İNTERNET BAĞIMLILIK DÜZEYLERİ FARKLI ERGENLERİN CİNSİYETLERİNE GÖRE PSİKOLOJİK İHTİYAÇLARI, SOSYAL KAYGILARI VE ANNE BABA TUTUM ALGILARININ İNCELENMESİ

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 1, 42 - 57, 16.04.2017

Özge Canoğulları , S. Sonay Güçray

Öz

Araştırmanın ilk amacı, internet bağımlılık düzeyleri yüksek ve düşük ergenlerin cinsiyete göre psikolojik ihtiyaçları, sosyal kaygıları ve anne baba tutum algılarının farklılaşıp farklılaşmadığını incelemektir. İkinci amacı ise, internet bağımlığı yüksek ve düşük ergenlerin bazı özelliklerini ortaya koymaktır. Araştırma 9, 10 ve 11. sınıfa devam eden 344 kız ve 300 erkek olmak üzere toplam 644 ortaöğretim öğrencisiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplamak amacıyla “İnternet Bağımlılık Ölçeği” (Young, 1998), “Temel Psikolojik İhtiyaçlar Ölçeği” (Deci ve Ryan, 2000), “Sosyal Kaçınma ve Huzursuzluk Ölçeği” (Watson ve Friend, 1969) ve “Anne-Baba Stilleri Ölçeği” (Sümer ve Güngör, 1999) kullanılmıştır. Ayrıca “İnternet Bağımlılık Ölçeği” nden yüksek puan alan yedi, düşük puan alan sekiz (toplam 15) öğrenciyle araştırma kapsamında geliştirilen “Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu” kullanılarak görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulguları iki faktörlü varyans analizi ile incelenmiştir. Görüşmeler sonucu elde edilen nitel veriler için ise içerik analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda ergenlerin internet bağımlılık düzeyleri ve cinsiyetlerine göre psikolojik ihtiyaçları (ilişki, yeterlik, özerklik) ve anne baba tutum algılarında (kabul/ilgi ve sıkı denetim/kontrol) anlamlı bir farklılaşma olmadığı fakat sosyal kaygı düzeylerinde anlamlı bir farklılaşma olduğu görülmüştür. Ayrıca internet bağımlılık düzeyi yüksek ve düşük ergenlerin internette harcadıkları zaman, internet kullanım amacı ve internete ayırdıkları zamanı kontrol etme becerileri gibi özellikler yönünden birbirlerinden farklılaştıkları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İnternet bağımlılığı, psikolojik ihtiyaçlar, sosyal kaygı, anne baba tutumları

Kaynakça

• Ayas, T., Çakır, Ö. ve Horzum, H.B. (2011). Ergenler için bilgisayar bağımlılığı ölçeği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19 (2), 439-448. Balcı, Ş., ve Gülnar, B. (2009). Üniversite öğrencileri arasında internet bağımlılığı ve internet bağımlılarının profili. Selçuk İletişim, 6(1), 5-22. Bayraktar, F. (2001). İnternet kullanımının ergen gelişimindeki rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Bayraktar, F. ve Gün, Z. (2007). Incidence and correlates of internet usage among adolescents in North Cyprus. CyberPsychology & Behavior, 10(2), 191-197. Beard, K. ve Wolf, E.M. (2001). Modification in the proposed diagnostic criteria for internet addiction. CyberPsychology & Behavior, 4(3), 377-383. Campanelli, E. (2009). The internet’s impact on social isolation. Master's thesis, Kean University, United States of America. Cao, F. & Su, L. (2007). Internet addiction among chinese adolescents: prevalence and psychological features. Child: Care, Health and Development, 33 (3), 275–281. Caplan, S.E. (2002). Problematic internet use and psychosocial well-being: Development of a theory-based cognitive-behavioral measurement instrument. Computer in Human Behavior, 18, 553-575. Caplan, S. E. (2007). Relations among loneliness, social anxiety, and problematic internet use. CyberPsychology & Behavior, 10(2), 234-242. Chak, K. & Leung, L. (2004). Shyness and locus of control as predictors of internet addiction and internet use. CyberPsychology & Behavior, 7(5), 559-570. Cho, C. H. & Cheon, H. J. (2005). Children's exposure to negative internet content: Effects of family context. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 49(4), 488-509. Cengizhan, C. (2005). Öğrencilerin bilgisayar ve internet kullanımında yeni bir boyut: Bağımlılık. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sunulan bildiri. Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İstanbul. Çuhadar, C.(2012). Exploration of problematic ınternet use and social interaction anxiety among Turkish pre-service teachers. Computers & Education, 59, 173– 181. Davis, R. A. (2001). A cognitive-behavioral model for pathological internet use (PIU). Computers in Human Behavior, 17(2), 187-195. Deci, E. L. & Ryan, R. M. (2000). The ‘‘What’’ and ‘‘Why’’ of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 4, 227– 268. Deci, E.L., Ryan, R.M., Gagne, M., Leone, D., Usunov, J. & Kornazheva, B.P. (2001). Need satisfaction, motivation, and well-being in the work organizations of a former eastern bloc country: A cross-cultural study of self-determination. Personality And Social Psychology Bulletin, 27(8), 930-942. DeRushia, K. D. (2010). İnternet usage among college students and its impact on depression, social anxiety, and social engagement. Doctoral dissertation, Indiana University, Pennsylvania. Douglas, A. C., Mills, J. E., Niang, M., Stepchenkova, S., Byun, S., Ruffini, C., et al. (2008). Internet addiction: Meta-synthesis of qualitative research for the decade 1996-2006. Computers in Human Behavior, 24, 3027-3044 Döner, C. (2011). İlköğretim öğrencilerinde internet bağımlılığının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Durkee, T., Kaess, M , Carli, V., Parzer, P., Wasserman, C., Floderus, B., et al. (2012). Prevalence of pathological internet use among adolescents in Europe: demographic and social factors. Addiction, 107, 2210-2222. Griffiths, M. D. (1999). Internet addiction: Fact or Fiction? The Psychologist, 12(5), 246- 250. Güçray, S., Çam, S. ve Erkan, Z. (2003). Sosyal Kaçınma ve Huzursuzluk ile Olumsuz Değerlendirilmekten Korkma Ölçeklerinin uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(25), 112-117. Güngör, D. (2000). Bağlanma stillerinin ve zihinsel modellerin kuşaklararası aktarımında anababalık stillerinin rolü. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. High, A. C. & Caplan, S. E. (2009). Social anxiety and computer-madiated communication during initial interactions: Implications for the hyperpersonal perspective. Computers in Human Behavior, 25, 475-482. Hooi, P. S. C. (2010). Influence of parents and peers on internet usage and addiction amongst school-going youths in Malaysia. Doctoral dissertation, Malaysian University, Malaysia. Huang, R. L., Lu, Z., Liu, J. J., You, Y. M., Pan, Z. Q., Wei, Z., et al. (2009). Features and predictors of problematic internet use in Chinese college students. Behaviour & Information Technology, 28(5), 485-490. Kandell, J. J. (1998). Internet addiction on campus: the vulnerability of college students. Cyberpsychology and Behavior, 1, 11–17. Kesici, Ş., Üre, Ö., Bozgeyikli, H. ve Sünbül, A. M. (2003). Temel Psikolojik İhtiyaçlar Ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. VII. Ulusal PDR Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, Malatya.