Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Görsel Tasarım Ġlkeleri Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2014, Cilt: 23 Sayı: 1, 31 - 46, 12.10.2014

Mehmet Şahin

Öz

Bu araştırma, Sosyal Bilgiler ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın modeli betimsel bir surveydir. Doküman incelemesine dayalı nitel ver1i toplama yöntemi kullanılmıştır. Çalışma evrenini Milli Eğitim Bakanlığı’nca onaylanan ilköğretim altıncı sınıf Soysal Bilgiler ders kitapları oluşturmaktadır. Veriler, ders kitaplarının en büyük ünitesi olan “İpek Yolunda Türkler” ünitesi değerlendirilerek elde edilmiştir. Araştırmanın verilerini toplamak amacıyla alt amaçlara uygun olarak rubrik geliştirilmiştir. Veriler, rubriklerde yer alan ölçütlere göre analiz edilmiş ve kitap içerisinden seçilen somut örneklerle desteklenmiştir. Bu veriler, metnin içeriğini destekleyici görsel öğelerin kullanılması, görsel öğelerle metnin içeriğinin tutarlı olması, görsel öğelerin sayfa içerisine etkili biçimde yerleştirilmesi, görsel öğelerin teknik özellikler yönünden etkili kullanılması ve görsel öğeler öğrenciyi düşündürmesi açısından analiz edilerek yorumlanmıştır. Araştırmanın bulgularına göre, ders kitaplarında, resim, fotoğraf ve harita tüm ders kitaplarında, tablo ve kronolojik sıralamalar kullanılmış, ancak şema, grafik, kavram haritası, bulmaca, kavramsal karikatür vb. görse öğeler kullanılmamıştır. Ders kitaplarında kullanılan görsel öğelerin mesaj tasarım ilkeleri açısından etkili olmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler Ders Kitabı, Mesaj Tasarımı, Görsel Tasarım, Değerlendirme

Kaynakça

• Alpan, G. (2004). Ders Kitaplarındaki Grafik Tasarımının Öğrenci Başarısına ve Derse İlişkin Tutumlarına Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Atmaca, A.E. (2006). İlköğretim Ders Kitaplarında Görsel Tasarım ve Resimleme. Millî Eğitim Dergisi, Sayı: 171. Bertin, J. (1983). Semiology of Graphics, The University of Wisconsin Press,Wisconsin. Çalık, T. (2001). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuz Türkçe 1-8. Nobel Yayınları, Ankara. Dane A., Doğar, Ç.ve Balkı, N. (2004). İlköğretim 7. Sınıf Matematik Ders Kitaplarının Değerlendirmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi: 6 (2). 1-18 Demirci, C. (2007). Fen Bilgisi 6, 7 ve 8. Sınıf Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 33: 108-119 Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K. (2008). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Pegem A Yayınları, Ankara. Eşgi, N. (2005). İlköğretim 5. Sınıf Bilgisayar Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkelerine Göre Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, Sayı: 165. Eşgi, N. ve Dursun F. (2008). 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretimi Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkelerine Göre Değerlendirilmesi. G.Ü. Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 22 Goodman, N. (1968). The Languages of Art, Hackett, Indianapolis. Güzel, H., Oral, İ. ve Yıldırım A. (2009). Lise II Fizik Ders Kitabının Fizik Öğretmenleri Tarafından Değerlendirilmesi. S.Ü. Ahmet. Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:27. 133 -142. Hartley, J. (1990). Textbook Desıgn: Current Status And Future Dırectıons. Department of Psychology, University of Keele, Staffordshire ST5 5BG, U.K. İşler, A.Ş. (2003) Yazılı Ders Materyallerinde İllüstrasyon Kullanımının Dayandığı Temel İlkeler ve Sağladığı Katkılar. Milli Eğitim Dergisi. Sayı:157 Julie H. L. ve Earl H. C. Jr. (1997) The "Real" Experts Address Textbook Issues Author(s): Source: Journal of Adolescent & Adult Literacy, Vol. 41, No. 4 pp. 282-291 Published by: International Reading Association Kaptan, S. G. ve Kaptan, A.Y. (2004). Ders Kitaplarındaki Tasarım Sorunları ve Öğrencilerin Öğrenme Düzeyine Etkisi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz, Malatya. Karababa, Z.C. (2005). Avrupa'da Anadili Öğretimi Türkçe ve İngilizce Anadili Ders Kitaplarının İncelenmesi ve Karşılaştırılması. Milli Eğitim Dergisi Sayı: 167. Keser, H. (2004). İlköğretim 4. Sınıf Bilgisayar Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkerlerine Göre Değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2 (3) Kılıç, D. (2005). Ders kitabının öğretimdeki yeri. (ed. Demirel, Ö. ve Kıroğlu, K.) Konualanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 37- 53. Kılıç, A. ve Seven S. (2008) Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Pegem Yayınları, Ankara. Kuzu, A. ve Yıldırım Y. (2008). Bilişim Teknolojileri Öğretim Programına Yönelik Hazırlanmış Öğretmen Kılavuz ve Öğrenci Çalışma Kitaplarının Uygunluğuna İlişkin Bilgisayar Öğretmenlerinin Görüşlerinin Belirlenmesi. VIII. Uluslar Arası Eğitim Teknolojileri Konferansı, Eskişehir. MEB. (2009) Tebliğler Dergisi. Sayı: 2009/2616 Milli Eğitim Basımevi, Ankara. Pelletier, C. M. (1995). A handbook of techniques and strategies for coaching student teachers. USA: A Simon and Schuster Company. Schwartz, N. H., Ellsworth, L. S., Graham, L., ve Knight, B. (1998). Accessing prior knowledge to remember text:Acomparison of advance organizers and maps. Contemp. Educ. Psychol.23: 65–89. Tekbıyık, A. (2006). Lise Fizik I Ders Kitabının Okunabilirliği ve Hedef Yaş Düzeyine Uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi,14(2) 441- 446. Vekiri I. (2002) What Is the Value of Graphical Displays in Learning? Educational Psychology Review, Vol. 14, No. 3 Wright, P. (1980). The Comprehension Of Tabulated İnformation: Some Similarities Between Reading Prose And Reading Tables.N.S. P. I. Journul. XIX(X), 25-2). Yalın, H.İ. (1996a). Ders Kitapları Tasarımı. Milli Eğitim Dergisi, Sayı:132. 61-66 Yalın, H.İ. (1996b) Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi. 6. Milli Eğitim Sempozyumu, 4-5 Ekim, Kütahya. Yalın, H.İ. (2000). Öğretim teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Nobel yayınları. 2. Baskı, Ankara Yazıcı, K. ve Yeşilbursa C. (2007) Sosyal Bilgiler Derslerinde Yazılı Materyallerin Öğrencilerin Okuma Seviyelerine Uygunluğunun Belirlenmesinde Kullanılan Ölçme Araçları. TSA. Sayı:1.