MEDENİ HUKUKTAKİ BOŞANMA NAFAKASININ İSLAM HUKUKU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 2, 51 - 72, 31.12.2023

Alpaslan Alkış , Gülnihal Yılmaz

https://doi.org/10.30627/cuilah.1350821

Öz

Hayatın devamını sağlayan ve evlilik, hısımlık, mülkiyet gibi çeşitleri bulunan nafaka, günümüzde daha çok boşanma konusunda gündem oluşturmaktadır. Tartışmalara konu olan evlilik nafakası İslam hukukunda sahih nikahla birlikte evlilik süresince erkeğe yüklenen bir sorumluluk olup iddet ile sona erdiği kabul edilmekle birlikte boşanma sonrası içinde nafaka yükümlülüğünün olabilirliği konusunda görüşler bulunmaktadır. Türk Medeni Kanunu’nun nafaka hakkını süresiz olarak düzenlemesi son dönemlerde çokça tartışılmakta ve birçok hukukçu tarafından da adil ve hakkaniyetli bulunmayarak eleştirilmektedir. İslam hukukunda boşanan bireyler arasında nafaka hakkından bahsedilmemekle birlikte erkeğin kadına ödeme yükümlülüğü altında bulunduğu bazı mali sorumluluklarının olduğu kabul edilmektedir. Dinen yasaklanmayan hususlarda sosyal adaletin sağlanabilmesi için kamu otoritesinin toplum yararı gereği yeni hükümler koyma yetkisi bulunmaktadır. Bu nedenle devlet, nafaka hakkının hükümsüz sayılmasını gerektirecek bir sebep bulunmayan boşanmalarda, boşanan kadına "boşanma nafakası" adı altında nafaka ödenmesine karar verebilir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Nafaka, Boşanma

Evaluation of Divorce Alimony in Turkish Civil Law in Terms of Islamic Law

Öz

Alimony, which ensures the continuity of life and includes variants such as marriage, kinship and property, is now mainly on the agenda in divorces. In Islamic law, alimony is a responsibility imposed on the man for the duration of the marriage and it is accepted that it ends with the idda, but there are opinions about the possibility of such a liability after divorce. The indefinite duration of the right to alimony under the Turkish Civil Code has recently been the subject of much debate and has been criticised by many legal experts as inequitable and unfair. Although Islamic law does not mention the right to alimony between divorced persons, it is accepted that the man has certain financial responsibilities which he is obliged to pay to the wife. In order to ensure social justice in acts that are not prohibited by religion, the public authority has the power to make new provisions for the benefit of society. For this reason, the State may decide to pay alimony to a divorced woman under the name of "divorce alimony" in divorces where there is no reason for the right to alimony to be considered null and void.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Alimony, Divorce.

Kaynakça

• Acar, Halil İbrahim. İslam Aile Hukuku. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Acar, Hatice. İslam Hukukunda Boşama Sonrası Kocanın Karısına Nafaka Ödeme Mükellefiyeti. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Aile Hukuk Kararnamesi, nşr. Orhan Çeker. İstanbul: Ebru Yayınları, 1985.
• Aktan, Hamza. “Damân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Aktan, Hamza. “Kefâet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/166-168. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Aktan, Hamza. “Sıhriyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/111-112. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Atar, Fahrettin. “Muhâlea”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/399-402. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Aslan, Mehmet Selim. İslam Aile Hukuku. Bursa: Emin Yayınları, 2019.
• Aslan, Nasi. "Gâî Yorum/Makâsıd Açısından Hz. Ömer’in Sevad Arazisi İle İlgili Uygulamasına Yönelik Bir Değerlendirme". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 18/2 (Aralık 2018), 690-717.
• Aydın, Mehmet Akif. “Lian”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/172-173. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Aydın, Mehmet Akif. “Mehir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Aydın, Faruk. İslam Hukukunda Hidane (Çocuk Bakımı ve Himayesi). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• AYM, Anayasa Mahkemesi. K. 2012/72 (26 Haziran 2012). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120626-25.html
• Bardakoğlu, Ali. “Hidâne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/467-471. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Baş, Seda-Özcan, Nisa. “Yoksulluk Nafakasında Süre Sorununun Anayasal ve Medeni Hukuk Boyutuyla Tartışılması ve Bir Öneri Olarak Boşanma Tazminatı”. ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi 4/1, (2022), 328-383.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhat-ı Fıkhıyye Kâmusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
• Benli, Abdullah. İslam Hukukunda Manevi Tazminat. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1997.
• Böke, Emine Gümüş. "İslâm Hukuku Açısından Kadının İddet Nafakası". Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/2 (Aralık 2020), 93-112.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil. el-Câmi’u’s-sahih. 6 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Buhûtî, Manṣûr b. Yûnus b. Ṣalâḥuddîn b. Ḥasen el-Ḥanbelî el-. Keşşâfu’l-Ḳınâʿ ʿan Metni’l-ʾİḳnâʿ. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Cessâs, Ebu Bekir Razi. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî, Beyrut: Darü'l-Beşairi'l-İslamiyye/Darü's-Sirac, 2010.
• Dağcı, Şamil. “Hükûmet-i Adl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Dalgın, Nihat. "İslam Hukuku Aşısından Boşanmanın Sonuçlarından Maddi Tazminat Üzerine Bir Değerlendirme". On dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/18-19 (Ocak 2005), 35-69.
• Dalgın, Nihat. “Temel Kaynaklar Çerçevesinde Dinden Dönme ve İnanç Özgürlüğü”. Makâlât 1, (1999), 41-57.
• Dirik, Mehmet. “İslam Aile Hukukunda Kocanın Nafaka Mükellefiyetini Düşüren Haller”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 25 (2015), 144-158.
• Dirik, Mehmet. “İslâm Hukuku Açısından Boşanma Tazminatı”. Balıkesir İlahiyat Dergisi 16 (Aralık 2022), 91-140.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Aile İlmihali. İstanbul: Erkam Yayınları, 2018.
• Döndüren, Hamdi. “Îlâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/61-62. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Es’as es-Sicistânî. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Ekşi, Ahmet. “İslam Hukukunda Bir Manevi Tazminat Türü Olarak Hükûmetü’l-Elem”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 21, (2013), 215-234.
• Enîs, İbrahim vd. el-Mu`cemü’l-Vasît. Kahire: Mektebetü’ş-Şuruku’d-Devliyye, 2004.
• Erbaş, Muammer. “Boşanma Örneğinde Dini Ahkâmın Kur’an ve Sünnet Işığında Güncellenmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/37 (2013), 9-47.
• Erbay, Celal. “Nafaka”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/282-285. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Erbay, Celal. İslam Hukukunda Evlilik ve Hısımlık Nafakası. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2010.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı. 3 Cilt. İstanbul: İşaret Yayınları, 2015.
• Haddâd, Radıyyüddîn Ebû Bekr b. Alî b. Muhammed el-. el-Cevheretü’n-neyyira. 2 Cilt. Kahire: Matbaatu’l-Hayriyye, 1322.
• Gazzâlî, Ebû Hamîd Muhammed. el-Vasît fi’l-mezheb, Kahire: Dâru’s-selâm, 1417.
• Günay, Hacı Mehmet. “Nüşûz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Gürkan, Menderes. “Boşanma Halinde Kadına Tanınan Mali Haklar-Müzakere-", Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı-V Afyon: Diyanet işleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Hatemi, Hüseyin. Aile Hukuku. İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2019.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin. Hâşiyetü Reddü’l-Muhtâr ale’d-dürri’l-muhtâr. Beyrut: Daru’l-Fikir, 1966.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Said. el-Muhallâ bi’l-Âsâr Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğnî. Riyad: Dârü alemi’l-kütüb, 1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1414.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmi, ts.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadis, 2004.
• Kadri Paşa. el-Ahkâmu’ş-şeriyye fî’l- Ahvâli’ş-Şahsiyye. Kahire: Daru’s-selam, 2009.
• Kahveci, Nuri–Demir, Halis. “Nafaka”. İslam Hukuku. ed. Nuri Kahveci. 185-200. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2021.
• Kahveci, Nuri. “Boşanma Sonucu Manevi Tazminat Olgusuna İslam Aile Hukuku Açısından Bir Yaklaşım”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2005), 89-113.
• Kahveci, Nuri. İslam Aile Hukuku. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2019.
• Kalender, Ahmet. Türk Aile Hukukunda Boşanma Nafakası. Ankara: Adalet Yayınevi, 2021.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur'an Yolu Tefsiri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ud b. Ahmed. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Koşum, Adnan. "Osmanlı Örfi Hukukunun İslam Hukukundaki Temelleri". Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/17 (Haziran 2004), 147-151.
• Kulaklı, Emrah. “Yoksulluk Nafakası ve Yoksulluk Nafakasının Süresi Bağlamında Bir Mukayeseli Hukuk İncelemesi”. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 5/2 (2018), 261-262.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş–Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Mecelle. Mecelle-i Ahkam-ı Adliye. nşr. Ali Himmet Berki. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1982.
• Merginânî, Ebû’l-Hasan Burhânüddîn Ali b. Abî Bekr. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. 4 Cilt. Kahire: Dâru's-Selam, 2012.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr. 4 Cilt. Dımeşk: Dâru'l-Risâleti'l-Alemiyye, 2010.
• Müslim, Ebû’l-Hüseynel-Kuşeyrî. el-Câmi’u’s-sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Nafaka Kanunu. nşr. Orhan Çeker. İstanbul: Ebru Yayınları, 1985.
• Nefravî, Ahmed b. Ğanim Şihabu’d-din. el Fevâkihu Devâni Şerhu Risâleti İbn Ebi Zeyd el-Kayravani. Beyrut: Daru’l-Fikir, 1995.
• Remlî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ahmed b. Hamza. Nihâyetü’l-muhtâc İlâ Şerhi’l-Minhâc. Beyrut: Daru’l-Fikir, 1984.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1989.
• Şafak, Ali. “Erş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Şahin, Mustafa. “Türk- İsviçre Medeni Kanunlarına Göre Evlilik Sonrası Katkının (Yoksulluk Nafakasının) Şartları (TMK m. 175–ZGB m. 125)”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 21/3 (2017), 75-108.
• Şirbînî, Hatib. Muğni’l-muhtâc İlâ Mağrifeti Meâni Elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Tanrıverdi, Hasan. "İslam Hukukunda Boşanma Tazminatı (Müt’a)". Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 10/38 (2011), 443-463.
• Tekin, Abdülkadir. İslam Hukuku ve Modern Hukuka Göre Boşanma Sonrası Kadının Mali Hakları (Nafaka, Mesken ve Miras Hakları). Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2020.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmi’u’s-sahîh. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Topaloğlu, Bekir. “Mâsiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Türcan, Talip. “Boşanma Halinde Kadına Tanınan Mali Haklar". Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı-V, 557-572. Afyon: Diyanet işleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• TMK, Türk Medeni Kanunu (Kanun No. 4721). Resmî Gazete 24607 (08 Aralık 2001). Erişim 17 Ağustos 2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4721.pdf
• Uyanık, M. Zeki. “İslâm Aile Hukukunda Evlilik ve Boşanma Nafakası Bağlamında Süresiz Nafaka Yasası”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2019), 57-87.
• Vizâretü’l-Evkâfi’l-Kuveytiyye. el-Mevsuâtü’l-Fıkhiyyetü’l-Kuveytiyye. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf ve Şuûni’l-İslâmiyye, 1404-1427.
• Yağcı, Kürşad. “Yoksulluk Nafakasında “Süresizlik” Sorunu”, İstanbul Hukuk Mecmuası 76/1 (2018), 323-358.
• Yılmaz, Gülnihal. İslam Aile Hukukunda Fesih, Talak ve Tefrik İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Yılmaz, İbrahim. "İslâm Hukukunda Kamu Otoritesinin Çok Eşliliği Sınırlandırması". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23/1 (Haziran 2019), 5-28.
• Yılmaz, İbrahim. "Kamu Otoritesinin Mubahı Sınırlandırması Bağlamında Müellefe-i Kulûba Zekât Fonundan Pay Verilmesi İle İlgili Hz. Ömer’in Uygulaması". İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 31 (Nisan 2018), 231-261.
• Zemahşerî, Ebü’l- Kasım Mahmud b. Ömer el- Hârizmî. el-Fâ’ik fî Garîbi’l-hadîs. Lübnan: Dâru’l-Ma’rife, 1971.
• Zeydan, Abdulkerim. Mezheplere Göre Bütün Yönleriyle Kadın ve Aile Fıkhı Ansiklopedisi. çev. Erdinç Ahatlı vd. 15 cilt. İstanbul: Asalet Yayınları, 2019.
• ZGB, İsviçre Medeni Kanunu, 10 Aralık 1907. 17 Ağustos 2023. https://www.fedlex.admin.ch/eli/cc/24/233_245_233/de#art_1.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletühû. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, ts.