-İslâmiyye, 1996.
• Makrîzî, Ahmed b. ʿAlî el-. Kitâbü’l-Mukaffâ’ el-Kebîr. thk. Muhammed el-Ya‘lâvî. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1991.
• Mekkî, Muhammed Abdürrezzâk Ahmed el-. Kiyemü’l-ʿAtâi’l-Madmûnî ve’l-Fennî fî mukatteʿâti Temîm b. Muʿizz el-Fâtımî. İskenderiye: y.y., 2015.
• Qutbuddin, Tahera. “Fatimid Aspirations of Conquest and Doctrinal Underpinnings in the Poetry of al-Qāʾim bi-Amr Allāh, Ibn Hāniʾ al-Andalusī, Amīr Tamīm b. al-Muʿizz, and al-Muʾayyad al-Shīrāzī”. Poetry and History The Value of Poetry in Reconstructing Arab History. ed. Ramzi Baalbaki. Beyrut: American University of Beirut Press, 2011.
• Safedî, Halîl b. İzzeddîn es-. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnaûd - Türkî Mustafâ. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2000.
• Saʿîde, Semmâr. el-Ğazelü fi’ş-şiʿri’l-Fâtımî Temîm b. Muʿizz el-Fâtımî. Cezayir: Arabî b. Müheydî Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Smoor, Pieter. “The Poet’s House: Fiction and Reality in the Works of the ‘Fâtimid’ Poets”. Quaderni di Studi Arabi 10/ (1992), 45-62.
• Şâbüştî, Ebü’l-Hasen ʿAlî b. Muhammed eş-. ed-Diyârât. nşr. Korkîs Avvâd. Bağdat: Matbaatü’l-Maârif, 1966.
• Tâmir, Ârif. el-Muʿizz-Lidînillah el-Fâtımî. Beyrut: Dârü’l-Âfâki’l-Cedîde, 1982.
• Tâmir, Ârif. Temîm el-Fâtımî ibnü’l-İmâm el-Muʿizz-Lidînillâh el-Fâtımî. Beyrut: İzzüddîn li’t-tibaʿa ve’n-neşr, 1982.
• Temîm, b. Muʿizz. Dîvânü Temîm b. Muʿizz-Lidînillâh el-Fâtımî. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhîm. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1957.
• Walker, J. “Temîm”. Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi. C. 12/1. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
• Yâkût el-Hamevî, Şihâbüddîn b. ‘Abdullâh. Mu‘cemü’l-Büldân. nşr. Dârü Sâdır. Beyrut: Dârü Sâdır, 1993.