THE WRITING PROPERTIES OF TURKISH TEXTS IN THE ISLAMIC PERIOD

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 507 - 544, 21.12.2020

Melek Çubukcu

https://doi.org/10.32321/cutad.826079

Cited By: 2

Öz

Writing is generally known as the transcription of a language by certain rules; but there may also be situations where writing does not give the phonetic values. In our study, a classification of the spelling characteristics of the Turkish texts with the Uigur letters from the Islamic period was made by examining the determined works. In this study, to reveal the ability of the Uighur letters to reflect the phonetic values according to the texts written with Arabic letters, to find out whether the writing is related to the pronunciation or original writing in the writing of the words, It is aimed to determine whether the texts of Uighur texts of Islamic period can be used as transcription texts. In this study, Bahtiyarname, Rızvan Shah, Rıh-Afza Story, Kutadgu Bilig (copy of Vienna), Atebetü’l-Hakayık (Samarkand Copy), and Uighur letters belonging to Manichaean-Buddhist period, Altun Yaruk (Book 6), Altun Yaruk (Book 7), Good and Bad Prince Story, Huastuanift, Three Gentiles were examined.

Anahtar Kelimeler

Islamic Period, Uighur Letter Text, Spelling

İSLAMİ DÖNEME AİT UYGUR HARFLİ TÜRKÇE METİNLERİN YAZIM ÖZELLİKLERİ

Öz

Yazım genel olarak bir dilin belli kurallarla yazıya geçirilmesi olarak bilinir; fakat yazımın fonetik değerleri vermediği durumlar da olabilir. Çalışmamızda, belirlenen eserlerin incelenmesi yoluyla, İslami döneme ait Uygur harfli Türkçe metinlerin yazım özelliklerinin bir sınıflandırması yapılmıştır. Bu çalışmada Uygur harfli metinlerin Arap harfli metinlere göre fonetik değerleri yansıtma kabiliyetini göstermek, alıntı kelimelerin yazımında müstensihin telaffuza mı yoksa özgün yazıma mı bağlı kaldığını ortaya çıkarmak, Manihaist-Budist döneme ait olan Uygur harfli metinler ile İslami dönem metinleri arasındaki farklılık ve benzerlikleri tespit etmek, İslami döneme ait Uygur harfli metinlerin transkripsiyon metinleri gibi kullanılıp kullanılamayacağını belirlemek amaçlanmıştır. Çalışmada İslami Dönem’e Ait Uygur harfli metinlerden Bahtiyarname, Rızvan Şah ile Ruh-Afza Hikayesi, Kutadgu Bilig (Viyana Nüshası), Atebetü’l-Hakayık (Semerkant Nüshası) , karşılaştırma yapabilmek adına da Manihaist-Budist Döneme ait Uygur harfli metinlerden Altun Yaruk (6.Kitap), Altun Yaruk (7. Kitap), İyi ve Kötü Prens Öyküsü, Huastuanift, Üç İtigsizler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslami Dönem, Uygur Harfli Metin, Yazım

Kaynakça

• Arat, R. R. (1947). Kutadgu Bilig I metin. Ankara : Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arat, R. R. (1959). Kutadgu Bilig II tercüme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III indeks. (Eraslan, K. , Serkaya, O. F., Yüce N., Haz.). İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Arat, R. R. (1992). Edib Ahmed B. Mahmud Yükneki, Atebetü’l-Hakayık. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Asım, N. (1918). Hibetü’l- Hakayık. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Çubukcu, M. (2019) . İslami döneme ait Uygur harfli Türkçe metinlerin yazım özellikleri. Yayımlanmamış doktora tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Dankoff, R.( 1983). Yusuf Has Hajib, wisdom of royal glory: A Torko- İslamic Mirror for Princes. Chicago: University of Chicago Press.
• Ercilasun, A. B. (2008). Başlangıçtan yirminci yüzyıla Türk dili tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Imin, T. (2013). (Wisdom of Royal Glory) A study on old Uyghur Herat / Vienna version of Qutadgu Bilig (in Uyghur). Şincan İçtimai Fenler Tetkikati Dergisi, 3. 114-121.
• Imin, T. (2014). An introduction to the Old Uygur manuscript written Same Period of time with Vienna version of Kutadgu Bilig(in Uyghur). Şincan İçtimai Fenler Tetkikati Dergisi, 3, 138-142.
• Imin, T.( 2014). A Study of old Uyghur Heart version of the Kutadgu Bilig (Transcription, Transliteration, Chinese Translation, Linguistic Analysis and Glossary). Yayımlanmamış doktora tezi. Lanzhou University, Lanzhou.
• Kaya, C. (1996). İslami devreye ait uygur harfli yeni bir eser: Rızvan Şah ile Ruh-afza hikâyesi. Üçüncü Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri içinde (653-657). Ankara.
• Kaya, C. (2008). Uygur Harfli Rızvan Şah ile Ruh- afza hikâyesi (giriş, tıpkıbasım, metin, çeviri, notlar ve dizinler). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kurişjanov, E. ve Sağindikov B. (1985). Ahmet Yükneki, Akikat Suyı. Almatı.
• Kutadgu Bilig tıpkıbasım I Viyana nüshası (1942). İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kutadgu Bilig tıpkıbasım II Fergana nüshası (1943). İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kutadgu Bilig tıpkıbasım III Mısır nüshası (1943). İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Mahmudov, K. (1972). Ahmad Yuknakning “Hibatu’l- Hakayik” eseri hakida. Taşkent.
• Mahmudov, K. (1968). Hibatu’l- Hakayık. Taşkent.
• Radloff, W. (1890). Kudatku Bilik facsimile der Uigurischen handschrift der K. K. Hofbibliothek in Wien. St. Petersburg.
• Sertkaya, O. F. (1977). İslami devrenin Uygur harfli eserlerine toplu bir bakış. İslami Devrenin Uygur Harfli Eserlerinden Siracü’l- Kulub (Transkripsiyon ve İndeks) adlı doktora tezinin I-XXXIII. sahifelerinden ayrı basım. Bochum.
• Şçerbak, A. M. (1986). British Museum Or.8193’de kayıtlı Uygur harfli elyazma mecmua ve bunun Özbek filolojisi için önemi (Ahmet Temir, Çev.). Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten (1982-1983). 133-140.
• Tömür, H. ve Eyüp, T. (1980). Atebetü’l- Hakayık. Pekin.
• Üşenmez, E. (2013). Kutadgu Bilig Nemengan Fergana Özbekistan nüshası. Eskişehir: Eskişehir Valiliği Yayınları.
• Üşenmez, E. (2014). Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacib) Herat (Viyana- Avusturya) nüshası, Tıpkıbasım. Eskişehir: Eskişehir Valiliği Yayınları.
• Vambery, A. (1870). Uigurische sprachmonumente und Kutadgu Bilik. Uygurca Dil Anıtları ve KB içinde (s. IV-260). Innsbruck.