Pandemiden İnfodemiye Medyada Covid-19’un Seyri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 46, 41 - 59, 12.12.2021

Mehmet Yılmaz , Ferdi Candan

Öz

Çin’in Wuhan kentinde Aralık 2019’da ortaya çıktığı değerlendirilen koronavirüs salgını, 12 Mart 2020’de Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilmiştir. Koronavirüsün dünyaya yayılmasıyla birlikte ülkeler, öncelikle sınırlarını dışarıya kapatmaya başlamış, sonrasında, okulların kapatılması, sokağa çıkma kısıtlamaları vb. önlemler ile salgının yayılmasını yavaşlatmaya ve engellemeye çalışmıştır. Bu süreçte, bilinmezler ile dolu koronavirüs salgınına, başta sosyal medya platformlarının sağladığı hızlı etkileşim ağları aracılığıyla küresel bir yanlış bilgilendirme salgınının da eşlik ettiği gözlemlenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, 15 Şubat'taki Münih Güvenlik Konferansı’nda “Sadece bir salgınla savaşmıyoruz; bir infodemi ile savaşıyoruz” ifadesi ile küresel yanlış bilgi salgınına dikkat çekmiştir. Bu çalışma, koronavirüs salgını ile ilgili çözümü karmaşıklaştırarak zorlaştıran her türlü bilginin hızlı bir biçimde yayılması olarak tanımlanan infodemi fenomenini odağına almaktadır. Küresel salgına eşlik eden “infodeminin” dünya medyasındaki seyrinin izi sürülmekte, ardından Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti örnekleri özelinde kavramın çeşitli boyutları sorgulanarak derinlemesine incelenmektedir. Koranavirüs salgınıyla insanların dikkatini çeken “infodemi”, pandemiden sonraki süreçte de etkisini sürdürecek ve mutasyona (!) uğrayacak bir olgudur. Bu yönüyle de bu olgunun birçok disiplin tarafından incelenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Koronavirüs (COVID-19), İnfodemi, Sahte Haber

Kaynakça

• ,Anadolu Ajansı. (16.03.2020). Sağlık Bakanı Koca: Sosyal Medya Ve WhatsApp’tan ‘Gizli Belge’ Adıyla Yayılan Görsel Gerçek Dışı, https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/saglik -bakani-koca-sosyal-medya-ve-whatsapptan-gizli-belge-adiyla-yayilan-gorsel-gercek-disi-/1767570 ,Erişim Tarihi: 14.09.2020
• Baines, D., & Elliott, R. J. (2020). Infodemic Now: How Do We Know When The News Is Fake?. LSE COVID-19 Blog.
• Brennen, J. S., Simon, F. M., Howard, P. N., & Nielsen, R. K. (2020). Types, Sources, And Claims of Covid-19 Misinformation. Reuters Institute.
• Broniatowski, D. A., Jamison, A. M., Qi, S., AlKulaib, L., Chen, T., Benton, A., ... & Dredze, M. (2018). Weaponized Health Communication: Twitter Bots And Russian Trolls Amplify The Vaccine Debate. American Journal Of Public Health, 108(10), 1378-1384.
• Budak, F., & Korkmaz, Ş. (2020). COVID-19 Pandemi Sürecine Yönelik Genel Bir Değerlendirme: Türkiye Örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, (1), 62-79.
• Chang, A., Schnall, A. H., Law, R., Bronstein, A. C., Marraffa, J. M., Spiller, H. A., ... & Aleguas, A. (2020). Cleaning and Disinfectant Chemical Exposures and Temporal Associations with COVID-19—National Poison Data System, United States, January 1, 2020–March 31, 2020. Morbidity and Mortality Weekly Report, 69(16), 496.
• CNNTÜRK. (03.02.2020). Trabzon’da Koronavirüs Alarmı! https://www.cnnturk.com/turkiye/trabzonda-koronavirus-alarmi ,Erişim Tarihi: 04.06.2020
• CNNTÜRK. (26.04. 2020). Koronavirüsten Korunmak İçin Dezenfektan ve Etil Alkol İçince Öldü. https://www.cnnturk.com/turkiye/koronavirusten-korunmak-icin-dezenfektan-ve-etil-alkol-icince-oldu Erişim Tarihi: 29.05.2020
• Cumhuriyet. (10.03.2020). KKTC'de Bir Alman Kadın Turistte Koronavirüs Tespit Edildi. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kktcde-bir-alman-kadin-turistte-koronavirus-tespit-edildi-1726180 ,Erişim Tarihi: 13.09.2020
• Euronews. (03.04.2020). Sosyal Medyada Koronavirüs Paylaşımları: Doğru Bilinen 10 Yanlış. https://tr.euronews.com/2020/04/03/sosyal-medyada-koronavirus-paylasimlari-dogru-bilinen-10-yanlis-corona-virus-covid-19 ,Erişim Tarihi: 04.06.2020
• Foster, K. R., & Kokko, H. (2009). The Evolution Of Superstitious And Superstition-Like Behaviour. Proceedings Of The Royal Society B: Biological Sciences, 276(1654), 31-37.
• Hasan, M. T. (2020). Addressing the COVID-19 related stigma and discrimination: a fight against infodemic in Bangladesh. PsyArXiv. https://doi.org/10.31234/osf.io/qpbj7
• Hu, Z., Yang, Z., Li, Q., Zhang, A., & Huang, Y. (2020). Infodemiological Study On COVID-19 Epidemic And COVID-19 Infodemic. Preprints.
• Hua, J., & Shaw, R. (2020). Corona Virus (Covid-19) “Infodemic” And Emerging Issues Through A Data Lens: The Case Of China. International Journal Of Environmental Research And Public Health. 17(7). 2309.
• Huh, M., Liu, A., Owens, A., & Efros, A. A. (2018). Fighting Fake News: Image Splice Detection Via Learned Self-Consistency. In Proceedings of the European Conference on Computer Vision (ECCV) (pp. 101-117).
• Hürriyet. (07.03.2020). Emniyet'ten 'Koronavirüs' Açıklaması. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/son-dakika-haberler-emniyetten-koronavirusu-aciklamasi-41463342 ,Erişim Tarihi: 29.05.2020
• Ibrahim, O. M., & Ekundayo, D. D. (2020). COVID-19 Pandemic in Nigeria: Misconception Among Individuals, Impact On Animal And The Role Of Mathematical Epidemiologists. Preprints. https://doi.org/10.20944/preprints202004.0492.v1
• Institut Pasteur. (2020). Coronavirus: Attention Aux fausses Informations Sur Le Covid-19 circulant Sur Les Reseaux Sociaux. https://www.pasteur.fr/fr/journal recherche/actualites/coronavirus-attention-aux-fausses-informations-covid-19-circulant-reseaux-sociaux ,Erişim Tarihi: 28.05.2020
• Jolly, B. L. K., Aggrawal, P., Gulati, A., Sethi, A. S., Kumaraguru, P., & Sethi, T. (2020). Psychometric Analysis and Coupling of Emotions Between State Bulletins and Twitter in India during COVID-19 Infodemic. arXiv preprint arXiv:2005.05513.
• Kıbrısadahaber. (13.06.2020). Kovid Hastası Değil! https://www.kibrisadahaber.com/kovid-hastasi-degil-245740h.htm , Erişim Tarihi: 14.09.2020
• Kıbrıs Gazetesi. (14.04.2020). Okullar 22 Mart’a Kadar Tatil Edildi. https://www.kibrisgazetesi.com/kibris/okullar-22-marta-kadar-tatil-edildi-h84762.html ,Erişim Tarihi: 13.09.2020
• Kıbrıssondakika. (16.06.2020). KKTC’de Yeteri Kadar Test Kiti Var Mı? https://www.kibrissondakika.com/438530-2/ , Erişim Tarihi: 13.09.2020
• KKTC Sağlık Bakanlığı, (2020). Haberler. http://saglik.gov.ct.tr/Haberler ,Erişim Tarihi: 13.09.2020
• Kulkarni, P., Prabhu, S., & Ramraj, B. (2020). COVID-19-Infodemic Overtaking Pandemic? Time To Disseminate Facts Over Fear. Indian Journal of Community Health, 32(2).
• Laato, S., Islam, A. K. M., Islam, M. N., & Whelan, E. (2020). Why Do People Share Misinformation During The Covid-19 Pandemic?. arXiv preprint arXiv:2004.09600.
• Michael A. Peters, Peter McLaren, Petar Jandrić. (2020). A Viral Theory Of Post-truth
• Oxford Analytica. (2020). Misinformation Will Undermine Coronavirus Responses. Emerald Expert Briefings, (oxan-db).
• Milliyet. (19.04.2020). KKTC’de Seçim 11 Ekim’e Ertelendi. https://www.milliyet.com.tr/gundem/son-dakika-kktcde-secim-11-ekime-ertelendi-6169346 ,Erişim Tarihi: 13.09.2020
• Payande, I. A. D., Ronaghikhameneh, A., & Mirzapour, H. There must be a culpable behind the scenes; A novel trend in misinformation diffusion during the COVID-19 pandemic. https://ssrn.com/abstract=3596049 , Erişim Tarihi: 18.09.2020
• Petropoulos, F., & Makridakis, S. (2020). Forecasting The Novel Coronavirus COVID-19. PloS one, 15(3), e0231236.
• Rathore, F. A., & Farooq, F. (2020). Information Overload and Infodemic In The COVID-19 Pandemic. Journal Of Pakistan Medical Association. Voluma 70. Issue 5.
• Reihani, H., Ghassemi, M., Mazer-Amirshahi, M., Aljohani, B., & Pourmand, A. (2020). Non-Evidenced Based Treatment: An Unintended Cause Of Morbidity And Mortality Related To COVID-19. The American Journal of Emergency Medicine.
• Rovetta, A., & Bhagavathula, A. S. (2020). COVID-19-Related Web Search Behaviors and Infodemic Attitudes in Italy: Infodemiological Study. JMIR Public Health and Surveillance, 6(2), e19374.
• Satici, B., Gocet-Tekin, E., Deniz, M. E., & Satici, S. A. (2020). Adaptation Of The Fear of COVID-19 Scale: Its Association With Psychological Distress And Life Satisfaction In Turkey. International Journal of Mental Health and Addiction, 10.
• Shao, C., Ciampaglia, G. L., Varol, O., Yang, K. C., Flammini, A., & Menczer, F. (2018). The Spread Of Low-Credibility Content by Social Bots. Nature Communications, 9(1), 1-9.
• Shimizu, K. (2020). 2019-nCoV, Fake News, And Racism. The lancet, 395(10225), 685-686.
• Sözcü. (07.04.2020). Apartmanda Ayrımcılığa Uğrayan Sağlık Çalışanlarından Tokat Gibi Cevap. https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/apartmanda-ayrimciliga-ugrayan-saglik-calisanlarindan-tokat-gibi-cevap-5730063/ ,Erişim Tarihi: 04.06.2020
• Ümmet, D., Alkan, H., Batal, Ö., & Kaya, A., (2019). Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlığının Yordayıcıları Olarak İyi Oluş ve Duygusal Özerklik . 21. Uluslararası Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi (pp.255-262). Antalya, Turkey.
• Vaezi, A., & Javanmard, S. H. (2020). Infodemic And Risk Communication In The Era Of CoV-19. Advanced Biomedical Research. 9. Wu, L., & Liu, H. (2018, February). Tracing fake-news footprints: Characterizing social media messages by how they propagate. In Proceedings of the eleventh ACM international conference on Web Search and Data Mining (pp. 637-645).
• Wu, Z., & McGoogan, J. M. (2020). Characteristics Of And Important Lessons From The Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Outbreak In China: Summary Of A report of 72 314 Cases From The Chinese Center for Disease Control and Prevention. Jama, 323(13), 1239-1242.
• Yang, K. C., Torres-Lugo, C., & Menczer, F. (2020). Prevalence Of Low-Credibility Information On Twitter During The Covid-19 Outbreak. ArXiv Preprint ArXiv:2004.14484.
• Yenidüzen, (01.06.2020). Sokağa Çıkma Yasağı Haberleri.http://www.yeniduzen.com/sokağa-çıkma-yasağı-haberleri.htm , Erişim Tarih: 13.09.2020
• Yerlikaya, T. (2020), İnfodemi: Koronavirüsle Mücadelede Yeni Bir Safha. Kriterdergi. Yıl 5. Sayı: 46.
• Yılmaz, M , Candan, F . (2018). Oyun Sanal İntihar Gerçek: “The Blue Whale Challange/Mavi Balina” Oyunu Üzerinden Kurulan İletişimin Neden Olduğu İntiharlar Üzerine Kuramsal Bir Değerlendirme . Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi , (29. Özel Sayısı) , 270-283 . DOI: 10.31123/akil.459303
• Zarea Gavgani, V. (2020). Infodemic in the Global Coronavirus Crisis. Depiction of Health 2020; 11 (1): 1-5. American Journal of Preventive Medicine, 40(5), S154-S158.
• Zarocostas, J. (2020). How to fight an infodemic. The Lancet. 395(10225). 676.
• Resim 1. Fake News. https://www.bbc.com/news/blogs-trending-51967889 ,Erişim Tarihi: 26.05.2020
• Resim 2. İnfodemi. https://www.cybermagonline.com/yeni-cagin-vebasi-infodemi ,Erişim Tarihi: 28.05.2020
• Resim 3. Yalan Haber Örneği. https://twitter.com/GkhnKhrman/status/1238506354974822402 ,Erişim Tarihi: 05.06.2020
• Resim 4: Kıbrıs Son Dakika Facebook Grubunda Paylaşılan Bir Haber, https://www.facebook.com/groups/1101973470143609/permalink/1113703148970641 ,Erişim Tarihi: 14.09.2020
• Resim 5: Kovid Hastası Değil! , https://www.kibrisadahaber.com/kovid-hastasi-degil-245740h.htm ,Erişim Tarihi: 14.09.2020