AN ANALYSIS OF ACTIVITY BASED COST SYSTEM (ABC) IN MANUFACTURING ENTERPRISES: AN APPLICATION IN A PUBLIC INSTITUTION

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 2, 630 - 347, 23.10.2023

Öznur Polat , Veyis Naci Tanış

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1259302

Öz

In the last century, there have been radical technological changes in our country as in the whole world, the formation of new production environments; the spread of automation in these production environments has paved the way for the use of computer-controlled machines in the production process. Over time, technology-intensive enterprises have replaced labor-intensive enterprises. With access to information becoming much faster and easier, businesses have tended to produce better quality, cheaper and faster, and this has prepared the ground for flexible production environments, and at the same time, the understanding of competition has been triggered. In order for businesses to make healthy decisions about product prices under global economy conditions, they need to be able to determine the cost of the product produced in the closest way to the truth. In this research, the long-term benefits of the FDM system, which eliminates the inadequate aspects of traditional cost methods, are emphasized and its importance is tried to be revealed by considering the fact that the system can be developed in the cafeteria of a public institution engaged in production and service activities and that it can help managers in their strategic decisions by calculating the costs in the most accurate way. For this purpose, as a result of the application carried out in a public institution in Adana, the findings on whether different results are obtained by comparing the FDM system with the data of the organization are interpreted. As a result of the research, it was evaluated that the presentation of product costs in a public institution based on activities will contribute to the literature in obtaining healthier cost information and making strategic decisions.

Anahtar Kelimeler

Manufacturing Enterprises, Activity Based Costing, Unit Cost, Total Cost.

FAALİYETE DAYALI MALİYET (FDM) SİSTEMİNİN ÇEŞİTLİ YÖNLERİYLE İNCELENMESİ: BİR KAMU KURUMUNDA UYGULAMA

Öz

Geçtiğimiz yüzyılda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de teknolojik bakımdan yaşanan köklü değişimler ve yeni üretim ortamlarının oluşumu; bu üretim ortamlarında otomasyonun yaygınlaşması ve üretimin her aşamasında bilgisayar kontrolündeki makinelerin kullanılmaya başlanmasının önünü açmıştır. Zaman içinde emek yoğun işletmelerin yerini teknoloji yoğun işletmeler almıştır. Bilgiye erişimin daha hızlı ve daha kolay olabilmesiyle, işletmeler daha kaliteli, ucuz ve hızlı üretim yapmaya yönelmiş ve bu durum esnek üretim ortamlarına zemin hazırlamış, aynı zamanda küresel rekabet olgusunu da tetiklemiştir. İşletmelerin küresel ekonomi şartlarında ürün fiyatlama ile ilgili doğru karar verebilmeleri için üretilen malın maliyetini gerçeğe en yakın olarak tespit edebilmeleri gerekir. Bu araştırmada, geleneksel maliyet yöntemlerinin yetersiz yönlerini ortadan kaldıran FDM sisteminin uzun vadedeki faydalarına vurgu yapılarak, sistemin üretim işletmelerinde ne ölçüde geliştirilebileceği ile maliyetlerin daha sağlıklı hesaplanmasıyla yöneticilerin stratejik kararlar almasına yardımcı olabileceği hususları göz önünde tutularak önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla Adana ilindeki bir kamu kurumunda gerçekleştirilen uygulama sonucunda, FDM sistemi ile kurumun verileri karşılaştırılarak farklı sonuçlar alınıp alınmadığı tespit edilip bulgular yorumlanmıştır. Bu amaçla yapılan uygulamada “Olay Çalışması” kullanılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda bir kamu kurumunda ürün maliyetlerinin faaliyetler temelinde değerlendirilerek ortaya konulmasıyla, kurumun daha doğru maliyet bilgileri elde edebilmesi ve stratejik kararlar alma noktasında literatüre katkı sağlayacağı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Üretim İşletmesi, Faaliyete Dayalı Maliyet, Birim Maliyet, Toplam Maliyet.

Kaynakça

• Akdoğan, N. (2009). Maliyet muhasebesi uygulamaları. Gazi Kitabevi.
• Aktaş, R. (2013). Yeni bir maliyet ve yönetim muhasebesi yöntemi olarak kaynak tüketim muhasebesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 58, 55-76.
• Aktaş, R. & Turan, Z. (2019). İşletmelerde Maliyet Sistemleri Kullanımlarının İncelenmesi: Manisa Organize Sanayi Bölgesi Örneği, İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(1), 249-272.
• Alkan, A. T. (2005). Faaliyete dayalı maliyet sistemi ve bir uygulama [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi].
• Altuğ, O. (2006). Maliyet muhasebesi. Türkmen Kitabevi.
• Arzova, S. B. (2002). Faaliyete dayalı maliyet yönetimi. Türkmen Kitabevi.
• Badem, C. & Kılınç Y. (2017). Genel üretim giderlerinin mamullere dağıtımında üç farklı yöntem: karşılaştırmalı vaka analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 118-133. https://doi.org/10.21180/kuiibf.2017434559
• Bıçakçı, F. (2006). Sanayi işletmelerinde faaliyete dayalı maliyet sistemine geçiş çabaları ve bir uygulama [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi].
• Blocher, E, J., Chen, K, H & Lin, T, W., (2002). Cost management: A strategic emphasis, Mc Graw-Hill, 2nd Ed.
• Büyükmirza, K. (2007). Maliyet ve yön.muh.: Tekdüzene uygun bir sistem yaklaşımı. 11. Baskı, Gazi Kitabevi.
• Büyükşalvarcı, A. (2006). Faaliyet tabanlı maliyetleme ve bankalarda bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Karaman İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9, 161-162.
• Büyükşalvarcı & A. Yardımcıoğlu, M. (2007). Bankacılık sektörü pratiğinde faaliyet tabanlı maliyet sistemi. Maliye Dergisi, 142-159.
• Cooper, R. & Kaplan, R.S. (1991). The design of cost management systems. Englewood Clifs, New Jersey, Prentice Hall, inc.
• Cooper, Robin, (1990). Cost classification in unit-based and activity-based manifactoring cost systems. Journel of Cost Management. http://www.emeraldinsight.com/Insight/html/output/Published/EmeraldFull Text Article/pdf/0005484398-ref.html, 10.10.2009
• Çalış, Y. E. (2013). Üretim maliyetlerinin iç denetimine genel bakış. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 159-175.
• Demirkol, N. & Tis G. (2018). Endüstri 4.0’ın insan kaynakları ve insan kaynakları yönetimine etkisi. IV. International Caucasus-Central Asia Foreign Trade And Logistics Congress.
• Erden, S. A., (2004). İnşaat işletmelerinde, inşaat maliyetlerinin tespitinde faaliyet tabanlı maliyetleme yaklaşımının yeri. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 11, 17-26.
• Gersil, A. (2007). Üretim sistemleri ve teknolojilerindeki gelişmelerin ve kürelleşmenin geleneksel maliyet muhasebesine etkileri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62(4), 107-123. Gürsoy, A. & Yöntem, O., Onursal, F. S. (2016). Faaliyet tabanlı maliyet sistemi ile doğru maliyetlendirme araçları: Otomotiv sektöründe bir uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 17(1), 67-81.
• Güzeldere, T. A. (2007). Üretim işletmelerinde faaliyet tabanlı maliyetleme yaklaşımı ve bir uygulama [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi].
• Kaçak, H. (2017). Hastanelerde faaliyet tabanlı maliyet sistemlerinin kurulması ve yönetim kararlarında yararlanılması: Bir yoğun bakım ünitesi uygulaması [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi].
• Karacan, S. & Aslanoğlu S. (2005). Faaliyet tabanlı maliyetleme yönetiminin temel mali tablolar üzerindeki etkileri. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 16, 17-38.
• Kaygusuz, S. Y. (2007). Faaliyet tabanlı maliyet yöntemine göre genel üretim giderleri fark analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 152-162.
• Kaygusuz, S.Y. (2007). Kısıtlar teorisi: Varsayımlar, süreç ve bir uygulama. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 60(4), 133-156.
• Kurşunel, F. & Alkan, A. T. ve Büyükşalvarcı, A. (2007). Faaliyet tabanlı maliyet/yönetim sisteminin işletme etkin karar verme sürecine etkisi. Akademik Bakış Dergisi, 11, 2-10.
• Kutlu, H. A. & Ağ, A. R. (2016). Üretim işletmeleri açısından safha maliyet sisteminin incelenmesi: Aşkale çimento fabrikasında bir uygulama. IUJEAS, 1(1).
• Okudan, K. (2005). Faaliyet tabanlı maliyetlendirme analizinin işletme yönetimindeki karar alma sürecine etkisi ve buna yönelik bir uygulaması [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi].
• Otlu, F. & Demir Ö. (2005). Stratejik karar verme açısından maliyet sistemleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 155-170.
• Öker, F. (2003). Faaliyet tabanlı maliyetleme. Literatür Yayıncılık.
• Özkol, A. E. (2018). Stratejik işletme kararlarında kısıt, süreç ve mamul karması. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 9(2), 131-144.
• Özpeynirci, R. & Şirin H. B. (2018). Forming the cost system in business firms making ındustrial machine manufacturing and a relevant application. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20(35), 59-7.
• Öztürk, E. (2005). Faaliyet Tabanlı Maliyetlendirme ve Tekstil Sektöründe Bir Uygulaması [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi].
• Saler, Ş. M. (2019). Maliyetleme yaklaşımlarının tarihsel gelişimi ve endüstri 4.0 çerçevesinde zaman etkenli faaliyet tabanlı maliyetleme uygulaması [Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi].
• Schwarzbach, H.R. (1985). The impact of automation on accounting for indirect costs. Management Accounting, 1985 Aralık Sayısı.
• Şakrak, M. (1997). Yönetim açısından muhasebede gelişen yeni teknik ve yaklaşımlar. Öneri Dergisi, 2(7), 43-47.
• Şener, Recep (2008). Maliyet yöntemleri muhasebesi ve tekdüzen muhasebe sistemi uygulaması. Gazi Kitabevi.
• Tanış, V.N., (1997). Theoretical background of some research methods applicable in cost and management accounting. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 184-196.
• Taş, Fatma (2007). Meslek yüksekokulları için maliyet muhasebesi. Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Tektüfekçi, F. & Selek, S. (2009). Geri püskürtme yöntemi ve diğer maliyetleme sistemleri ile olan ilişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14, 149-174.
• Turney, P.B.B., (1989). Using activity-based costing to achieve manufacturing excellence. Journal of Cost Management, 3 (2),23-31.
• Unutkan, Ö. (2010). Faaliyet tabanlı maliyet sistemi ve bir uygulama. Mali Çözüm Dergisi, 97, 87-105.
• Velioğlu, D. (2006). Faaliyete dayalı maliyet yönteminin küçük ve orta ölçekli bir tekstil işletmesinde uygulanması [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi].
• Yükçü S. (1998). Yönetim açısından maliyet muhasebesi. Anadolu Matbaacılık.
• Yükçü, S. & Şafak, İ. (1996). Genel üretim giderlerinin mamullere yüklenmesinde yeni bir yaklaşım: faaliyet hacmi maliyetlendirmesi. D.E.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (2).