TÜRKİYE’DE ARAPÇA DİYALEKTLERİ -KARŞILAŞTIRMALI TİPOLOJİYE DOĞRU-

Yıl 2015, Cilt: 24 Sayı: 2, 63 - 74, 31.10.2015

Muna Özezen

Öz

Bildirimde göstermeye çalıştığım gibi, Türkiye, Arapça diyalektlerin konuşulduğu üç bölgeye sahiptir: Mersin-Adana-Hatay bölgesi, Urfa bölgesi ve Diyarbakır-Mardin-Siirt bölgesi. Bu bölgelerin her birindeki Arapça diyalektler, Arapçanın farklı bir koluna aittir. Suriye yerleşik Arapçası, Bedevi Arapçası ve Mezopotamya yerleşik Arapçası. Bu diyalektlerin her birini eşit olarak ilgi çekici bulmama rağmen, kişisel nedenlerle, dikkatimi büyük ölçüde Diyarbakır-Mardin-Siirt bölgesinde yer alan Mezopotamya yani qǝltu diyalektlerine verdim. Bu diyalektler, Arapçanın Irak’ta modern gilit diyalektlerinin büyük bir bölümü tarafından değiştirilen ve büyük ölçüde baskılanan tarihsel bir evresinin, çok eski bir dil katmanının kalıntılarıdır. Bu yüzden güneydoğu Türkiye’de yer alan Arapça dil adaları, tarihsel olarak çok değerli dilbilimsel anıtlardır. Yazık ki bunların bazısı çoktan yok oldu ve diğerleri de yakın bir gelecekte yok olacak gibi görünmektedir. Ancak bunların büyük bir bölümünün araştırılmış, yayınlanmış ve dilbilimsel belgeler olarak korunmuş olması sevindiricidir. Bu yayınların en önemlileri Kaynakça’da listelenmiştir. Buna ek olarak, şimdi, tartışılan diyalektlerle ilgili metinlerin çok büyük bir bölümünü internet üzerinden dinlemek mümkündür. Heidelberg Üniversitesi’nden Profesör Werner Arnold tarafından hazırlanan Semitisches Tonarchive (Semitik Ses Arşivi), şu an (2005 sonbahar) itibarıyla, aralarında Çukurova ve Diyarbakır-Mardin-Siirt bölgesi Arap diyalektlerinden örneklerin bulunduğu çeşitli modern Semitik deyimleri içeren 1500’den fazla kayda alınmış metni içermektedir. İnternet adresi [e-mail] biçimindedir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye'de Arapça Diyalektleri

Kaynakça

• Arnold, Werner: Die arabiDoschen Dialekte Antiochiens. Wiesbaden 1998 (Semitica Viva 19) Blanc, Haim: Communal Dialects in Baghdad. Cambridge, Mass. 1964 (Harvard Middle Estern Monographs 10) Jastrow, Otto: Daragözü- eine arabische Mundart der Kozluk-Sason-Gruppe (Südostanatolien). Nürnberg 1973 (Erlanger Beiträge zur Sprach –und Kunstwissenschaft 46) --- : Die mesopotamisch-arabischen qǝltu-Dialekte. Bd. I: Phonologie und Morphologie. Wiesbaden 1978. Bd. II: Volkskundliche Texte in elf Dialekten. Wiesbaden 1981. (Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes 43, 1 and 46, 1) --- : The Judeo-Arabic Dialect of Nusaybin/Qāmǝšli. In. Paul Wexler, Alexander Borg, Sasson Somekh (eds.): Studia Linguistica et Orientalia Memoriae Haim Blanc Deticata. Wiesbaden 1989, 156-168 --- : Aramäische Lehnwörter in den arabischen Dialekten der Südost-Türkei. In: Stefan Wild u. Hartmut Schild (Hsg.): Akten des 27. Deutschen Orientalistentages, Würzburg 2001, 615-621 --- : Arabische Texte aus Kinderib. Wiesbaden 2003 (Semitica Viva 30) --- : Glossar zu Kinderib (Anatolischen Arabisch). Wiesbaden 2005 (Semitica Viva 36) Procházka, Stephan: Die arabischen Dialekte der Çukurova (Südtürkei). Wiesbaden 2002 (Semitica Viva 27) Socin, Albert: Der arabische Dialekt von Mosul und Märdin. In: ZDMG 36 (1882) 1-53, 238-277; 37 (1883) 293-318 Talay, Shabo: Der arabische Dialekt von Hasköy. I-II. In: ZAL 40 (2002) 71-89; 41 (2002) 46-86 Wittrich, Michaela: Der arabische Dialekt von Azǝx. Wiesbaden 2001 (Semitica Viva 25)