A Phenomenological Study on Mobbing Encountered by Preschool Teachers

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 36 - 56, 31.10.2023

Ayşe Kazancı Tınmaz , Ece Yıldırım

Öz

This research aims to examine the mobbing faced by preschool teachers. The mobbing phenomenon, which is the subject of the study, was handled according to the phenomenology pattern, one of the qualitative research designs. The research study group consists of eleven preschool teachers working in kindergartens. A semi-structured interview form developed by the researchers was used to collect data. Content analysis technique was used in the analysis of the data. With the analysis of the interviews, codes emerged in the themes of meaning and characteristics of mobbing, effects of mobbing, reactions to mobbing, and suggestions for preventing mobbing for preschool teachers. The interviewees thought that mobbing is a kind of pressure, and deliberate exclusion. Participants have been exposed to discursive and operational intimidation from parents, school administrators, and colleagues. Although mobbing behavior is primarily observed in the first years of the profession, some are exposed to mobbing in the following years. There are reasons of mobbing offenders originated from personal characteristics as well as organizational management. Exposure to mobbing has affected teachers' health and well-being, as well as working life. It has been determined that self-defense, withdrawal, taking legal action, reporting to senior management, and dropping out of school are among the methods of coping with mobbing. This process affected the teachers psychologically, emotionally and socially. To prevent mobbing; a democratic school culture should be built at schools, the roles of preschool teachers should be clarified, and studies should be carried out to understand the importance of preschool education in society.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, preschool education, preschool teacher

Okul Öncesi Öğretmenlerinin Karşılaştıkları Yıldırmaya İlişkin Fenomenolojik Bir Araştırma

Öz

Bu araştırmanın amacı okul öncesi öğretmenlerinin karşılaştıkları yıldırmanın incelenmesidir. Araştırmaya konu olan yıldırma olgusu nitel araştırma desenlerinden olgubilim desenine göre ele alınmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu anaokullarında görev yapan 11 okul öncesi öğretmeni oluşturmaktadır. Verilerin toplanması için araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi tekniğinden yararlanılmıştır. Görüşmelerin çözümlenmesi ile okul öncesi öğretmenleri için yıldırmanın; anlamı, özellikleri, etkileri ile yıldırmaya verilen tepkiler ve yıldırmanın önlenmesi için öneriler temalarında kodlar ortaya çıkmıştır. Elde edilen bulgulara göre yıldırma; baskı yapma, kasıtlı dışlama olarak anlamlandırılmıştır. Katılımcılar; okul yöneticileri başta olmak üzere veli ve meslektaşlarından söylemsel ve eylemsel yıldırmaya maruz kalmıştır. Yıldırma davranışı daha çok mesleğin ilk yıllarında gözlenmekle birlikte ilerleyen yıllarda da yıldırmaya maruz kalanlar bulunmaktadır. Yıldırmanın, faillerin bireysel özellikleri ile örgüt yönetiminden kaynaklanan sebepleri vardır. Maruz kalınan yıldırma öğretmenlerin sağlığı ve iyi oluş hali ile iş yaşamını etkilemiştir. Kendini savunma, geri çekilme, yasal yollara başvurma, üst yönetime bildirme ve okuldan ayrılma yıldırmaya verilen tepkilerdir. Öğretmenleri duygusal olarak yıpratan, iş motivasyonlarını, psikolojilerini olumsuz etkileyen, yalnız hissettiren bu sürecin önüne geçmede demokratik bir okul kültürünün okulda inşa edilmesi, okul öncesi öğretmenlerinin rollerinin belirginleşmesi ve toplumda okul öncesi eğitimin öneminin anlaşılması için çalışmalar yapılması gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Yıldırma, okul öncesi eğitim, okul öncesi öğretmeni

Kaynakça

• Ak Küçükçayır, G. (2016). Eğitimcilerin yıldırma yaşantıları üzerine nitel bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akbaşlı, S., Diş, O., ve Durnalı, M. (2020). İlkokul öğretmenlerinin karşılaştıkları yıldırma davranışları ile motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 564-581. http://dx.doi: 10.9779/pauefd.596426
• Akgül, R. (2020). Öğretmenlerin algısal mobbing düzeylerinin örgütsel sosyalleşme, örgütsel bağlılık ve örgütsel yalnızlık düzeyleri ile ilişkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elâzığ.
• Akgün, S. (2019). Sınıf öğretmenlerinin mobbinge uğrama düzeyleri ve okul yöneticilerinin görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Akkoç, S. (2020). Öğretmenlerin mobbing yaşamaları ile örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm yaşama düzeyleri arasındaki ilişki ve bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Altunay, E., Oral, G., ve Yalçınkaya, M. (2014). Eğitim kurumlarında mobbing uygulamalarına ilişkin nitel bir araştırma. Sakarya University Journal of Education, 4(1), 62-80.
• Ayık, A. (2022). Examining the relationship between mobbing and organizational cynicism. International Journal of Education & Literacy Studies, 10(2), 102-109 http://dx.doi.org/10.7575/aiac.ijels.v.10n.2p.102
• Baltaş, A. (2003). Adı yeni konmuş bir olgu: İşyerinde yıldırma “mobbing”. https://www.baltasgrubu.com/secilmis-yazilar/adi-yeni-konmus-bir-olgu--isyerinde-yildirma-mobbing.html
• Bayar, A. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin görev yaptıkları kurumlarda okul yönetim sürecine ilişkin yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 10(4), 77-92.
• Bozbayındır, F., and Eken, M. (2018). Study on mobbing behaviors experienced by teachers. International Journal of Eurasia Social Sciences, 9(34), 2218-2238.
• Boztepe, M. (2016). Öğretmenlerin psikolojik şiddet (mobbing) algıları İstanbul ili Anadolu yakasında bulunan resmi İmam Hatip Liselerinde bir tarama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bölükbaşı, B. (2015). Ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin psikolojik taciz (Mobbing)’e ilişkin algıları (Güngören-İstanbul örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, E., and Çağlar, H. (2017). Examination of school principals’ mobbing practices against class teachers. University of Thessaly Press, e-Book, Editors: Domna -Mika Kakana, Polyxeni Manoli, ISBN:978-960-9439-47-3.
• Cansever, S. (2017). Mobbing ve örgütsel sinizm ilişkisi Gebze'deki ortaokul öğretmenleri üzerinde bir uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Cemaloğlu, N. (2007). The relationship between organizational health and bullying that teachers experience in primary schools in Turkey. Educational Research Quarterly, 31(2), 3-29.
• Çelebi, N., ve Taşçı-Kaya, G. (2014). Öğretmenlerin maruz kaldığı mobbing (Yıldırma): Nitel bir araştırma. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 5(9), 43-66.
• Çelik, S., and Peker, S. (2010). Mobbing perceptions of high school teachers. Procedia Social and Behavioral Sciences, 9, 1617-1623.
• Çetin, Z., Özözen-Danacı, M., and Kuzu, A. (2020). The effect of psychological violence on preschool teachers’ perceptions of their performance. South African Journal of Education, 40(1),1-11.
• Çoban, S. (2014). A literature review of mobbing research in different sectors. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 19(4), 37-60, DOI: 10.4026/isguc.422364
• Çomak, E., ve Tunç, B. (2012). İlköğretim öğretmenlerinin ilköğretim okullarında yaşadıkları yıldırma durumları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 197-208.
• Davenport, N. Z., Schwartz, R. D., and Elliott, G. E. (2014). Mobbing: İşyerinde psikolojik taciz. (Çev. Osman Cem Önertoy), İstanbul: Ray Yayınları.
• Demirel, Y. (2009). Psikolojik taciz davranışının kamu kurumları arasında karşılaştırılması üzerine bir araştırma. Tisk Academi, 4(7),118–136.
• Dinçkal, E., ve Başar, M. A. (2019) Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin maruz kaldıkları veli kaynaklı yıldırma davranışları. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (5), 297-316 DOI: 10.21733/ibad.618784
• Durusu, H., ve Cemaloğlu, N. (2019). Öğretmenlerin yıldırma yaşama, işyeri arkadaşlık algısı ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 17(1), 20-38.
• Dolapcı, E., ve Cemaloğlu, N. (2022). Okullarda öğretmenlerin mobbing yaşamalarına ilişkin yapılan çalışmaların incelenmesi: Sistematik bir derleme. Alanyazın 3(1), 137-150 http:// dx.doi.org/10.22596/ cresjournal.0301.137.150
• Dünya Sağlık Örgütü. (2022). WHO and ILO call for new measures to tackle mental health issues at work. https://www.who.int/news/item/28-09-2022-who-and-ilo-call-for-new-measures-to-tackle-mental-health-issues-at-work
• Ertürk, A. (2011). İlköğretim okullarında görevli öğretmen ve yöneticilere yönelik duygusal yıldırma davranışlarının incelenmesi: Yıldırma davranışlarının meydana gelmesinde etkili olan faktörler (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ertürk, A. (2013). Yıldırma davranışları, nedenleri ve sonuçları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 146-169.
• Ertürk, A. (2015). Organizational citizenship and mobbing behavior of secondary school teachers. Anthropologist, 22(1), 113-124.
• Esin, M. N., ve Aktaş, E. (2015). Çalışma yaşamında şiddet ve etkileyen faktörler: Sistematik inceleme. Türkiye Klinikleri, 1(2), 55-64.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., and Hyun, H. H. (2012). How to design & evaluate research in education (8th Edt.). London: McGraw Hill.
• Garrick, J., and Buck, M. (2022). Mobbing. The psychosocial impacts of whistleblower retaliation (p.53-63). Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-031-19055-1_4
• Göktürk, G. Y., ve Bulut, S. (2012). Mobbing: İşyerinde psikolojik taciz. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 53-70.
• İri, S. (2015). Mobbingin örgütsel davranışlarla ilişkisi: örgütsel bağlılık, iş doyumu, tükenmişlik ve liderlik algısına yönelik bir meta-analiz çalışması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Karakoç, B. (2016). Öğretmenlerin okulda karşılaştıkları yıldırma davranışları ile örgütsel bağlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Kazak, E., ve Buldu, M. (2021). Okul yöneticilerinin psikolojik şiddet içeren söz tutum ve davranışlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 206-230. https://doi:10.7822/omuefd.774421
• Koçak, B. (2018). Öğretmenlerin yıldırma (mobbing) ile ilgili görüşleri ve baş etme yöntemleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Leymann, H. (1990). Mobbing and psychological terror at workplaces. Violence and victims, 5, 119-126.
• Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work, Eurpean Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 165-184.
• Mikkelsen, E. G., and Einarsen, S. (2002). Relationships between exposure to bullying at work and psychological and psychosomatic health complaints: The role of state negative affectivity and generalized self-efficacy. Scandinavian Journal of Psychology, 43, 397-405.
• Namie, G. (2021). 2021 Workplace bullying institute U.S. workplace bullying survey. Workplace Bullying Institute. https://workplacebullying.org/wp-content/uploads/2021/04/2021-Full-Report.pdf
• Nanto, Z., ve Boydak-Özan, M. (2016). Öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma durumlarının incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 112-128.
• Nielsen, M. B., and Einarsen, S., V. (2012). Outcomes of exposure to workplace bullying: A meta-analytic review. Work and Stress: An International Journal of Work, Health & Organisations, 26(4), 309-322. https://doi: 10.1080/02678373.2012.734709
• Özdemir, S., Tosun, B., Bebiş, H., ve Yava, A. (2013), Hemşire kaleminden mobbing: İş yerinde psikolojik saldırı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(2), 183 -192.
• Özek, F. (2022). Sağlıkta mobbingin tükenmişliğe etkisi: Bir meta analiz çalışması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sansone, R. A., and Sansone, L. A. (2015). Workplace bullying: A tale of adverse consequences. Innovations in Clinical Neuroscience, 12(1,2), 32-37.
• Sökmen, A., ve Mete, E. S. (2015). Bezdirinin iş performansı, iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: Ankara’da bir araştırma. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3) 271-295.
• Suggala, S., Thomas, S., and Kureshi, S., (2020). Impact of workplace bullying on employees’ mental health and self-worth. The Palgrave Handbook of Workplace Well-Being, (p. 1-20). Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan.
• Şener, O. (2013). Genel kamu liselerinde psikolojik yıldırma ve örgütsel bağlılık ilişkisi. Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 47-64.
• Taştan, S. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin mobbing ve örgütsel sinizme yönelik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Thomas, B. J., and Harris, S. (2021). A new, established approach to managing misbehavior: System justification theory. Personnel Review, 50(7), 1582-1598. https://doi:10.1108/PR-06-2020-0474
• Tınaz, P. (2006a). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing). Çalışma ve Toplum, 4(11), 13-28.
• Tınaz, P. (2006b). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing). İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Toker-Gökçe, A. (2006). İş yerinde yıldırma: Özel ve resmi ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Toker-Gökçe, A. (2012). Mobbing: İş yerinde yıldırma özel ve resmi ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 272-286.
• Turhan, E., Neumann, S., ve Dilbaz, E. (2015). Okul örgütlerinde mobinge maruz kalan öğretmenlerin başa çıkma davranışına ilişkin görüşleri (Eskişehir ili örneği). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 404-420.
• Turhan, M., and Ergel. A. (2015). The relationship between mobbing (psychological violence) and burnout in preschool education institutions. International Journal of Social Science & Human Behavior Study, 2(2), 37-41.
• Türk, H., & Kıroğlu K. (2018). Ailelerin sınıf öğretmenlerine uyguladığı mobbing davranışları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(4), 2357-2389.
• Uğurlu, C. T., Çağlar, Ç., ve Güneş, H. (2012). Ortaöğretim okullarında yıldırma (mobbing) davranışlarına ilişkin öğretmen görüşleri, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(4), 718-749.
• Yıldırım, G. (2010). İlköğretim okulu sınıf öğretmenlerinin okul müdürleri tarafından yıldırma davranışlarına maruz kalma durumları (Kırıkkale İli Örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Yıldırım, G. (2017). Kadın okul yöneticilerinin yıldırma (mobbing) kavramına ilişkin görüşlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Yıldırım, F., ve Eken, M. (2014). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerine yönelik yıldırma davranışlarının incelenmesi. Sosyal bilimler dergisi, 4(8), 13-31.
• Yıldırım, A., ve Şimşek H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.