BİST 100 ENDEKSİ İLE ALTIN VE PETROL FİYATLARI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 3, 155 - 170, 21.10.2017

Mehmet Sandal , Fatih Çemrek , Zeki Yıldız

Öz

Bu
çalışmanın amacı Borsa İstanbul (BIST 100) endeksi değeri ile altın ve ham
petrol fiyatları arasındaki nedensellik ilişkilerini araştırmaktır. Bu amaçla
2005:01-2015:12 dönemine ait aylık veriler dikkate alınarak hisse senedi, altın
ve petrol fiyatlarına ilişkin seriler analiz edilmiştir. İncelenen değişkenlere
ait veriler için Genişletilmiş Dickey-Fuller (ADF) birim kök testi kullanılarak
durağanlık sınaması gerçekleştirilmiştir. 
Düzey durumunda bu değişkenler için ilgili serilerin durağan olmadığına
karar verilmiştir. Birinci dereceden fark işlemi uygulanarak elde edilen ADF
sonuçlarına göre, ilgilenilen değişkenlerin birinci derece farklarının durağan
olduğu yani birim kökün olmadığı belirlenmiştir. Üç değişken arasında bir uzun
dönem ilişkisinin olup olmadığının tespit edilmesi için Engle-Granger ve
Johansen eşbütünleşme testlerinden yararlanılmıştır. Test sonuçlarına göre,
incelenen serilerin eş bütünleşik olmadığı yani seriler arasında uzun dönem bir
denge ilişkisinin söz konusu olmadığı görülmüştür. Ayrıca Granger nedensellik
testi kullanılarak ilişkinin yönü araştırılmıştır. Altın fiyatlarının hisse
senedine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisinin olduğu ancak diğer durumlar
için nedensellik ilişkisinin olmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Borsa İstanbul (BIST 100), Altın ve Petrol Fiyatları, Eşbütünleşme Testi, Granger Nedensellik Test

Kaynakça

• Abdioğlu, Z. ve Değirmenci, N. (2014). Petrol Fiyatları – Hisse Senedi Fiyatları İlişkisi: BİST Sektörel Analiz. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(8), 1-24. Aktaş, M. ve Akdağ, S. (2013). Türkiye’de Ekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Fiyatları ile İlişkilerinin Araştırılması. International Journal Social Science Research, 2, 50-67. Arısoy, İ. (2005). Türkiye’de Kamu Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi (1950-2003). Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni 2005/15, http://www.tek.org.tr, (20.06.2016). Ata, A.Y. ve Yücel, F. (2003). Eş-Bütünleşme Ve Nedensellik Testleri Altında İkiz Açıklar Hipotezi: Türkiye Uygulaması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 12(12), 97-110. Basher, S.A. and Sardorsky, P. (2006). Oil Price and Emerging Stock Markets. Global Finance Journal, 17(2), 224-251. Büyükşalvarcı, A. (2010). The Effects of Macroeconomic Variables on Stock Returns: Evidence from Turkey. European Journal of Social Sciences, 14(3), 404-416. Çakmak, E. ve Gümüş, S. (2005). Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Ekonometrik Bir Analiz (1960-2002. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(1), 59-72. Çoban, O. ve Özcan, C.C. (2013). Türkiye’de Turizm Gelirleri-Ekonomik Büyüme İlişkisi: Nedensellik Analizi (1963-2010). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 243-261. Doğan, Z. ve Kurt, Ü. (2016). Türkiye Ekonomisinde Reel Döviz Kuru ve İthalat İlişkisi. The Journal of Academic Social Science Studies, 45, 327-336. Engle, R.F. and Granger, C.W.J. (1987). Co-integration and Error Correction: Representation, Estimation and Testing. Econometrica, 55(2), 251-276. Eyüboğlu, K. ve Eyüboğlu, S. (2016). Doğal Gaz ve Petrol Fiyatları ile BIST Sanayi Sektörü Endeksleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Journal of Yasar University, 11(42), 150-162. Gay, R.D.Jr. (2008). Effect of Macroeconomic Variables On Stock Market Returns for Four Emerging Economies: Brazil, Russia, India and China. International Business and Economics Research Journal, 7(3), 1-8. Gençtürk, M. (2009). Finansal Kriz Dönemlerinde Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 127-136. Göktaş Yılmaz, Ö. (2005). Türkiye Ekonomisinde Büyüme ile İşsizlik Oranları Arasındaki Nedensellik İlişkisi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 2, 63-76. Granger, C.W.J. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods. Econometrica, 37(3), 424–438. Gujarati, D.N. (1999). Temel Ekonometri, (Çeviri: Şenesen, Ü. ve Günlük Şenesen, G.). Literatür Yayıncılık, İstanbul. Güler, S., Tunç, R. ve Orçun, Ç. (2010). Petrol Fiyat Riski ve Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Türkiye’de Enerji Sektörü Üzerine Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 297-315. İşcan, E. (2010). Petrol Fiyatının Hisse Senedi Piyasası Üzerindeki Etkisi. Maliye Dergisi, 158, 607-617. Johansen, S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, l12(2), 231-254. Kapusuzoğlu, A. (2011). Relationships between Oil Price and Stock Market: An Empirical Analysis from Istanbul Stock Exchange (ISE). International Journal of Economics and Finance, 3(6), 99-106. Karagöl, E., Erbaykal, E. ve Ertuğrul, H.M. (2007). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ile Elektrik Tüketimi İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımı. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(1), 72-80. Kılıç, C., Bayar, Y. ve Özcan, B. (2014). Petrol Fiyatlarının Borsa İstanbul Sanayi Fiyat Endeksi Üzerindeki Etkisi. Kamu-İş Dergisi, 13(3), 125-141. Koutsoyiannis, A. (1983). A Short-Run Pricing Model for A Speculative Asset, Tested with Data From The Gold Bullion Market. Applied Economics, (15), 563-581. Kutlar, A. (2007). Ekonometriye Giriş. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Mucuk, M. ve Uysal, D. (2009). Türkiye Ekonomisinde Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme. Maliye Dergisi, 157, 105-115. Öncü, M.A., Çömlekçi, İ., Yazgan, H.İ. ve Bar, M. (2015). Yatırım Araçları Arasındaki Eşbütünleşme (BİST100, Altın, Reel Döviz Kuru). AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 43-57. Özer, A., Kaya, A. ve Özer, N. (2011). Hisse Senedi Fiyatları ile Makroekonomik Değişkenlerin Etkileşimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 163-182. Özmerdivanlı, A. (2014). Petrol Fiyatları ile BİST 100 Endeksi Kapanış Fiyatları Arasındaki İlişki. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 43. Park, J. and Ratti, R.A. (2008). Oil Price Shocks and Stock Markets in the U.S. and 13 European Countries. Energy Economics, 30, 2587-2608. Poyraz, E. ve Didin, S. (2008). Altın Fiyatlarındaki Değişimin Döviz Kuru, Döviz Rezervi ve Petrol Fiyatlarından Etkilenme Derecelerinin Çoklu Faktör Modeli ile Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 93-104. Ray, S. (2012). Testing Granger Causal Relationship between Macroeconomic Variables and Stock Price Behaviour: Evidence from India. Advances in Applied Economics and Finance, 3(1), 470-481. Sadorsky, P. (2001). Risk Factors in Stock Returns of Canadian Oil and Gas Companies. Energy Economics, 23, 17-28. Sandalcılar, A.R. (2012). Türkiye’de Kâğıt Tüketimi ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(2), 1-15. Sevüktekin M. ve Nargeleçekenler, M. (2007). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi: EViews Uygulamalı. Nobel Yayıncılık, Ankara. Simakova, J. (2011). Analysis of the Relationship between Oil and Gold Prices. School of Business Administration in Karvina, Department of Finance, 651-662. Smith, G. (2001). The Price of Gold and Stock Price Indices for The United States. World Gold Council, 1-35. Şahbaz, Ü. (2007). Zaman Serilerinde Nedensellik Analizi (Türkiye’de Ekonomik Büyüme ve Turizm Gelirleri Arasındaki İlişkinin Nedensellik Analizi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. Tetik, S. (2011). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ile Enerji Harcamaları Arasındaki İlişki. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Topçu, A. (2010). Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler. Sermaye Piyasa Kurulu Araştırma Raporu, s.1-29. Uzgören, N. ve Uzgören, E. (2005). Zaman Serilerinde Sahte Regresyon Sorunu ve Reel Kamu Harcamalarına Yönelik Bir Ekonometrik Model Uygulaması. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 5, 1-14. Yıldırım, M., Bayar, Y. ve Kaya, A. (2014). Enerji Fiyatlarının Sanayi Sektörü Hisse Senedi Fiyatları Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Sanayi Sektörü Şirketleri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (62), 93-108. Yüksel, C. ve Songur, M. (2011). Kamu Harcamalarının Bileşenleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Ampirik Bir Analiz (1980-2010). Maliye Dergisi, 16, 365-380.