AN INTELLIGENCE REPORT DATED JANUARY 28, 1918 RECOUNTING THE SITUATION OF RUSSIA

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 1116 - 1141, 30.12.2022

Volkan Marttin

https://doi.org/10.32321/cutad.1140419

Öz

Although the multidimensional structure of the developments in Russia during the First World War was the subject of a considerable number of studies, there is still a need for works that deal with the subject from different perspectives. Since changes and developments can be read correctly and accurate decisions can be taken, every information and document is valued in uncertain political areas such as war. In this regard, the intelligence documents written in these years, when the warring rivals had difficulty in accessing regular and accurate information about each other, are important. In this context, the copy of Remzi Pasha's report sent to Istanbul on January 28, 1918, which is in the Ottoman Archives (BOA), is a valuable document. The report not only includes current events and developments, but also reveals the situation at that time with the expression of Remzi Pasha, who had been in Russia in previous years. The report deals with the multidimensional and layered change-transformation in Russia in the last years of the First World War with the dimension of the Turkish World, and provides information about the general understanding and approach in this process. It is understood that this information was shared with the relevant authorities of the Ottoman Empire to be evaluated in the armistice/peace negotiations in the last year of the First World War.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Foreign Policy, Military Intelligence, Petersburg Attaché, Ottoman Delegate of Crimea, Remzi (Avcı) Pasha

RUSYA’NIN DURUMUNU AKTARAN 28 OCAK 1918 TARİHLİ BİR İSTİHBARAT RAPORU

Öz

Birinci Dünya Savaşı yıllarında Rusya’daki gelişmelerin çok boyutlu yapısı hatırı sayılır sayıda çalışmaya konu olmakla birlikte halen farklı bakış açılarıyla konuyu ele alan eserlere ihtiyaç vardır. Değişim ve gelişmelerin doğru okunması, isabetli kararlar alınabilmesini kolaylaştırdığından hareketle puslu savaş ortamında her bilgi ve belge kıymetlenmektedir. Savaşan tarafların birbirleri hakkında düzenli ve doğru bilgiye erişmekte zorlandığı savaş yıllarında kaleme alınan istihbarat belgeleri bu bakımdan önemlidir. Bu bağlamda konuya ilişkin arşivde mahfuz Remzi Paşa’nın 1918 yılının başında Dersaadet’e gönderdiği raporu değer kazanmaktadır. Rapor hâlihazırdaki olayları ve gelişmeleri barındırdığı gibi o zamanki vaziyeti daha önceki yıllarda Rusya’da bulunmuş olan Remzi Paşa’nın anlatımıyla gözler önüne sermektedir. Rapor, Birinci Dünya Savaşı’nın son yıllarında Rusya’daki çok boyutlu ve katmanlı değişim-dönüşümü Türk Dünyası özelinde ele almakta, bu süreçteki genel anlayış ve yaklaşım hakkında bilgiler sunmaktadır. Bu bilgilerin Birinci Dünya Savaşı’nın son yılındaki ateşkes/barış görüşmelerinde değerlendirilmek üzere Osmanlı Devleti’nin ilgili makamlarıyla paylaşıldığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Dış Politikası, Askerî İstihbarat, Petersburg Ataşemiliterliği, Kırım Osmanlı Murahhası, Remzi (Avcı) Paşa

Kaynakça

• Armaoğlu, F. (ty.). 20. yüzyıl siyasî tarihi (12. bs.). İstanbul: Alkım Yayınları.
• BOA, HR.HMŞ.İŞO., 235/13, Lef: 1a. (1918, Ocak 28).
• BOA, HR.HMŞ.İŞO., 235/13, Lef: 1b. (1918, Ocak 28).
• BOA, HR.HMŞ.İŞO., 235/13, Lef: 2a. (1918, Ocak 28).
• BOA, HR.HMŞ.İŞO., 235/13, Lef: 2b. (1918, Ocak 28).
• BOA, HR.İM., 83/1, Lef: 1. (1339/1923, Eylül 8).
• BOA, HR.İM., 83/1, Lef: 4. (1339/1923).
• BOA, HR.SYS., 2206/53. (1918, Temmuz 14).
• BOA, HR.SYS., 2459/83. (1918, Ekim 14).
• Bushkovitch, P. (2012). Rusya'nın kısa tarihi (2. bs.). (Doğan, M., Çev.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Carr, E. (2004). Bolşevik devrimi 1917-1923 C. III (Birkan, T., Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Carr, E. (2006). Bolşevik devrimi 1917-1923 C. I (3. bs.) (Suda, O., Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Çokay, M. (1988). 1917 yılı hatıra parçaları. Ankara: Yaş Türkistan Neşriyatı.
• Devlet, N. (1991). Rus ve Sovyet silahlı kuvvetlerinde Türklerin rolü. X. Türk Tarih Kongresi (22-26 Eylül 1986) III içinde (ss. 811-830). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Devlet, N. (1998). 1917 Ekim ihtilali ve Türk-Tatar millet meclisi (iç Rusya ve Sibirya Müslüman Türk Tatarlarının millet meclisi - 1917-1919). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Devlet, N. (2014). Rusya Türklerinin millî mücadele tarihi (1905-1917) (3. bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ercoşkun, T. (2017). Yeni bilgi ve belgeler ışığında Kaplan[zade] Ahmed Saib (1860-1918). Tarih Araştırmaları Dergisi (TAD), XXXVI(61), 95-138.
• Fisher, A. (2009). Kırım Tatarları (Özbilen, E., Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Galiyev, S. (1921). Jinz Natsionalnastey [244 (122)].
• Galiyev, S. (2006). Tatarlar ve ekim devrimi (5 Kasım 1921). Sosyalist Turan (Gürses, S., Çev.) içinde (ss. 274-279). İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Hayit, B. (1997). Basmacılar Türkistan millî mücadele tarihi (1917-1934). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kâzımzâde, F. (2016). Transkafkasya için mücadele (1917-1921) (Çay, C. İ., Çev.). İstanbul: T&K Yayınları.
• Kırımal, E. (1985a). Kırım Türklerinin millî mücadelesi (XIX). Emel, 150, 42-45.
• Kırımal, E. (1985b). Kırım Türklerinin millî mücadelesi (XVII). Emel, 148, 31-39.
• Kocabaşoğlu, U. ve Berge, M. (1994). Bolşevik ihtilâli ve Osmanlılar. Ankara: Kebikeç Yayınları.
• Kurat, A. (1999). Rusya tarihi (4. bs.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Leibman, M. (2017). Rus devrimi. (Tiryakioğlu, S., Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Marttin, V. (2019). Bolşevik söylemlerinin birinci dünya savaşına etkisi. TESAM Akademi Dergisi, VI(2), 177-202.
• Rabinowitch, A. (2008). Bolşevikler iktidara geliyor (Konyar, L., Çev.). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Reed, J. (1978). Dünyayı sarsan 10 gün. İstanbul: Oda Yayınları.
• Resulzade, M. (2017). Yeni Kafkasya yazıları (1923-1927) (Akpınar, Y., Türkyılmaz, S. ve Özkaya, Y., Düz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Rosenberg, A. (1969). Bolşevizm tarihi (Emeç, A., Çev.). İstanbul: E Yayınları.
• Steinberg, M. (2017). The Russian revolution 1905-1921. New York: Oxford University Press.
• Swain, G. (2019). Rusya devriminin kısa tarihi (Büyükkarabacak, M., Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• T.C. Genelkurmay Başkanlığı. (2009). Birinci dünya savaşına katılan alay ve daha üst kademedeki komutanların biyografileri C. II. (Toker, H. ve Aslan, N., Düz.). Ankara: Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı.
• Troçki, L. (1998). Rus devriminin tarihi C. I (Tanatar, B., Çev.). İstanbul: Yazın Yayınları.
• Üçok, C. (1967). Siyasal tarih (6. bs.). Ankara: Başnur Matbaası.
• Volin [Vsevolod Mihayloviç Eyhenbaum]. (2017). Bilinmeyen devrim Rusya 1917-1922 (Akbulut, E., Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Wade, R. (2018). Rus devrimi 1917 (Özler, E., Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Werth, N. (2004). 1917 Rus devrimi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yaqublu, N. (2018). Cümhuriyyət qurucuları. Bakı: Nurlar Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi.
• Yavuz, N. (1995). Erzincan mütarekesinin türk tarihindeki yeri ve önemi. Tarih Araştırmaları Dergisi, 17(28), 207-232.
• Yıldız, G. (2021). Osmanlı Devleti'nde askerî istihbarat (1864-1914) (2. bs.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.