DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI VE İKTİSADİ GELİŞME: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Cilt: 25 Sayı: 1, 1 - 16, 30.04.2016

Harun Bal , Neşe Algan , Emrah Eray Akça , Duygu Fidangül

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’ye gelen net doğrudan yabancı sermaye (DYS) yatırımları ile iktisadi gelişme arasındaki kısa ve uzun dönem ilişkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla belirlenen modelde yer alan değişkenler; kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH), net DYS girişleri ve reel döviz kurudur. 1980-2012 dönemi kapsamında yıllık verilerin kullanıldığı çalışmada uzun dönem ilişkisinin belirlenmesine yönelik Johansen eş-bütünleşme testi yapılmıştır. Eş-bütünleşme test sonuçlarına göre, net DYS girişleri Türkiye’nin uzun dönem iktisadi gelişimini pozitif olarak etkilemektedir. Buna göre, net DYS girişlerindeki %1’lik bir artış kişi başına GSYH düzeyinde yaklaşık olarak %0,985 artışa neden olmaktadır. Kısa dönem ilişkisinin test edilmesi için yapılan etki-tepki analizinden elde edilen sonuçlara göre, net DYS girişlerinin kişi başına GSYH’yı kısa dönemde etkilemediği, buna karşın kişi başına GSYH düzeyinde yaşanan bir artışın DYS girişlerini artırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuç, DYS girişlerinin bir belirleyicisi olarak piyasa büyüklüğüne işaret etmektedir. Dolayısıyla teorik beklentilerle de tutarlı olan ampirik sonuçlara göre, DYS girişlerinin Türkiye’nin iktisadi gelişimi üzerindeki pozitif etkisinin uzun dönemde gerçekleştiği ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, İktisadi Gelişme, Zaman Serisi Analizi, Türkiye

Kaynakça

• Açıkalın, S.; Gül, E. & ve Yaşar, E. (2006). Ücretler ve Büyüme ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16: 271- 282.
• Balaguer, J. & Cantavella-Jorda M. (2002), Tourism As a Long-run Economic Growth Factor: The Spanish Case, Applied Economics, 34(7): 877-884.
• Balasubramanyam, V.N.; Salisu, M. & Sapsford, D. (1996), Foreign Direct Investment and Growth in EP and is Countries, The Economic Journal, Vol. 106, No. 434: 92-105.
• Başarır, Y. (2013), Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi (Türkiye uygulaması), Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Eskişehir.
• Boresztein, E., Gregorio, J. & Lee, J. (1998), How Does Foreign Direct Investment Affect Economic Growth, Journal of International Economics, 45(1): 115-135.
• Bosworth, B.P.; Collins, S. M. & Reinhart, C. (1999), Capital Flows to Devoleping Economies: Implication for Saving and Investment, Brookings Papers on Economic Activity, 1:143-180.
• Carkovic, M. & Levine, R. (2002), Does Foreign Direct Investment Accelerate Economic Growth? University of Minnesota Department of Finance Working Paper.
• Chowdhury, A. & Mavrotas, G. (2005), FDI and Growth: A Causal Relationship, Research Paper, United Nations University (UNU) – World Institute for Development Economic Research (WIDER) 25.
• Doğanlar, M. (1999), Marshall-Lerner Koşulu Yeterli Olabilir mi?, İktisat İşletme ve Finans, Vol. 14, Sayı 162: 79-88.
• Ekinci, A. (2011), Doğrudan Yabancı Yatırımların Ekonomik Büyüme ve İstihdama Etkisi: Türkiye Uygulaması (1980‐2010), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (2): 71‐96.
• Erçakar, M. E. & Karagöl, E. T. (2011), Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmalar Vakfı, Sayı 33: 1-32
• Fry, M.J. (1993), Foreign Direct Investment in a Macroeconomic Framework. Policy Research Working Paper, World Bank, WPS1141.
• Gholami, R.; Lee, S. Y. T. & Heshmati, A. (2005), “The Causal Relationship between ICT and FDI”, UNU-WIDER Research Papers, No.2005/26.
• Koyuncu (2011), Doğrudan Yabancı Yatırımların İktisadi Büyümeye Etkisi: Türkiye İçin Bir Ekonometrik Analiz. Paper presented at Econ Anadolu, Anadolu International Conference in Economics: 1-15.
• Mencınger, J. (2003), Does Foreign Direct Investment Always Enhance Economic Growth?, 56(4): 491-508.
• Mucuk, M. & Demirsel, M.T. (2009). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve Ekonomik Performans. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21,365-373.
• Sarısoy, İ. & Koç, S. (2010). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Kurumlar Vergisi Gelirleri Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı 36: 133-153.
• Seyidoğlu, H. (2013), Uluslararası İktisat-Teori Politika ve Uygulama, Geliştirilmiş 18. Baskı, İstanbul.
• Şen, A. & Karagöz, M. (2008). Türkiye’deki Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Büyüme ve İhracata Etkisi. Sosyal Bilimler Konferansı Dergisi.
• Şimsek, M. ve S. Behdioglu (2006). Türkiye’de Dolaysız Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Uygulamalı Bir Çalışma. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt. 20, Sayı.2, 47-63.
• Tarı, R. ( 2012 ), Ekonometri, Umuttepe Yayınları, Gözden Geçirilmiş 8. Baskı, Kocaeli.
• UNCTAD (2014), World Investment Report, United Nations Conference on Trade and Development.
• Uzun, S. (2010), Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Belirleyicileri: AB’ye Üyelik Sürecinin Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• YASED (2013), Uluslararası Yatırımcılar Derneği Faaliyet Raporu: 1-66.
• Yılmazer, M. (2010), Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Deneme, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Entistüsü, Cilt 8, Sayı 1: 241-260.
• Zhang, K. H. (2001), What Explains the Boom of FDI in China, International Economics, 54(2): 252-271.
• www.kalkınma.gov.tr (Erişim Tarihi: 05.02.2015)
• www.hazine.gov.tr (Erişim Tarihi: 08.02.2015)