ALİŞANZADE İSMAİL HAKKI’NIN 14. ASRIN TÜRK MUHARRİRLERİ’NİN İKİNCİ DEFTERİ: EKREM BEY

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 313 - 353, 21.12.2020

Bedri Aydoğan

https://doi.org/10.32321/cutad.826343

Öz

1871 yılında doğan Alişanzade İsmail Hakkı, Mekteb-i Mülkiye’deki yüksek öğrenimini 1899 tamamladıktan sonra 1891’de Hariciye Kaleminde kâtip olarak çalışmaya başlayıp müdürlüğe yükseldi. 1908’den 1919’a kadar konsolos olarak dış görevde bulundu. 1919’da görevden alınan İsmail Hakkı 1925’te emekli oldu. Öğrenciliğinde başlayan edebî çalışmaları yaşamının sonuna kadar sürdü. Şiirle başladığı edebî yaşamı monografik, biyografik çalışmalar, araştırmalar ve çevirilerle sürdü. Ondördüncü Asrın Türk Muharrrileri adını verdiği bir seriye başladı. Hicri olan bu tarih miladi 20. yüzyıla denk gelmektedir. İsmail Hakkı bu başlık altında yaşadığı dönemin önemli şair ve yazarlarını ele aldı. Her biri için oluşturduğu incelemelerini defter adı altında, bazılarını ayrı ayrı bazılarını birlikte kitaplaştırdı. Bu kitaplar bir yandan inceleme, eleştiri örnekleri oluştururken bir yandan edebiyat tarihine katkı sağladı. Döneminin önemli edebiyatçıların eserlerini inceleyip tanıtırken Batı edebiyatından edindiklerini de edebiyat dünyamıza kattı. Ahmet Midhat Efendi üzerine bir defterle başladığı serinin ilk çalışmasına yazdığı önsözde 14. Asrın Türk Muharrirleri genel başlığı altında bir kütüphane oluşturmak istediğini söyleyen Alişanzade İsmail Hakkı, Münîf Paşa, Ekrem Bey, Sa’îd Bey, ‘Abdülhak, Hâmit Bey, Şemseddin Sâmî Bey, Ebûzziya Tevfîk Bey, Sezâyî Bey üzerine incelemelerini içeren birer defter oluşturmayı düşünmüş, ancak hepsini gerçekleştirememiş ve kütüphane dört kitapla sınırlı (bir anlamda da eksik) kalmıştır. Bugün elimizde bu seri içinde dört sanatçıyı ele alan dört kitap bulunmaktadır. Ele alınan sanatçılar, Ahmet Midhat, Ekrem Bey, Cevdet Paşa ve Şemsettin Sami Bey’dir. İlk üç defter (kitab) hicri 1308 (1891), sonuncu ise 1311 (1895) yılında basılmıştır.
Bu yazıda ikinci defterde ele aldığı Recaizade Ekrem Bey üzerine yazdıkları değerlendirilecektir. Bizim incelediğimiz kitapta iki defter bir arada yer almaktadır. Birinci defterde Ahmet Midhat ikinci defterde Ekrem Bey incelenmiştir. Biz birinci defterle yani Ahmet Midhat üzerine incelemesiyle ilgili bir yazı yayımlamış ve metni okuyucuya sunmuştuk. Bu yazıyla da Recaizade Ekrem Bey üzerine yazdıklarını değerlendirip metni okuyucu ve ararştırmaların ilgisine sunmayı amaçladık. Böylelikle Ekrem Bey üzerine çalışacaklara bir malzeme sağlamış olacağız. Osmanlıca bilmeyen araştırmacıların da Ekrem Bey konusunda bu bilgilere ulaşmalarının yeni araştırmalara katkı yapacağını düşünüyoruz ve umuyoruz.

Anahtar Kelimeler

Alişanzade İsmail Hakkı, Recaizade Mahmud Ekrem, Şiir, Mersiye

ALISHANZADE ISMAIL HAKKI'S 14TH CENTURY TURKISH WRITERS’ SECOND BOOK: EKREM BEY

Öz

Alishanzade Ismail Hakkı, born in 1871, completed his higher education in the School of Civil Engineering in 1899 and started working as a clerk in the Foreign Office in 1891 and promoted to directorship. He served as a consul from 1908 to 1919. Ismail Hakkı, who was dismissed in 1919, retired in 1925. His literary studies, which started when he was a student, continued until the end of his life. His literary life, which he started with poetry, continued with monographic, biographical studies, researches and translations. He started a series called Turkish Writers of the Fourteenth Century. This Hijri date corresponds to the 20th century. Ismail Hakkı handled the important poets and writers of his period under this heading. He published his reviews for each of them under the name of notebooks, some individually and some together. While these books constitute examples of analysis and criticism, they also contributed to the history of literature. While examining and introducing the works of important literary figures of the period, he added what he acquired from Western literature to our literary world. Alishanzade Ismail Hakkı, Münif Pasha, Ekrem Bey, Sa'id Bey, 'Abdülhak, Hamit Bey, Şemseddin Sami Bey, who stated that he wanted to create a library under the general heading of the 14th Century Turkish Writers, Ebuzziya Tevfîk Bey thought of creating a notebook containing his studies on Sezayi Bey, but could not realize all of them and the library was limited to four books (in a sense, incomplete). Today we have four books dealing with four artists in this series. The artists discussed are Ahmet Midhat, Ekrem Bey, Cevdet Paşa and Şemsettin Sami Bey. The first three notebooks (books) were published in 1308 (1891) and the last in 1311 (1895).
In this article, his writings on Recaizade Ekrem Bey, which he dealt with in the second notebook, will be evaluated. Two notebooks are located together in the book we are examining. In the first notebook, Ahmet Midhat, in the second notebook, Mr. Ekrem was examined. We published an article about his review of the first notebook, namely Ahmet Midhat, and presented the text to the reader. With this article, we aimed to evaluate his writings on Recaizade Ekrem and to present the text to the attention of readers and researches. In this way, we will provide material for those who will work on Mr. Ekrem. We think and hope that the access of researchers who do not speak Ottoman Turkish to this information about Mr. Ekrem will contribute to new researches.

Anahtar Kelimeler

Alişanzade İsmail Hakkı, Recaizade Mahmud Ekrem, Poem, Elegy

Kaynakça

• Akyıldız, A. (2019). Mekteb-i Mülkiyye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ek-2, 238-240. https://islamansiklopedisi.org.tr/ mekteb-i-mulkiyye, (erişim tarihi:13.12.2019).
• Akyüz, K. (1986). Batı tesirinde Türk şiiri antolojisi. İstanbul: İnkilâp Kitabevi.
• Devellioğlu, F. (1986). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Eldem, A. İ. H. (1912). Ondördüncü asır Türk muharrirleri birinci defter Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: Artin Asadoryan Şirket-i Mürettebiye Matbaası.
• Esen, C. (2017). Alişanzade İsmail Hakkı’nın Sanat ve Edebiyat Yazıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Gökçek, F. (2012). Küllerinden doğan anka Ahmed Midhat Efendi üzerine yazılar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Okay, O. (1995). İsmail Hakkı Eldem. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 11, https://islamansiklopedisi.org.tr/eldem-ismail-hakki (Erişim tarihi: 13.12.2019).
• Parlatır, İ. vd. (1997). Recaî,-zâde M. Ekrem Bütün Eserleri, C.II, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı yayınları:2941.
• Şemseddin Sami (1989). Kâmûs-ı Türkî (3. bs.). İstanbul: Çağrı Yayınlar: 2.
• Uçman, A. (2001). A history of Ottoman poetry’nin yayımlanmamış VII. cildi. Türklük Araştırmaları Dergisi, 9.
• Uçman, A. (2017). Kendi kalemiyle Âlişanzâde İsmail Hakkı. İstanbul: Dergâh Yayınları.