EVLİYA ÇELEBİ’NİN SEYAHATNAME’SİNDE KIRKLARELİ VE ÇEVRESİ

Yıl 2023, Cilt: 32 Sayı: 2, 729 - 744, 23.10.2023

Büşra Kaplan

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1334512

Öz

Evliya Çelebi’nin Seyahatname’si 17. yüzyılın önemli coğrafi, tarihî ve kültürel kaynaklarından biridir. Evliya Çelebi’nin seyahat rotası, bu rota üzerinde ziyaret ettiği şehirler ve bu şehirler hakkında verdiği malumat birçok araştırmaya konu olmuş ve çeşitli makaleler ile kitaplar araştırmacıların istifadesine sunulmuştur. Ancak bugüne kadar yapılan monografik çalışmalarda Seyahatname’de Kırklareli ve çevresi hakkında verilen bilgiler ele alınıp incelenmemiştir. Osmanlı döneminde Edirne’nin ve günümüzde İstanbul’un gölgesi altında kaldığı söylenilebilecek olan Kırklareli, Osmanlı döneminde Kırkkilise olarak adlandırılmaktaydı ve bir sancak konumundaydı. Bugün ise bir il merkezi durumundadır. Bu yüzden onun geçmişteki durumu ile günümüzdeki durumu farklılık arz etmektedir. Bu sebeple Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Kırklareli’nin nasıl ele alındığı incelendiğinde iki farklı durum ile karşı karşıya kalınmaktadır. Günümüzde Kırklareli ili; Lüleburgaz, Vize, Pınarhisar, Babaeski, Pehlivanköy, Kofçaz ve Demirköy ilçelerinden müteşekkil vaziyettedir. Ancak Osmanlı döneminde zaman zaman idari durumu farklılaşabilse de Evliya Çelebi’nin eserini kaleme aldığı dönem olan 17. yüzyılda Özü eyaletinin bir sancağı konumundadır. Bugün Kırklareli’nin ilçesi durumunda olan Vize ise Özü’nün bir diğer sancağıdır. Bu açıdan bakıldığında ortaya iki farklı Kırklareli çıkmaktadır. İlki, bugün kendisine bağlı bulunan topraklarının bir kısmı Bulgaristan sınırları içerisinde kalan Kırkkilise sancağı, diğeri ise bugün yedi ilçeye sahip olan Kırklareli ili. İşte, bu çalışmada; merkezi ve çevresi ile günümüz Kırklareli’sinin 17. yüzyıldaki görünümü Evliya Çelebi’nin Seyahatname’si üzerinden ortaya konulmuş, Evliya Çelebi’nin şehir hakkında verdiği tarihî, coğrafi, mimari ve kültürel bilgiler tespit edilmiş ve günümüzle mukayese edilerek değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırklareli, Kırkkilise, Evliya Çelebi, Seyahatname, Şehir

Teşekkür

Makalenin ilk okumasını yapıp kıymetli yorumlarını benimle paylaşan Prof. Dr. Mücahit Kaçar’a, bu makalenin konusunu dikkatime sunan Doç. Dr. Ali Kurt’a ve Yunanca kelimeler için yardımcı olan Dr. Tuba Efendioğlu’na teşekkür ederim.

KIRKLARELİ AND ITS SURROUNDINGS IN EVLİYA ÇELEBI'S SEYAHATNAME

Öz

Evliya Çelebi's Seyahatname is one of the important geographical, historical and cultural resource of the 17th century. Evliya Çelebi's travel route, the cities he visited along this route and the information he gave about these cities have been the subject of many research, various articles and books which have been presented to researchers. However, in the monographic studies carried out to date, the information given in the Seyahatname about Kırklareli and its surroundings has yet to be the subject of any research. Kırklareli, which can be said to have been under the shadow of Edirne during the Ottoman period and Istanbul today, was referred to as Kırkkilise in the Ottoman period and served as a sanjak. Today, it functions as a city center. Therefore, its situation in the past is different from its current situation. For this reason, when examining how Kırklareli is depicted in Evliya Çelebi's Seyahatname, two different situations are encountered. Today, the province of Kırklareli is composed of Lüleburgaz, Vize, Pınarhisar, Babaeski, Pehlivanköy, Kofçaz and Demirköy districts. However, although the administrative situation may differ from time to time in the Ottoman period, it was a sanjak of the Özü province in the 17th century, when Evliya Çelebi wrote his work. Vize, today a district of Kırklareli, was another sanjak of Özü. This perspective reveals two versions of Kırklareli: The first is Kırkkilise sanjak, a part of which is within the borders of Bulgaria today, and the other is the province of Kırklareli, which has seven districts today. In this study, it has been uncovered the 17th century appearance of the city center and its surroundings of today's Kırklareli has been revealed through Evliya Çelebi's Seyahatname, analyzed the historical, geographical, architectural and cultural information given by Evliya Çelebi about the city has been determined and evaluated by compared it with todays state.

Anahtar Kelimeler

Kırklareli, Kırkkilise, Evliya Çelebi, Seyahatname, City

Kaynakça

• Akın, V. (1997). Kırklareli adının tarihçesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 9-11.
• Alkan, M. (2020). Arşiv belgeleri ışığında Sadrazam Rüstem Paşa’nın Büyükkarıştıran’daki mimari eserleri. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10 (19), 1-34. http://dx.doi.org/10.33207/trkede.651305
• Burnaz Kabakcı, B. (2013). XIX. yüzyıl ortalarında Kırklareli (Kırkkilise)’de sosyal ve ekonomik hayat (Tez No. 350125) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Çelgin, G. (2011). Eski Yunanca-Türkçe sözlük. (Çelgin, Vedat A. & Yarlıgaş, Oğuz Haz.). Kabalcı Yayınevi.
• Er, Ş. (2015, 31 Ocak). Kaygusuz Alâeddin, Vizeli Şeyh Alâeddîn Ali. TEİS. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kaygusuz-alaeddin-vizeli-seyh-alaeddin
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (1998). Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi I. Kitap. (Dankoff, Robert, Kahraman, Seyit Ali & Dağlı, Yücel Haz.). Yapı Kredi Yayınları.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (1999). Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi III. Kitap. (Kahraman, Seyit Ali & Dağlı, Yücel Haz.). Yapı Kredi Yayınları.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (2001). Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi V. Kitap. (Dağlı, Yücel, Kahraman, Seyit Ali & Sezgin, İbrahim Haz.). Yapı Kredi Yayınları.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (2002). Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi VI. Kitap. (Kahraman, Seyit Ali & Dağlı, Yücel Haz.). Yapı Kredi Yayınları.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (2003). Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi VIII. Kitap. (Kahraman, Seyit Ali, Dağlı, Yücel, Dankoff, Robert Haz.). Yapı Kredi Yayınları.
• Eyice, S. (1989). Ali Paşa Camii. DİA (C. 2. s. 427-428).
• Eyice, S. (1991). Ayasofya Camii. DİA (C. 4. s. 223-224).
• Eyice, S. (1991). Babaeski Köprüsü. DİA (C. 4. s. 372-373).
• Eyice, S. (1993). Çoban Köprüsü. DİA (C. 8. s. 350-351).
• Eyice, S. (1994). Drina Köprüsü. DİA (C. 9. s. 528-529).
• Gökbilgin, M. T. (1952). XV-XVI. asırlarda Edirne ve Paşa livâsı-vakıflar-mülkler-Mukaatalar, Üçler Basımevi.
• Karakaya, E. (2020). Hızır Bey Külliyesi. DİA (Gözden geçirilmiş 2. basım. C.EK-1. s. 556-557).
• Kelağa Ahmet, İ. (2014). Universal sözlük Yunanca Türkçe- Türkçe Yunanca. Engin Yayınevi.
• Kıel, M. (2009). Sarı Saltuk. DİA (C. 36. s. 147-150).
• Maden, F. (2020). Babaeski’de Sarı Saltık (Saltuk) Baba türbe ve tekkesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 95, 25-69. https://dx.doi.org/10.34189/hbv.95.002
• Maxım, M. (2012). Tuna. DİA (C. 41. s. 372-374).
• Maxım, M. (2013). Yergöğü. DİA (C. 43. s. 483-484).
• Menge, H. (1993), Taschenwörterbuch altgrieechisch. Langenscheidt.
• Nişanyan, S. (t.y.). Kayalı. Nişanyan yer adları sözlüğü. Erişim tarihi: Haziran 27, 2023, https://nisanyanmap.com/
• Nişanyan, S. (t.y.). Kıyıköy. Nişanyan yer adları sözlüğü. Erişim tarihi: Haziran 27, 2023, https://nisanyanmap.com/
• Tuncel, M. (2022). Kırklareli. DİA (C. 25. s. 478-480).
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2023). Kırklareli kültür varlıkları envanteri. Camii (eski kilise). Erişim tarihi: Haziran 26, 2023, https://www.kirklarelienvanteri.gov.tr/anitlar.php?id=126
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2023). Kırklareli kültür varlıkları envanteri. Kıyıköy limanı hamamı. Erişim tarihi: Haziran 26, 2023, https://www.kirklarelienvanteri.gov.tr/anitlar.php?id=99
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2023). Kırklareli kültür varlıkları envanteri. Kıyıköy nekropol alanı ve kilise kalıntısı. Erişim tarihi: Haziran 26, 2023,https://www.kirklarelienvanteri.gov.tr/sitler.php?id=566
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2023). Coğrafi işaretli ürünler. Erişim tarihi: Haziran 26, 2023, https://ci.turkpatent.gov.tr/veri-tabani
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, (t.y.). Muselles. Kâmûsu’l-Muhît tercümesi sözlüğü. Erişim tarihi: Haziran 27, 2023, http://www.kamus.yek.gov.tr
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, (t.y.). Keniset. Kâmûsu’l-Muhît tercümesi sözlüğü. Erişim tarihi: Haziran 27, 2023, http://www.kamus.yek.gov.tr