SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ÖĞRENCİLERİNİN TÜKENMİŞLİK VE YABANCILAŞMA DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2016, Cilt: 25 Sayı: 2, 251 - 268, 30.04.2016

Songül Tümkaya

Öz

Bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenliği öğrencilerinin tükenmişlik ile yabancılaşma düzeyleri arasında cinsiyet ve sınıf değişkenine göre anlamlı bir farklılık olup olmadığını incelemektir. Ayrıca öğrencilerinin tükenmişlik ile yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişki de belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma 2014-2015 öğretim yılında Çukurova Üniversitesi, Sınıf Öğretmenliği Lisans Programında öğrenim gören 112’si kız, 97’si erkek olmak üzere toplam 209 birinci ve dördüncü sınıf öğrencileri ile yürütülmüştür. Araştırmada Tükenmişlik Ölçeği Kısa Versiyonu ve Öğrenci Yaban-cılaşma Ölçeği kullanılmıştır. Toplanan veriler t-testi ve Pearson momentler çarpımı korelasyonu teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda öğrencilerden 54’ünün (%25.8) tükenmişlik puanlarının çok düşük olduğu, 75’inin (%35.9) tükenmişlik tehlikesi yaşadığı, 56’sının (%26.8) tükenmişlik yaşadığı, 22’sinin (%10.5) ciddi düzeyde tükenmişlik yaşadığı ve 2’sinin (%1.0) profesyonel yardıma ihtiyacı olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin tükenmişlik ve yabancılaşma düzeyleri cinsiyete ve sınıfa göre anlamlı bir farklılık göstermiştir. Sonuçlardan erkek ve dördüncü sınıf öğrencilerinin tükenmişlik ile yabancılaşma düzeylerinin daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Tükenmişlik ve yabancılaşma arasında ise orta düzeyde pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sınıf öğretmenliği, Tükenmişlik, Yabancılaşma

Kaynakça

• Arastaman, G. (2006). Ankara ili lise birinci sınıf öğrencilerinin okula bağlılık durumlarına ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Ardıç, K. ve Polatçı, S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerine bir uygulama. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 69-96. Ataş, Ö. ve Ayık, A. (2013). Öğretmen adaylarında okula yabancılaşma. Turkish Studies, 8(8), 103-122. Atli, A, Keldal, G. ve Sonar, O. (2015). Üniversite öğrencilerinin yabancılaşma ile yalnızlık düzeyleri arasındaki ilişki. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(29),149-160. Aydın, S. ve Akar,H. ( 2015). Öğretmen adaylarının yabancılaşma düzeylerine fakülte yaşam niteliğinin etkisinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(2),161-172. Eğitim ve Öğretim i Ayık, A. ve Ataş-Akdemir, Ö. (2015). Öğretmen adaylarının okul yaşam kalitesi ve okula yabancılaşma algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 21(4), 429- 452 Aypay, A. ve Eryılmaz, A. (2011a). Lise öğrencilerinin derse katılmaya motive olmaları ile okul tükenmişliği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 26-44. Aypay, A. ve Sever, M. ( 2015). School as if a workplace: exploring burnout among high school students. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 11(2), 460-472. Balkıs, M., Duru, E., Buluş, M. ve Duru, S. (2011).Tükenmişliğin öğretmen adayları arasındaki yaygınlığı, demografik değişkenler ve akademik başarı ile ilişkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2011(I), 151-165. Bask, M. ve Salmelo-Aro, K. (2012). Burned out to dropout: Exploration the relationship between school burnout and school dropout. European Journal of Psychology of Education, 28, 511-528. doi: 10.1007/s10212-012-0126-5 Bayhan, V. (1995). Üniversite gençliğinde anomi ve yabancılaşma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya. Bekhet, A. K., Elguenidi, M. ve Zausznıewski, J. A. (2011). The effects of positive cognitions on the relationship between alienation and resourcefulness in nursing students in Egypt. Journal of Issues in Mental Health Nursing, 32, 35-41. Bilge, F., Tuzgöl, Dost, M. ve Çetin (2014). Lise öğrencilerinde tükenmişliği ve okul bağlılığını etkileyen faktörler: çalışma alışkanlıkları, yetkinlik inancı ve akademik başarı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(5), 1709-1727. Büyükarıkan, B. ve Büyükarıkan, U. (2015). Fen bilimleri enstitülerinde lisansüstü eğitimi alan öğrencilerin tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 459-478. Case, J. M. (2008). Alienation and engagement: Development of an alternative theoretical framework for understanding student learning. Higher Education, 55, 321-332. Çağlar, Ç. (2012). Öğrenci yabancılaşma ölçeğinin (ÖYÖ) geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 37(166), 195-205. Çam, Z., Deniz, K. Z. ve Kurnaz, A. (2014). Okul tükenmişliği: algılanan sosyal destek, mükemmeliyetçilik ve stres değişkenlerine dayalı bir yapısal eşitlik modeli sınaması. Eğitim ve Bilim Dergisi, 39(173), 313-327. Çapri, B. ve Yedigöz Sönmez, G. (2013). Lise öğrencilerinin tükenmişlik puanlarının sosyo-demografik değişkenler, psikolojik belirtiler ve bağlanma stilleri açısından incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 10(2), 195-218. Çapri, B. ve Yedigöz Sönmez, G. (2013). Lise öğrencilerinin tükenmişlik puanlarının sosyo-demografik değişkenler,psikolojik belirtiler ve bağlanma stilleri açısından incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 10(2), 195- 218. Çapulcuoğlu, U. ve Gündüz, B. (2013). Öğrenci tükenmişliğini yordamada stresle başa çıkma, sınav kaygısı, akademik yetkinlik ve anne-baba tutumları. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 201-218. Çapulcuoğlu, U. ve Gündüz, B. (2013b). Lise öğrencilerinde tükenmişliğin cinsiyet, sınıf düzeyi, okul türü ve algılanan akademik başarı değişkenlerine göre incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 12-24. Dahlin, M., Joneborg, N. ve Runeson, B.(2007). Performance- based self esteem and burnout in a cross sectional study of medical students. Medical Teacher, 29(1), 43-48. Doğan, H. ve Eser, M. (2015). Meslek yüksekokulu bankacılık ve sigortacılık öğrencilerinin tükenmişlik düzeyinin belirlenmesine yönelik bir çalışma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (E-JOIR), 3 ,Özel Sayı ,125-132 . Erimez, C. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında fakültelerine yabancılaşmalarının rolü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin. Erimez, C. ve Gizir, S.( 2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarında fakültelerine yabancılaşmalarının rolü. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 13-26. Erjem, Y. (2005). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: Lise öğretmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 395-415. Eryılmaz, A. ve Burgaz, B. (2011). Özel ve resmi lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 36(161), 271-286. Freudenberger, H. J. (1974). Staff burnout. Journal of Social Issues, 30, 159-165. Frydenberg, E. ve Lewis, R. (2004). Adolescents least able to cope: How do they respond to their stresses? British Journal of Guidance & Counselling, 32, 25−37. Gedik, A. (2014). Ortaöğretim öğrencilerinde okul yaşam kalitesi bağlamında okula yabancılaşma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya. Gündüz, B., Çapri, B. ve Gökçakan, Z. (2012). Üniversite öğrencilerinin tükenmişlik düzeyinin incelenmesi, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 38-55. Hascher, T. ve Hagenauer, G. (2010). Alienation from school. International Journal of Educational Research, 49(6), 220-232. Jacobs, S. ve Dodd, D. (2003). Student burnout as a function of personality, social support and workload. Journal of College Student Development, 44, 291−303. James, R. (1998). The perceived effects of social alienation on Black college students enrolled at a Caucasian southern university. College Student Journal, 32(2), 228-239. Katıtaş, S. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde okula yabancılaşma ve okulu bırakma eğilimi: Şanlıurfa ili örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa. Kocayörük, E. (2006). Lise öğrencilerinin yabancılaşmaları ile anne-baba ilişkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 5(17),92-111. Kutsal, D. (2009). Lise öğrencilerinin tükenmişliklerinin incelenmesi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Küçüksüleymanoğlu, R. ve Onuray Eğilmez, H. (2013). Müzik öğretmeni adaylarının tükenmişlik düzeyleri: Uludağ üniversitesi örneği. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 905-923. Lane, E. J. ve Daugherty, T. K. (1999). Correlates of social alienation among college students. College Student Journal, 33(1), 7-9. Levin, W. L. (1994). Sociological ideas: Concepts and applications. California: Wadsworth Publishing Company. Lewis, J. (2009). Social alienation, self efficacy, and career goals as related to the academic performance of college sophomores. Unpublished doctoral dissertation, Marywood University. Mann, S. J. (2001). Alternative perspectives on the student experience: Alienation and engagement. Studies in Higher Education, 26(1), 7-19. Maslach, C. (1976). Burnout. Human Behavior, 5, 16-22. Memiş, Ç.Ö. (2011).Trakya üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinde sosyal anksiyete bozukluğu ve belirtileri ile tükenmişlik düzeylerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne. Özdemir, Y. ve Özdemir, M. (2015). Eğitim stresi ve benlik saygısının ortaokul öğrencilerinin okul tükenmişliği üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 6(2), 1-10. Özsarı, M. P. (2015). İlköğretim 4. ve 5. Sınıf öğrencilerinin okula yabancılaşma ve sosyal beceri düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur. Pines, A. M. (2005). The burnout measure short version (BMS). International Journal of Stress Management, 12(1), 78-88. Pisarik, C. T. (2009). Motivational orientation and burnout among undergraduate college students. College Student Journal, 43(4), 1238-1252. Polat, M., Dilekmen, M. ve Yasul, A. F. (2015). Öğretmen adaylarında okula yabancılaşma ve akademik öz-yeterlik: Bir chaid analizi incelemesi Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, (4), 214-232. Salmela-Aro, K., Savolainen, H. ve Holopainen, L. (2009). Depressive symptoms and school burnout during adolescence: Evidence from two cross-lagged longitudinal studies. Journal of Youth and Adolescence, 38, 1316–1327. Salmelo-Aro, K., Kiuru, N.ve Nurmi, J. E. (2008). The role of educational track of adolescents’ school burnout: A longitudinal study. British Journal of Educational Psychology, 78, 663-689. Santen, S. A., Holt, D. B., Kemp, J. D. ve Hemphıll, R. R. (2010). Burnout (in Salmelo-Aro, K. & Tolvanen, A. & Erik-Nuirm, J. (2009). Medical students: Examining the prevalence and associated factors. Southern Medical Journal, 103(8), 758-763 Sarı, M. P. (2015). İlköğretim 4. Ve 5. Sınıf öğrencilerinin okula yabancılaşma ve sosyal beceri düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur. Sarıgöz,O. ve Çermik, Y. (2012). Maslow’un tükenmişlik ölçeği ile myo öğrencilerinin tükenmişlik düzeylerinin belirlenerek değerlendirilmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 116-122. Eğitim tırmaları Schaufeli, W. B. ve Salanova M. (2007). Efficacy or inefficacy, that’s the question: Burnout and work engagement, and their relationships with efficacy beliefs. Anxiety, Stress, and Coping, 20 (2), 177-196. Schaufeli, W. B. ve Taris, T. W. (2005). The conceptualization and measurement of burnout: Common ground and words apart. Work & Stress, 19(3), 256-262. Schaufeli, W. B., Martínez, I. M., Marqués-Pinto, A., Salanova, M.ve Bakker, A. B. (2002a). Burnout and engagement in university students: A cross-national study. Journal of Cross-Cultural Psychology, 33(5), 464-481. Schaufeli, W. B., Salanova, M., Gonzalez-Roma, V.ve Bakker, A. (2002b). The measurement of burnout and engagement: A confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3, 71-92. Schrami, K., Peski, A., Grossi, G.ve Simonsson-Sarnecki, M. (2011). Stress symptoms among adolescents: the role of subjective psychosocial conditions, life style and self-esteem. Journal of Adolescence, 34(5), 987–996. Sepehrmanesh, Z., Ahmadvand, A., Akasheh, G., ve Saei, R. (2010). Prevalence of burnout in senior medical students. European Psychiatry ,25, Supplement 1, 723 Shirom, A.ve Ezrach, Y. (2003). On the discriminant validity of burnout, depression and anxiety: Are-examination of the burnoutmeasure. Anxiety, Stress, and Coping, 16, 83–97. Simmons, B. L., Gooty, J., Nelson, D. L. ve Little, L. M. (2009). Secure attachment: Implications for hope, trust, burnout, and performance. Journal of Organizational Behavior, 30, 233-247. Soncu, E. (2010). Psychiatric symptomatology, attachment style, and burnout among mental health professionals in Turkey. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sungur, A. (2013). Ortaöğretim kurumlarında okuyan öğrencilerin okul yurtlarındaki yaşamı ve yabancılaşma. Sosyoloji Alanı Ortaöğretim Öğrencileri Arası Proje Yarışması, Tübitak. Şimşek, H. ve Ataş-Akdemir, Ö. (2015). Üniversite öğrencilerinde okula yabancılaşma. Curr Res Educ, 1(1), 1-12. Tolan, B. (1980). Çağdaş toplumun bunalımı anomi ve yabancılaşma. Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları. Tümkaya, S. Aybek, B. ve Çelik, M.(2007). KPSS'ye girecek öğretmen adaylarındaki umutsuzluk ve durumluk-sürekli kaygı düzeylerini yordayıcı değişkenlerin incelenmesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi(KUYEB), 7(2), 953-974. Tümkaya, S. ve Çavuşoğlu, İ. (2010). Sınıf öğretmenliği son sınıf öğretmen adaylarının tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2),468–481. Tümkaya, S., Çam, S. ve Çavuşoğlu, İ. (2009). Tükenmişlik ölçeği kısa versiyonu’nun Türkçe’ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 387–398. Türk, F. (2010). Lise Öğrencilerinin Eğitimde Yabancılaşma Sorunu: Ankara İli Yenimahalle İlçesi İki Genel Lise Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Uludağ, O. ve Yaratan, H. (2010). The Effect of burnout on engagement: An empirical study on tourism students. Journal of Hospitality, Leisure, Sport, & Tourism Education, 9 (1), 13-23. Uzun Yüksek, Ö. (2006). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin okula yabancılaşma düzeylerine etki eden sosyo-demografik değişkenlerin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana. Yang, H-J. (2004). Factors affecting student burnout and academic achievement in multiple enrollment programs in Taiwan’s technical-vocational colleges. International Journal of Educational Development, 24(3), 283-301. Yang, H-J.ve Farn, C. K. (2005). An investigation the factors affecting MIS students burnout in technical-vocational college. Computers in Human Behavior, 21(6), 917-932. Yılmaz, S. ve Sarpkaya, P. (2009). Eğitim örgütlerinde yabancılaşma ve yönetimi, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6, 314-333. Yiğit, S. (2010). İlköğretim 5., 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin okula yabancılaşma düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak. Zhang, Y., Gan, Y.ve Cham, H. (2007). Perfectionism, academic burnout and engagement among Chinese college students: A structural equation modeling analysis. Personality and Individual Differences, 43, 1529-1540.